محمود اجل در سال ۱۲۸۱ در شهر همدان متولدبود. در سن هفت سالگی در سال ۱۲۸۸همراه پدرش به قلّه الوند صعود کرد . با این صعود چنان عشق و علاقه و شوری در او پدیدار شد که مدت پنجاه و پنج سال ( تا زمانی که توان کوه رفتن داشت ) به کوهنوردی ادامه داد.
زنده یاد محمود اجل اولین کوهنورد کلاسیک همدان و از اولین کوهنوردان نامی کشور بود. او کوهنوردی نوین و فنی و علمی را در ایران شروع نمودند. اساتید بزرگ کوهنوردی ایران : کاظم گیلان پور ، جلیل کتیبه ای ، کیغام میناسیان و محمود اجل پایه کوهنوردی نوین ایران را بنا نهادند. اولین صعود بر روی کوه های بزرگ کشور از جمله دماوند ، علم کوه ، اشترانکوه ، دنا ، زردکوه ، … را داشتند. با گزارشات جالب و ارزنده خود راه را برای کوهنوردان جوان آن زمان گشودند.
در این راه مرحوم اجل علیرغم مشکلات مالی و سختی های اندر سر راه با صعود کوه های کشور با شعر و نقاشی و کمی عکاسی و گزارش کوه فرهنگ کوهنوردی را ترویج می نمود. وی نقش بسیار ارزنده ای داشت.
در سالهای ۱۲۹۰ تا ۱۳۰۴ با همکلاسی ها روزهای جمعه کوه خورزنه ( در شرق همدان ) را که امروز به شکل کلاسیک کلاسهای کوهنوردی در آن برگزار میگردد ، به کوه پیمایی و تمرین می پرداخته و از آنجا بعنوان اولین کلاس آموزش کوهنوردی یاد می کند.
صعود به توچال ۱۳۰۶
در سال ۱۳۰۶ در مسافرتی به تهران با دیدن قلّه توچال ، شیفته آن شده و تصمیم به صعود آن گرفت. در یکی از روزها سوار بر الاغ شده با پرداخت ۳ ریال فاصله تهران تا ده تجریش آن زمان و سپس ادامة راه را تا دربند را سه ساعته طی کرد. از آنجا با پرداخت ده شاهی سوار بر قاطر ، خود را به پس قلّه رسانده و با راهنمایی علف چین ها و یک شب مانی ، به قلّه صعود کرد.
نوگرایی و اشتیاق به کوهنوردی باعث شد با اراده ای استوار به شناسایی و صعود قلل مرتفع ایران که بعضاً تا آن زمان ناشناخته بودند و پای کوهنوردان بدان ها نخورده بود پرداخت. اگر چه اولین صعود بر قلل و ارتفاعات یا پیمایش غارها امتیاز محسوب می گشت ، وی کمترین ادعایی نداشت و خودستایی نکرد و آنچه نگاشت با هدف معرفی کوه ها و مناطق کوهستانی ایران بود.
اجل بسیاری از نقاط کوهستانی را شناسایی و به کرات صعود کرد. گاه با خرید قاطر به مدت دو تا سه ماه به کوه های دوردست رفت و بدون داشتن امکانات لازم به مطاله و شناسایی ارتفاعات شاخص کوهستانی پرداخت. اجل معتقد بود کسی که پا بر عرصه طبیعت و کوه می نهد ، میهمان طبیعت بوده و به حریم گلها ، گیاهان و جانوران پا گذارده است و ملزم است آن حریم را محترم شمارد و آرامش و سکوت طبیعت را حفظ کند و مجاز نیست به ترکیب طبیعی کوه دست اندازی کند . اصولاً یکی از شایستگیهای انسان را در حفظ محیط زیست ارزیابی می کرد.
احترام به کوه و کوه نشینان
وی کوه نشینان را دوست می داشت و احترام ویژه ای برای آنان قائل بود. کوهنوردان جوان امروز که با همه امکانات ، کوه های دور افتاده ترین نقاط ایران را با آرامش و بدون مخاطره ای صعود می کنند ، آگاه باشند که این امر در سایة تلاش های اجل ها که تنها و با کوله پشتی که خود از پوست گوسفند درست می کردند و همچنین با لوازم دست ساز ، کوهنوردی را برای آنان هموار ساخته اند. یکی از همنوردان ایشان که از چهره های تأثیر گذار و شاخص کوهنوردی کشور می باشد اظهار داشت : اجل چهارصد قلّه از کوه های غرب کشور را در آن سال ها صعود کرده است.
