کوه دماوند : ارتفاع، نقشه و هر آنچه که باید بدانید.

کوه دماوند، این قله بلند و آتشفشان خاموش در رشته‌کوه البرز، نمادی از طبیعت بکر و سرسختی ایرانیان است. با ارتفاع ۵۶۱۰ متر از سطح دریا، دماوند نه تنها بلندترین قله ایران و خاورمیانه است بلکه افسانه‌ها، روایات تاریخی و مناظر خیره‌کننده‌ای که پیرامون آن است، آن را به یکی از محبوب‌ترین مقاصد کوهنوردان و طبیعت‌گردان تبدیل کرده است. از دهانه گوگردی و چشمه‌های آب گرم دامنه‌های آن گرفته تا مسیرهای صعود پیچیده و چالش‌برانگیزش، هر سال هزاران ماجراجو را به سوی خود می‌کشاند. در این مقاله، به بررسی جامع ارتفاع، موقعیت جغرافیایی، مسیرهای صعود و تمام آنچه که برای آشنایی بیشتر با دماوند نیاز دارید، خواهیم پرداخت.

دماوند به عنوان بخشی از تاریخ ایران نقش اساسی در ادبیات و اسطورها دارد، به طوری که آنرا خانه سیمرغ می دانند. همچنین در داستان آرش کمانگیر، این طور آمده است که تیری که او انداخت از بلندای این کوه گذشت تا به مرز ایران رسید.

کوه دماوند کجاست

کوه دماوند بلندترین کوه ایران و آتشفشان مخروطی شکل در رشته‌کوه البرز است که در شمال کشور و در استان مازندران قرار دارد. این کوه در جنوب دریای خزر و در فاصله‌ای نسبتاً نزدیک به تهران واقع شده و یکی از شناخته‌شده‌ترین نمادهای طبیعی ایران به شمار می‌رود. موقعیت جغرافیایی خاص دماوند و قله بلند آن باعث شده تا این کوه از فواصل دور نیز به خوبی دیده شود و به عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری ایران مورد توجه باشد.

برای رسیدن به دماوند باید از طریق جاده هراز به منطقه پلور برسید. از اینجا جاده ای وجود دارد که به رینه متصل می شود. مسیرهای جنوبی و غربی از این جاده امکان دسترسی دارند. برای صعود مسیرهای سمت شمال دماوند باید مسیر روستای ناندل را در پیش بگیرید. مسیر ورود به جاده دسترسی به ناندل نیز از جاده هراز و در بین تونل 7 و 8 این جاده در نزدیکی آمل می باشد.

ارتفاع کوه دماوند

آخرین بررسی ها انجام شده توسط پژوهشگران سازمان نقشه برداری کشور در سال 1386 نشان داد که ارتفاع کوه دماوند 5609.20 متر می باشد. این در حالیست که پیش از این ارتفاع این کوه 5670 متر ذکر میشد.

یکی از نکات مهم در مورد دماوند در نظر گرفتن قله می باشد. برای کوهنوردان محل قرارگیری گوسفندها در روی قله دماوند در سمت مسیر جنوبی قله به حساب می آید، اما اندازه گیری این کوه نیاز به دقت بیشتری دارد.

جالب است بدانید که ارتفاع قله دماوند از بالاترین نقطه تا پست ترین ۴۶۶۱ متر اعلام شده است. اما ارتفاع قلل جهان بر اساس ارتفاع از سطح آبهای آزاد سنجیده میشود.

ماساتسوگو کونیشی، کوهنورد آهنین از سرزمین آفتاب

قله نقره سر: معرفی و راهنمای صعود

در یکی از بررسی های دیگر که توسط سازمان فضایی امریکا موسوم به ناسا انجام گرفت ارتفاع این کوه در سالها قبل ۵۶۷۰ متر ذکر گردید که برای سالها به عنوان معیار در نظر گرفته میشد و در کتب درسی نیز آموزش داده میشد.

سرانجام در تحقیقاتی که در سال ۱۳۸۶ توسط پژوهشگران سازمان نقشه برداری کشور انجام گرفت، طی ماهها بررسی ارتفاع قله دماوند ۵۶۰۹ متر و ۲۰ سانتیمتر ثبت گردید.

