خانتنگری بدون شک یکی از زیباترین قله های جهان است. قله و برآمدگی تیز آن که شباهتی بسیار زیاد به نقاشی کودکان از یک کوه دارد، هرم تقریبا کاملی را تشکیل می دهد که پوشیده از برف و یخ است.
آناتولی بوکریف، خان تنگری را شاید زیباترین قله جهان به دلیل پشته های هندسی و تقارن آن می دانست. در هنگام غروب خورشید، قله اصلی اغلب به دلیل جنس کوه که عمدتاً از سنگ مرمر تشکیل شده، به رنگ قرمز تیره می درخشد. نام قزاقی کان تاو در رابطه با این پدیده به معنای “کوه خون” است.
نام خانتنگری در زبان اویغوری به معنای ارباب ارواح یا ارباب آسمان ها و در زبان ترکی به معنی حاکم آسمان هاست، چرا که این کوه در آیین شمنیسم بومی به عنوان خدا پرستیده می شد. خانتنگری همچنین نام های دیگری از قبیل هانتنگری فنگ دارد که کمتر شناخته شده هستند.
محل قرارگیری و ارتفاع
خانتنگری در مرز قرقیزستان و قزاقستان و در 7 کیلومتری غرب مرز چین در نقطه ای دور افتاده از تیان شان مرکزی واقع شده است. این کوه مرتفع‌ترین نقطه در زیرمحدوده تنگری تگ را تشکیل می‌دهد که بین یخچالهای طبیعی اینیلچک (یا انگیلچک) شمالی و جنوبی قرار دارد. این یخچال سومین یخچال بزرگ خارج از مناطق قطبی پس از یخچال سیاچن در منطقه مرزی هند و پاکستان و یخچال فدچنکو در پامیر تاجیکستان به شمار می رود.
خانتنگری 7010 متر ارتفاع دارد که آنرا در رتبه دوم پس از پوبدا (7439 متر) در رشته کوه تیان شان قرار می دهد. این پنجمین کوه در اتحاد جماهیر شوروی است که آنرا در بین یکی از پنج قله پلنگ برفی قرار داده است.
ارتفاع قله خانتنگری نیز در بعضی منابع مورد بحث است. اینطور گفته می شود که ارتفاع خود قله 6995 متر است و با احتساب کلاهک یخی آن به 7010 متر می رسد.
پادشاه آسمان از نظر سختی به عنوان سومین کوه در بین قلل پلنگ برفی پس از پوبدا و کمونیسم در نظر گرفته می شود. عرض جغرافیایی شمالی کوه نیز باعث شده که فصل صعود آن به نسبت کوتاه باشد و معمولا از اواسط ژوئیه تا پایان آگوست می باشد.
تاریخچه کوتاهی از صعودهای انجام شده در خانتنگری
اولین اروپایی که به این منطقه نفوذ کرد پیوتر سمینوف بود که قبلا عضو انجمن جغرافیایی روسیه بود و تنها 22 سال سن داشت. در سال 1856 او اولین سفر خود را به منطقه دریاچه ایسیک کول انجام داد. تابستان بعد، سمینوف، در راس یک ارتش 1500 نفری، از گذرگاه سانتاس عبور کرد و به سمت شرق به سمت مرز چین حرکت کرد و به بلندترین منطقه در کل محدوده رسید.
او در اینجا حداقل سی کوه مرتفع را شمرد که بلندترین آنها خان تنگری است. دیگران بعداً از منطقه دیدن کردند، از جمله کاشفان مشهوری مانند سون هدینگ سوئدی، چزاره بورگزه ایتالیایی، همراه با راهنمای کوهستانی سوئیسی ماتیاس زوربریگن، و مجموعه کاملی از کاشفان روسی.
گوتفرید مرزباخر آلمانی که دانشمندی مشتاق و یکی از ماهرترین کوهنوردان زمان خود بود، در سال 1902 با هدف تلاش برای صعود به قله از این منطقه بازدید کرد. کوه نوردان هانس پفان و هانس کیدل و راهنمای کوه فرانسسکو کوستنر به او پیوستند. آنها با هم سعی کردند از طریق یخچال جنوبی اینیلچک به قله نزدیک شوند، اما با شکستن سالانه سد دریاچه یخبندان در سر یخچال طبیعی اینیلچک شمالی (که متعاقباً به عنوان دریاچه مرزباخر شناخته شد) باعث سیل شد و آنها با شکست مواجه شدند. مرزباخر خودش ادامه داد و به پای خان تنگری رسید. با این حال نتیجه گیری او این بود که قله “غیرقابل صعود” است و آن را با این پیام به جهان ترک کرد که “تیان شان مکانی برای کوه نوردی نیست”.
