قله دماوند، که با ارتفاع 5610 متر، بام ایران لقب گرفته است، نه تنها بلندترین قله ایران، بلکه یکی از نمادهای بارز هویت ملی و فرهنگی این سرزمین نیز به شمار می‌رود. عظمت و شکوه دماوند، از دیرباز در ادبیات، هنر و فولکلور ایرانی جایگاهی ویژه داشته و همواره الهام‌بخش هنرمندان و شاعران بوده است.
اما در سال‌های اخیر، این قله‌ی بی‌نظیر با چالش‌های جدی محیط زیستی روبرو شده است. تخریب پوشش گیاهی، افزایش زباله، ساخت و سازهای غیرمجاز و آلودگی هوا، از جمله مهم‌ترین این چالش‌ها هستند که حیات این گنجینه طبیعی را در معرض خطر قرار داده‌اند.
در همین راستا، در سیزدهم تیرماه هر سال، به عنوان “روز ملی دماوند” نامگذاری شده است. این ابتکار، که توسط انجمن دوست‌داران کوه دماوند در سال 1391 و همزمان با جشن باستانی تیرگان کلید خورد، با هدف جلب توجه مردم و مسئولان به اهمیت حفاظت از این قله‌ی مقدس و یافتن راهکارهایی برای احیای آن صورت گرفته است.
روز ملی دماوند، فرصتی مغتنم برای:
- افزایش آگاهی عمومی: این روز، فرصتی برای اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مردم در مورد ارزش‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی دماوند و خطرات پیش روی آن است.
- جلب مشارکت مردمی: با تشویق مردم به حضور در برنامه‌های مختلف این روز، می‌توان حس مسئولیت‌پذیری و تعهد آنها را نسبت به حفظ دماوند افزایش داد.
- حمایت از فعالان محیط زیست: روز ملی دماوند، فرصتی برای قدردانی از تلاش‌های فعالان محیط زیست در زمینه حفاظت از دماوند و جلب حمایت بیشتر برای آنها است.
- ترویج فرهنگ کوهنوردی: این روز می‌تواند به عنوان فرصتی برای ترویج فرهنگ صحیح کوهنوردی و احترام به طبیعت در بین کوهنوردان و طبیعت‌گردان مورد استفاده قرار گیرد.
در روز ملی دماوند، برنامه‌های مختلفی در دامنه‌ی این قله‌ی مقدس، به خصوص در شهرستان رینه، برگزار می‌شود. این برنامه‌ها که با حضور گسترده مردم، کوهنوردان، فعالان محیط زیست و مسئولان همراه است، شامل:
- برگزاری همایش‌ها و کارگاه‌های آموزشی: در این همایش‌ها، متخصصان و کارشناسان به بحث و تبادل نظر در مورد چالش‌های محیط زیستی دماوند و راهکارهای حل آنها می‌پردازند.
- جشن‌ها و برنامه‌های فرهنگی: اجرای موسیقی، شعرخوانی، نمایش فیلم و تئاتر با محوریت دماوند و محیط زیست، از جمله این برنامه‌ها هستند.
- پاکسازی محیط زیست: داوطلبان در این روز با جمع‌آوری زباله‌ها از دامنه‌ی دماوند، به پاکیزگی این منطقه‌ی طبیعی کمک می‌کنند.
- کاشت نهال: کاشت نهال در دامنه‌ی دماوند، به منظور احیای پوشش گیاهی این منطقه انجام می‌شود.
روز ملی دماوند، فراتر از یک مناسبت، یک تعهد ملی برای حفظ این میراث طبیعی و فرهنگی برای نسل‌های آینده است. با همدلی، مشارکت و تلاش همگانی، می‌توانیم قله‌ی دماوند را به عنوان نمادی از شکوه و عظمت ایران، برای همیشه سرپا نگه داریم.
به امید روزی که دماوند، همچنان به عنوان قله‌ای سرسبز و باشکوه، در قلب ایران بدرخشد و الهام‌بخش نسل‌های آینده باشد.
در کنار این موارد، می‌توان به نکات دیگری نیز اشاره کرد:
- اهمیت اقتصادی دماوند: دماوند به عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران، نقشی کلیدی در رونق اقتصادی منطقه‌ی خود دارد. حفظ و احیای این قله، می‌تواند به رونق گردشگری و ایجاد اشتغال در این منطقه کمک کند.
- دماوند و هویت ملی: دماوند، به عنوان نمادی از ایران، نقشی مهم در هویت ملی ایرانیان ایفا می‌کند. حفظ و حفاظت از این قله، به معنای پاسداری از هویت و تاریخ این سرزمین است.
- دماوند و تنوع زیستی: دماوند، زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری است.
به گزارش موج کوه و به نقل از فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی؛ نظر به درخواست صورت گرفته جهت درج نام «روز ملی دماوند» به تاریخ 13 تیرماه به شورای عالی انقلاب فرهنگی، مدیر کل و دبیر کمیسیون مربوطه طی نامه ای به فدراسیون اعلام داشت باتوجه به سال‌روز ثبت قله دماوند در فهرست آثار طبیعی ملی در 13 تیرماه 1387، پیشنهاد مذکور در جلسه مورخ 15 آذرماه 1402 در کارگروه نامگذاری روزها و مناسبت‌های خاص (کمیسیون تقویم)، مطرح شد و پس از بحث و بررسی مورد تأیید قرار گرفت. این روز مصادف با جشن تیرگان در تقویم ایران باستان است.
تیرگان یکی از جشن‌های ایرانی است که در تیرروز از تیرماه برابر با ۱۳ تیر در گاهشماری ایرانی برگزار می‌شود. این جشن در گرامی‌داشت تیشتر (ستارهٔ باران‌آور در فرهنگ ایرانی و ادیان میترایی و زرتشتی) است و برپایهٔ آیین و تَراداد در روز تیر (روز سیزدهم) از ماه تیر انجام می‌پذیرد.
در برخی از آثار تاریخی عصر اسلامی مناسبت جشن تیرگان به تیراندازی و کمان کشیدن آرش کمانگیر و پرتاب تیر از فراز البرز توسط او نسبت داده شده‌است. همچنین جشن تیرگان به گزارش ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه، روز بزرگداشت جایگاه و جاور نویسندگان در ایران باستان بوده‌است.