کوه دماوند از بالا

در تصویر زیر می توانید کوه دماوند را از بالا ببینید:

دلیل نامگذاری کوه دماوند

نام‌گذاری کوه دماوند به دلیل جایگاه اسطوره‌ای و اهمیت تاریخی آن در فرهنگ ایرانی است. واژه “دماوند” به عقیده برخی از پژوهشگران از دو بخش تشکیل شده است: “دَم” که به معنای “بخار” یا “دود” است و “آوند” که به معنای “نگه‌دارنده” است؛ در نتیجه، دماوند به معنای “محل نگه‌داری دود و بخار” در نظر گرفته می‌شود. این نام به فعالیت‌های آتشفشانی این کوه اشاره دارد، چرا که قله دماوند دارای چشمه‌های گوگردی و گازهای طبیعی است که به نوعی یادآور دود و بخار است و این ویژگی‌ها در طول تاریخ باعث شکل‌گیری افسانه‌ها و روایات مختلفی درباره این کوه شده است.

از سوی دیگر، کوه دماوند در اسطوره‌های ایرانی جایگاه مهمی دارد و نام آن در داستان‌های کهن ایرانی، به ویژه در شاهنامه فردوسی، آمده است. به روایت شاهنامه، دماوند محل زندانی کردن “ضحاک”، پادشاه ستمگر است که به دست فریدون، قهرمان اسطوره‌ای ایران، به این کوه بسته می‌شود تا همیشه در بند باشد. این داستان‌ها باعث شده که دماوند به نماد مقاومت و استقامت در برابر ظلم تبدیل شود و این ویژگی در نام‌گذاری آن نیز بازتاب یافته است.

نام بعضی قلل آشتفشانی دیگر مانند تفتان و اسموکی مونتین(امریکا) نیز دلالت بر نوع کوه دارد.

دماوند کوه نیمه فعال آتش فشانی

در سال 1391 رییس بخش زلزله شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اعلام کرد: دماوند نیمه فعال است اما خطر فوران این قله در آینده ای نزدیک وجود ندارد.

در مقایسه با سایر آتشفشان های فعال جهان در ژاپن و سایر کشورها دماوند واکنشی از خود نشان نمی دهد. به نقل از همشهری میتوان گفت، از نظر تاریخی مدارکی دال بر فوران کردن این کوه در گذشته های دور به طور مشخص در دسترس نیست.

یکی از نشانه‌های فعال بودن نیمه‌فعال بودن دماوند وجود چشمه‌های گوگردی و دودهایی است که از دهانه قله خارج می‌شوند. این دودها، که به‌صورت گازهای گوگردی از داخل زمین منتشر می‌شوند، نشان‌دهنده فعالیت‌های گازدهی در زیر سطح زمین هستند. در برخی نقاط نزدیک به قله، بوی گوگرد به‌وضوح احساس می‌شود و رنگ زردی که به دلیل گوگرد بر دیواره‌های سنگی باقی مانده، به خوبی قابل مشاهده است. این نشانه‌ها باعث شده که دماوند در دسته کوه‌های نیمه‌فعال قرار گیرد، هرچند از نظر فوران آتشفشانی، آخرین فوران بزرگ آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد.

فعالیت‌های آتشفشانی دماوند به شکل چشمه‌های آب گرم و زمین‌های گوگردی در دامنه‌های آن نیز تأثیرگذار بوده است. این چشمه‌های آب گرم، که در مناطق اطراف دماوند به وفور یافت می‌شوند، جاذبه‌ای طبیعی و درمانی برای گردشگران ایجاد کرده‌اند. در عین حال، فعالیت‌های آتشفشانی دماوند همچنان تحت نظر زمین‌شناسان و محققان قرار دارد و این موضوع به دلیل نزدیکی این کوه به مناطق پرجمعیت استان مازندران و تهران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

شهرهای نزدیک به کوه دماوند

کوه دماوند در استان مازندران واقع شده و در نزدیکی شهرهای مختلفی قرار دارد که از آن جمله می‌توان به شهر دماوند، فیروزکوه، رینه و آمل اشاره کرد. شهر دماوند در جنوب غربی این کوه واقع شده و به دلیل نزدیکی به کوه دماوند و مناظر طبیعی، یکی از مناطق محبوب برای کوهنوردان و طبیعت‌گردان است. این شهر که قدمتی تاریخی دارد، به دلیل آب‌وهوای خنک و ارتفاع نسبتاً زیاد، از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است. علاوه بر این، شهر فیروزکوه نیز به دماوند نزدیک است و در شرق این کوه قرار دارد و با مناظر کوهستانی و اقلیم معتدل، مقصدی محبوب برای گردشگران محسوب می‌شود.