اما پیشرفت تجهیزات و دانش کوهنوردی دنیای ممکنات را تغییر داد. در اواخر دهه 1920 کوهنوردان روس شروع به اکسپدیشن هایی برای صعود به قله کردند اما ابتدا با مشکلات لجستیکی مواجه شدند که ابتدایی ترین آن تامین آذوقه کافی تا سر یخچال اینیلچک به طول 65 کیلومتر بود، چرا که حرکت به آنجا با حیوانات باربر غیرممکن به نظر می رسید.
آنها نهایتا با کندن جای پا بر روی یخ برای اسب های خود به این مشکل غلبه کردند و یک گروه تحت سرپرستی پروگربیتسکی، کوهنورد اکراینی در سال 1931 توانست از مسیری که امروزه به عنوان مسیر کلاسیک شناخته می شود به این قله صعود کند.
دو سال بعد یک کوهنورد سوییسی و راهنمای روس او این شاهکار را تکرار کردند. برای مدتی این دو صعود اول توسط محققان عمدتا آلمانی مورد تردید بود، اما امروزه به طور کلی پذیرفته شده است که آنها واقعی بودند. 33 سال طول کشید تا مسیر دیگری در سال 1964 توسط کوهنوردان روسی رومانوف و کوزمین بر روی دیوار شمالی باز شد.
- 1931 اولین صعود از جبهه جنوبی توسط میخاییل پوگربتسکی، تیم اوکراینی.
- 1964 اولین صعود از طریق مسیر شمالی به سرپرستی کوزمین.
- 1990 اولین صعود سرعتی انفرادی توسط آناتولی بوکرایف
- 2004 مرگ چندین کوهنورد بر اثر بهمن در مسیر جنوبی
مسیرهای خانتنگری
بسیاری از مسیرهای سخت این کوه (تقریبا همه) توسط کوهنوردان شوروی سابق باز شده است. بر اساس آمار موجود سختترین مسیر کوه در سال 1990 توسط یک تیم شوروی از قزاقستان انجام شد. آنها از طریق یک تراورس طولانی از پیک واژو پشاولا (6918 متر) شروع کردند و با گذر از قله پوبدا در مدت 14 روز به قله خانتنگری رسیدند.
این تراورس شامل عبور از قللی مانند سووتسکوی آرمنی (6900 متر) پوبدا شرقی (7030 متر) پیک توپوگرافوف (6873 متر)، پیک دروژبی (6800 متر)، شاتیور (6700 متر) می شد که بدون شک می توان آنرا یکی از دشوارترین تراورس ها در ارتفاعات بلند تمام دوران دانست.
مسیرهای رخ جنوبی
پروگربتسکی (مسیر کلاسیک)
- درجه سختی : روسی 5a
- اولین صعود: 1931
مسیر رومانو
- درجه سختی : روسی 6a
- اولین صعود : 1964
مسیر ورونین
- درجه سختی : روسی 5b
- اولین صعود : 1973
مسیر دیواره جنوبی
- درجه سختی : روسی 6b
- اولین صعود : ناشناس
مسیر چپ رخ جنوب شرقی
- درجه سختی : روسی 6a
- اولین صعود : ناشناس
مسیر مرکزی رخ جنوب شرقی
- درجه سختی : روسی 6a
- اولین صعود : ناشناس
تیغه جنوب شرقی
- درجه سختی : روسی 5b
- اولین صعود : 1986
مسیرهای شمالی خانتنگری
مسیرهای شمالی دارای شیب زیاد بوده و توسط هیچ کوهنوردی غیر از کوهنوردان منطقه شوروی سابق صعود نشده اند.
مسیر سولاماتوف (کلاسیک شمالی)
- درجه سختی : روسی 5b
- اولین صعود : 1964
مسیر بکین
- درجه سختی : روسی 5b
- اولین صعود : 1975
مسیر خودیاکف
- درجه سختی : روسی 5b
- اولین صعود : 1970
مسیر میسلوسلی
- درجه سختی : روسی بیش از 6b
- اولین صعود : 1974
مسیر استودنین
- درجه سختی : روسی بیش از 6b
- اولین صعود : 1974
مسیر گوربنکو
- درجه سختی : روسی بیش از 6b
- اولین صعود : 1987
مسیر مویسیوو
- درجه سختی : روسی بیش از 6b
- اولین صعود : 1988
مسیر مستقیم شمالی
- گشایش توسط واسیلی پیتسوف ، ایلدار گاباسوف ، الکساندر سوفریگین
- سال 2005
- 8 روز
راهنمای صعود به خانتنگری
قله خانتنگری عموما از طریق مسیر کلاسیک جنوبی و مسیر شمالی صعود می شود. در مقاله “راهنمای صعود به خانتنگری” به تشریح تصویری مسیر جنوبی این کوه پرداخته ایم.
