یک مقایسه همیشگی در کوهنوردی ایران سختی بین علم کوه و دماوند است. کوهنوردان در این رابطه دیدگاههای مختلفی دارند. مسیرهای صعود شده، درجات سختی، ارتفاع، سرما، میزان بارش برف و … از فاکتورهایی هستند که می توانند روی سختی یک مسیر تاثیر بگذارند. در این مطلب به طور اجمالی به بررسی سختی این دو کوه نمادین می پردازیم.
ارتفاع
بلندتر بودن به معنای اکسیژن کمتر است. دماوند با ارتفاع 5609 متر نسبت به علم کوه با ارتفاع 4850 متر از این نظر سختی بیشتری دارد. 760 متر ارتفاع بیشتر تقریبا مساوی 10% اکسیژن کمتر در قله دماوند است. همین باعث می شود حتی پس از بارها صعود نیز اثر کمبود اکسیژن را در قله دماوند همچنان حس کنید. در تحقیقی که توسط دانشگاه علوم پزشکی در بارگاه سوم دماوند انجام شده بود مشخص شد که 70% مراجعان به این کمپ برای صعود دماوند با مساله ارتفاع روبرو میشوند. این مساله باعث میشود تاثیر ارتفاع در دماوند به طور محسوسی بیشتر باشد. پس از نظر ارتفاع دماوند به طور مشخص در جایگاه سخت تر قرار میگیرد.
آسانترین مسیر دماوند در برابر آسانترین مسیر علم کوه
آسانترین مسیر صعود دماوند مسیر جنوبی می باشد. این مسیر نزدیک به نه کیلومتر طول دارد. در اینجا باید از ارتفاع 3000 متری و بارگاه دوم یا گوسفندسرا صعود را آغاز کرد. مجموع ارتفاع گیری در مسیر جنوبی دماوند حدود 2600 متر می باشد. در سوی دیگر آسانترین مسیر صعود به علم کوه از طریق هصارچال (یا حصارچال) می باشد. این مسیر حدودا 8 کیلومتر است و شروع آن ارتفاع 2500 متری می باشد. در این مسیر کوهنوردان باید 2350 متر ارتفاع بگیرند. با یک نگاه اجمالی به نظر میرسد که آسانترین مسیر دماوند از آسانترین مسیر صعود علم کوه دشوارتر است.
صعود زمستانی علم کوه در برابر صعود زمستانی دماوند
آسانترین مسیر صعود زمستانی علم کوه از طریق مسیر سیاسنگا می باشد. برای صعود این مسیر باید از ونداربن شروع کرد و با گذر از مناطق بهمنی کلنگها و شیب لیزونک به پناهگاه سرچال رسید. سپس مسیر تا کف علم چال ادامه یافته و با صعود به گردنه چالون باید از دست به سنگهای سیاسنگ عبور کرد تا به پای شاخک رسید. پس از آن هم تراورس شاخک برای رسیدن به قله علم کوه در پیش خواهد بود. حجم برف، خطر بهمن، مسیرهای دست به سنگ، از صعود زمستانی این مسیر یک برنامه جدی می سازد. ارتفاع گیری برنامه زمستانی علم کوه 2650 متر است. مسیر حصارچال در فصل زمستان قابل صعود نیست.
آسانترین مسیر صعود زمستانی دماوند اما همان مسیر جنوبی است. در زمستان امکان استفاده از جاده خاکی نیست و پیمایش از ارتفاع 2500 متری در کنار آسفالت آغاز میشود. ارتفاع گیری 3100 متر در انتظار کوهنورد خواهد بود. البته حجم برف معمولا زیاد نیست و درگیری فنی خاصی به جز چند قسمت عبور از برفچال در پیش نخواهد بود. در نتیجه این بررسی می توان گفت که صعود زمستان آسانترین مسیر علم کوه از صعود زمستانی آسانترین مسیر دماوند به مراتب دشوارتر است. هوای خراب در هر دو منطقه به معنای طوفانهای سهمگین و کشنده است.