در دامنه شمالی کوه دماوند، شهر رینه نزدیک‌ترین منطقه به قله دماوند است و به عنوان پایگاهی مهم برای صعود به این کوه به شمار می‌آید. بسیاری از کوهنوردان و علاقه‌مندان به صعود، از رینه به عنوان نقطه شروع برای کوه‌پیمایی خود استفاده می‌کنند. همچنین، شهر آمل که در شمال دماوند و نزدیکی دریای خزر قرار دارد، یکی از بزرگ‌ترین شهرهای نزدیک به این کوه است و به دلیل مسیر دسترسی مناسب، برای گردشگرانی که از سمت شمال ایران به دماوند سفر می‌کنند، بسیار اهمیت دارد. این شهرها با طبیعت بکر و مناظر کوهستانی دماوند ارتباط نزدیکی دارند و هر یک جذابیت خاصی برای گردشگران و کوهنوردان دارند.

در جدول زیر، فاصله چند شهر نزدیک به کوه دماوند از این کوه آورده شده است:

این فواصل ممکن است با توجه به مسیر دسترسی کمی متفاوت باشند، ولی به طور کلی این مقادیر بر اساس مسیرهای معمول جاده‌ای محاسبه شده‌اند.

صعود به کوه دماوند

این کوه به صورت تقریبی و با تکیه بر آمار کوهنوردان دارای بیش از 20 مسیر برای صعود به دماوند می باشد. که آسان‌ترین آنها مسیر جنوبی و دشوارترین و نیز خطرناک ترین مسیر آن رخ یخچال یخار می باشد. اما به طور کلی چهار مسیر در این کوه بیشترین صعود را دارند که دلیل آن وجود پناهگاه در این مسیرها است. البته مجهزترین پناهگاه نیز در مسیر جنوبی و در ارتفاع 4300 متری قرار دارد.

مسیرهای دارای پناهگاه مسیرهای جنوبی، غربی، شمال شرقی و شمالی هستند. توجه داشته باشید که تنها در پناهگاه مسیر جنوبی امکان تهیه برخی مایحتاج غذایی وجود دارد. برای صعود یک روزه به دماوند نیز مقاله «صعود یک روزه به دماوند ونکات آن» را در موج کوه بخوانید.

راهنمای صعود به مسیرهای مختلف را در لینک های زیر می توانید مطالعه کنید:

• راهنمای صعود مسیر جنوبی دماوند
• راهنمای صعود مسیر شمالی دماوند
• راهنمای صعود مسیر شمال شرقی دماوند
• راهنمای صعود مسیر غربی دماوند

پناهگاه های کوه دماوند

4 یال از بین مسیرهای قله دماوند شامل مسیرهای جنوبی، غربی، شمال شرقی و شمالی این کوه دارای پناهگاه میباشند. بهترین و مجهزترین این پناهگاهها در یال جنوبی واقع شده است. پناهگاه یال جنوبی دارای خوابگاه، سرویس بهداشتی، بوفه و اتاقهای خصوصی می باشد. این پناهگاه در ارتفاع 4250 متری واقع شده است.

پناهگاه جبهه غربی با نام سیمرغ در ارتفاع 4225 متری در دو طبقه واقع شده است. این پناهگاه حدودا 20-25 نفر ظرفیت دارد. پناهگاه جبهه شمال شرقی به نام سیمرغ در ارتفاع 4350 متری با یک و نیم طبقه فضا و 20 نفر ظرفیت واقع شده است.

یال جانپناهها مشهور به مسیر شمالی دماوند دارای 2 جانپناه می باشد. جانپناه اول در ارتفاع 3900 متری و جانپناه دوم در ارتفاع 4650 متری قرار دارد. ظرفیت جانپناه اول حدودا 10-12 نفر و جانپناه دوم نیز 6-8 نفر می باشد.

نقشه کوه دماوند

در ادامه چند نقشه شماتیک از منابع مختلف برای سهولت بیشتر ارایه میشود:

نقشه شماتیک مسیرها از بالا – منبع: خانه کوهنوردان تهران

نقشه شماتیک دیگر از زاویه جنوبی

آشنایی با مسیرهای صعود به دماوند

قله دماوند با احتساب یخچالها و یالهای مختلف آن بیش از 20 مسیر صعود دارد که از جمله آنها می توان به مسیرهای جنوبی، غربی، شمال شرقی، تیغه شمالی، شمالی، ملاخوران، یال داغ، یخچال یخار…اشاره کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در اینباره مقاله “آشنایی با مسیر های صعود به قله دماوند” را در موج کوه بخوانید.