گروه کوهنوردان آزاد – ۱۳۲۷
محمود اجل در سال ۱۳۲۷ و در سن چهل و شش سالگی به اتفاق همنوردان جوان (( گروه کوهنوردان آزاد )) را تأسیس کرده ، سپس شعباتی در شهرهای همدان ، رشت و کرمان نیز دایر نمودند.
تاریخ صعود برخی از صعودهای مهم محمود اجل
- صعود قلّه های منطقه الوند تا سال ۱۳۰۴
- قلّه توچال ۱۳۰۶
- دماوند ۱۳۲۶
- کوههای منطقه دنا ۱۳۲۹
- کوههای منطقه دنا ۱۳۳۰
- کوههای منطقه کرمان ( هزار ، لاله زار ، محمد آلال ، چپار) ۱۳۳۰
- شیرکوه و برفخانه ۱۳۳۰
- علم کوه و تخت سلیمان ۱۳۳۲ همراه با آقای گیلان پور
- اشترانکوه ۱۳۳۴
- خان گرمز ۱۳۳۸
- آزاد کوه ۱۳۳۷
- کرکس ۱۳۳۹
- جوپار احتمالاً سال ۱۳۳۰
اجل از مربیان دوره دوم کوهنوردی کشور بود و در سال ۱۳۳۳ در سن پنجاه و دو سالگی این دوره را پشت سرنهاد. ایشان همچنین در کلاس ها در امر آموزش فعالیت مجدانه ای داشت و مبانی اخلاقی و مهرورزی را سرلوحه امور قرار می داد و با طرح مباحث کوهنوردی و مسائل اجتماعی ابعاد این ورزش را توسعه و بسط می داد. در این کلاسها ضمن بهره مندی از کوهنوردی تجربه های مفیدی نیز انتقال پیدا می کرد.
همچنين چند نسل از كوه‌نوردان ايران، در دوره‌هاي آموزشي كه او برگزار مي‌كرد، آموزش ديدند. از اجل يك دفتر خاطرات، چندين گزارش صعود، طرح‌هايي از مناطق كوهستاني مختلف و شعرهايي با مضمون‌هاي توصيف كوهستان و طنز باقي مانده است.
كارنامه كوهنوردي “محمود اجل” چكيده‌اي است از آنچه كه مي‌توان آن را ميراث كوهنوردي ايراني خواند. بجا است كه محمود اجل را نماد كوهنوردي همدان، بخوانيم.
نکته طنزآمیزی از مرحوم محمود اجل در یادها مانده است که در حین آموزش دوستان را از ترس برحذر می‌داشت و می‌گفت: نترسید، اجل بالای سر شماست.
بازگشت به همدان
محمود اجل در سال ۱۳۳۷ و در سن پنجاه و شش سالگی به خاطر پاره‌ای مسائل به زادگاهش همدان مراجعت کرد و تا سال ۱۳۴۰ در آنجا سکونت کرد. حاصل سه سال اقامت در همدان آشنایی با کوهنوردان جوان و برنامه‌ریزی در صعود قلل و همچنین آموزش بود که اغلب زنده یاد حسن ابریشمی که از مربیان و پیشکسوتان همدان بود ایشان را یاری می‌رساند.
بازگشت به تهران سالهای پایانی پنجاه و پنج سال کوهنوردی وی بود و بدین ترتیب در سال ۱۳۴۳ به خاطر کهولت سن و دردهای شدید مفصلی، از کوهنوردی کناره گرفت. اما همچنان عاشقانه و در اندیشه کوه زیست که بازتاب آن در اشعارش انعکاس دارد.
اجل در عین حال در تحلیل‌های اجتماعی خود نیز پا برجا بود و در توصیه‌هایش به جوانان کوهنورد تأکید می‌کرد که از زندگی اجتماعی غفلت نورزند و در عین حال کوه را بعنوان مظهر پاکی و تندرستی، دوستدار باشند.
اجل شخصیتی ممتاز در جامعه کوهنوردی داشت و از احترام والائی برخوردار بود و با طبع بلند و عزت نفس زندگی کرد و مستقل و آزاداندیش بود. زنده‌یاد باقر خورشیدی که از کوهنوردان شاخص و بنام خطه خراسان بود، او را پدر، مرشد و پیر و استاد قلمداد کرد.
پایان
زنده یاد اجل پس از عمری تلاش سازنده و تشویق به مثبت‌اندیشی برای پیشبرد و اعتلای ورزش کوهنوردی و در سال ۱۳۴۲ به خاطر کهولت سن و دردهای شدید مفصلی از کوهنوردی باز ایستاد و در تاریخ ۱۳۶۲/۲/۱۸ غریبانه به دیار باقی شتافت، یادش گرامی باد.