سختترین جبهه دماوند در برابر سختترین جبهه علم کوه
رخ شرقی دماوند یکی از عظیم ترین جبهه های کوهستانی ایران است که به خصوص دیواره های آن شاهد کمترین تلاش بوده است. دهلیزهای مختلف یخار چالش جدی به خصوص در پاییز برای هر صعودکننده ای ایجاد می کند. ارتفاع بالا نیز به فشار کار فنی می افزاید. برای کار کردن در این رخ شرقی دماوند علاوه بر تجربه فنی بالا نیاز به توان قله نوردی بالا و توانمندی در سنگنوردی آلپی نیز هست. در اینجا بیش از هزار متر کار فنی در سطوح مختلف در انتظار هر کوهنورد زبده ای میباشد. ریزش سنگ این رخ به مراتب از دیواره علم کوه بیشتر است.
در سوی دیگر دیواره زیبا و گرانیتی شمالی علم کوه قرار دارد. دیواره ای با رخ 600 متری و شیب زیاد که البته وضعیت ابزارخور آن از شرقی دماوند بسیار بهتر است. سنگهای این دیواره بسیار پایدارتر از شرق دماوند می باشند. میزان ریزش نیز کمتر هست. تلاشهای انجام شده روی این دیواره دهها و شاید صدها برابر رخ شرقی یخار هستند.
مقایسه فنی رخ شرقی یخار و دیواره شمالی علم کوه از نظر درجه فنی کار آسانی نیست. چرا که جنس فعالیت در این دو متفاوت است. اما به جهت سختی، میزان خطر، عظمت جبهه و میزان بکر بودن رخ شرقی یخار در جایگاه سختتر قرار می گیرد.
صعود زمستانی سخت ترین جبهه دماوند در برابر صعود زمستانی سخت ترین رخ علم کوه
سخت ترین جبهه علم کوه در زمستان نیز دیواره شمالی این کوه میباشد. سختترین رخ دماوند نیز همان جبهه شرقی(منظور از جبهه شرقی در اینجا یال شمال شرقی نیست. بلکه دقیقا رخ شرقی مد نظر است که بین دهلیز عباس جعفری و دهلیز مرکزی یخار قرار دارد.) بر اساس آمار موجود دیواره شمالی علم کوه درزمستان چند بار صعود شده است. البته این صعودها به اتکای میانی های موجود در فصل تابستان بوده است. از سوی دیگر هیچ صعود زمستانی مستندی روی رخ شرقی دماوند وجود ندارد. بسیاری از دهلیزهای موجود در این جبهه با دیواره های عمودی و مخوف کور میشوند. جایی که نیاز به کار فنی بسیار جدی در هوای فوق العاده سرد خواهد بود.
لازم به ذکر است که هیچ منبعی در مورد صعود زمستانی جبهه شرقی یخار توسط موج کوه یافت نشد.
مسیرهای خط الراسی
دماوند یک کوه منفرد است و به جز یک شبه خط الراس در ناحیه یال داغ ارتباط مشخصی با سایر کوههای اطراف ندارد. از سوی دیگر علم کوه در میان مجموعه ای از هم تنیده از قله های منطقه تخت سلیمان واقع شده است. این به معنای گزینه های مختلف صعود خط الراسی در این منطقه می باشد.
در جمع بندی باید گفته که اکثر مقایسه هایی که توسط کوهنوردان در راستای مقایسه این دو کوه انجام می گیرد، به مقایسه راحتترین مسیر صعود دماوند در برابر سختترین مسیرهای صعود علم کوه می پردازد. این در حالیست که ورود جبهه شرقی دماوند به این مقایسه به طور جدی معادله سختی را بر هم می زند.
نوشته مهدی جباریان
نکته: این بررسی بر اساس تجارب نویسنده شامل 95 صعود در منطقه دماوند شامل 10 صعود زمستانی از جمله صعود زمستانی گرده شرقی دماوند، صعود انفرادی آزاد یخار و حدود 40 صعود در منطقه علم کوه شامل صعود زمستانی علم کوه، تلاش روی دیواره علم کوه زمستانی و بارها صعود مسیرهای مختلف دیواره علم کوه…انجام شده است.