برخی نکات برای صعود به قله دماوند

اگرقصد انجام اولین صعود خود برای رسیدن به قله این کوه  دارید توصیه می کنیم موارد زیر را رعایت نمایید:

• حتما در ماههای قبل از صعود به دماوند کوهنوردی و صعود به ارتفاعات را در برنامه های خود قرار دهید.
• حداقل چند مرتبه در دوره آماده سازی به قلل چهارهزار متری صعود داشته باشید.
• دمای قله دماوند حتی در گرمترین روزهای سال نیز زیر صفر است. پس استفاده از پوشاک مناسب این دما اهمیت زیادی دارد.
• باید توجه داشت که حتی در نیمه مرداد هم میتوان شاهد برف در ارتفاعات این کوه بود. حتما قبل از صعود هواشناسی منطقه را بررسی کنید.
• با افراد با تجربه و کارآزموده صعود کنید. این کار باعث می شود، هم صعود بهتری داشته باشید و هم در حین صعود دانش کوهنوردی را بیاموزید.
• فراموش نکنید که صعود به دماوند در عین اینکه گاها ساده به نظر می رسد می تواند خطرناک باشد.
• در حین صعود عینک آفتابی مناسب، دستکش کلاه، کاپشن بادگیر یا گرتکس، لباس گرم را فراموش نکیند.
• حتما در هنگام صعود به قله دماوند آب کافی بنوشید تا خون رقیق بماند.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره صعود دماوند مقالات زیر را در موج کوه بخوانید:

• نکات مهم درباره صعود به قله دماوند

بهترین زمان برای صعود به قله دماوند

بهترین فصل صعود به دماوند از ابتدای تابستان تا نیمه شهریور می باشد. هر چند که در همین دوره هم امکان خرابی هوا، بارش برف و رعد و برق وجود دارد. در روزهای تعطیل کوه به خصوص مسیر جنوبی شاهد حضور تعداد زیادی از افراد و گروهها می باشد. بهتر آن است که در روزهای تعطیل به دلیل خطرات زیاد ناشی از حضور گروههای مختلف اقدام به صعود ننمایید.

کوه دماوند در سایر فصول از جمله زمستان، پاییز و بهار صعود میشود. صعود در این فصلها نیاز به تجهیزات و توانمندی بیشتر و توان تحمل هوای بسیار سرد دارد.

سرعت باد در قله دماوند

خود سرعت باد 70 کیلومتر در ساعت را روی قله تجربه کرده ام، اما تصمیم به تکرار آن ندارم و به شما هم توصیه می کنم در روزهای طوفانی از صعود به دماوند اجتناب کنید. سرعت باد در قله دماوند تا 150 کیلومتر در ساعت نیز طبق گفته های هواشناسی در فصل زمستان افزایش داشته است.

۱۹ لوازم کوهنوردی مورد نیاز برای صعود به قله دماوند

قله دماوند همیشه در دمای زیرصفر قرار دارد. برای صعود تابستانی برای دمای منفی پنج درجه سانتیگراد آماده باشید و تجهیزات زیر را با خود ببرید:

1. کفش کوهپیمایی مناسب
2. جوراب پشمی
3. شلوار بیس
4. شلوار بادگیر
5. کاپشن بادگیر
6. لایه گرمایی
7. کلاه
8. عینک کوهنوردی
9. دستکش و دستکش اضافی
10. چراغ پیشانی
11. کمکهای اولیه
12. کوله مناسب
13. کیسه خواب
14. زیرانداز کوهنوردی
15. چادر کوهنوردی
16. لوازم پخت و پز
17. سرشعله و گاز
18. مواد غذایی سبک و پرکالری
19. کرم ضد آفتاب

برای فصل زمستان هم مقاله “صعود زمستانه دماوند، تجهیزات مورد نیاز” را در موج کوه بخوانید.

چه عواملی به کوه دماوند آسیب زده است؟

از مهمترین عوامل آسیب زننده به کوه دماوند باید به بهره برداری بی رویه از معادن اشاره کرد. از دیگر اتفاقات این سال‌ها نیز مساله وقف در این کوه بوده است.

نکات جالب درباره کوه دماوند

در ادامه این مطلب به چند نکته جالب درباره کوه دماوند اشاره می کنیم که خواندن آن خالی از لطف نیست.

1. دوازدهمین کوه مرتفع جهان

معیار عمومی سنجش ارتفاع کوهها، ارتفاع از سطح دریاها می باشد. اما یک معیار دیگر میزان برجستگی است که براساس میزان بلندی یک کوه نسبت به سرزمین های اطراف خود سنجیده میشود. یکی از نکات جالب درباره دماوند این است که بر اساس این سنجش پس از کوه های اورست ، آکانکاگوآ در آرژانتین ، دنالی در آمریکا ، کلیمانجارو در تانزانیا، پیکو کریستوبال در کلمبیا، مونت لوگان در کانادا، پیکو اوریزابا در مکزیک، وینسون در قطب جنوب، پونکاک جایا در اندونزی، البروس در روسیه ، مون بلان در آلپ ، دوازدهمین کوه برجسته و مستقل دنیاست.

برجستگی یک قله به معنای حداقل ارتفاع صعود یک قله از مسیر بین خود و یک کوه بلندتر می باشد. در صورتی که در یک قاره کوه به صورت منفرد قرار بگیرد، این ارتفاع از سطح دریا در نظر قرار خواهد گرفت. کم ارتفاع ترین نقطه در اینجا گردنه محسوب می شود.

2. بلندترین یخچال ایران

بلندترین یخچال ایران، یخار در ناحیه شرقی این کوه قرار دارد که یکی از بکرترین و پرجذبه ترین نقاط کوهستانی ایران است. حدود ۱۵۰۰ متر ارتفاع و کیلومترها طول این یخچال می باشد. که صعود آنرا در جایگاه چالشهای کوهنوردی کشور قرار داده است. مهم ترین خطر این یخچال ریزش بی امان سنگ به خصوص در ابتدای پاییز است که باعث خطر بسیار زیاد این صعود می شود. در واقع در این یخچال باید در هر ۱۰ دقیقه در این فصل شاهد ریزش حجم زیادی از سنگ باشید.

3. یخ سبز رنگ

یخ معمولا با گذر مدتهای مدید تغییر رنگ می دهد و به طور نمونه به رنگ آبی و سبز و بنفش در می آید. در سمت شرق دماوند و در زیر سایه صخره های دهشتناک این قسمت یخ به رنگ سبز رنگ و بسیار سخت و البته بی نهایت زیبا خودنمایی می کند. در عمل کار کردن در این یخ متراکم بسیار سخت و تقریبا غیرممکن است.

4. آشیانه هما

یکی ازنکات جالب درباره دماوند، هما است. هما، مرغ استخوان دار یا کرکس ریشدار یکی از پرنده های شکاری تقریبا عظیم الجثه می باشد که بیشتر از مغز استخوان تغذیه می کند. طول بال این پرنده در حالت باز به ۲.۵ تا ۳ متر می رسد و حدود ۵ تا ۷ کیلوگرم وزن دارد. هما یا به قول شعرا همای سعادت ریشه مستحکمی در ادبیات ما دارد. همچنین شمایل آنرا می توان در لوگوی هواپیمایی هما و باشگاه پرسپولیس و جاهای دیگر دید. این پرنده به مراتب در دامنه های دماوند و ارتفاعات آن مشاهده شده است.

5. رکورد برف

جالب است بدانید که یکی از برفگیرترین نقاط کشور در اینجا واقع شده است. دشت ورارو در شمال منطقه لار و غرب دماوند واقع شده است که بر اساس اطلاعات موجود رکورد بارش هشت متر برف در یک سال بارشی در این منطقه به ثبت رسید است.

6. ارتفاع دماوند و اورست

ارتفاع اورست 8848 متر و ارتفاع دماوند 5909 متر است. ارتفاع بیس کمپ اورست به نقل از منابع 5,364 متر می باشد. این به معنای آن است که ارتفاع بیس کمپ اورست تقریبا با ارتفاع قله دماوند برابری می کند. نکته جالب اینکه برای صعود به دماوند از مسیر جنوبی باید 2600 متر ارتفاع بگیرید. این ارتفاع گیری در قله اورست 3500 متر می باشد.