کوهنوردی با رسیدن به بلندای قله ها عجین شده است. کوهنوردان باید مهارتهای زیادی بیاموزند و از تجهیزات گوناگون استفاده کنند تا در مواجه با طبیعت خشن کوهستان جان خود را حفظ نمایند. اما سفری که خود کوهنوردی برای رسیدن تا به امروز به عنوان تاریخ کوهنوردی طی کرده ، خود داستانی خواندنیست. در این نوشته نگاهی می اندازیم به تاریخچه کوهنوردی جهان و فراز و نشیبهای که طی کرده است. با موج کوه همراه باشید.
اشکال اولیه کوهنوردی در تاریخچه کوهنوردی جهان
شاید بتوان یکی از قدیمی ترین صعودهای تاریخی را که برسرنوشت یک قوم تاثیر گذاشت، صعود پیامبر یهودیان به کوه سینا دانست. از دسته این صعودها همچنین می بایست به صعود پیامبر اسلام به ناحیه کوهستانی غار حرا اشاره کرد. اینجاست که گویی تاریخچه کوهنوردی در جهان از داستانهای مذهبی آغاز میشود.
در قرون سیزده و چهارده میلادی نیز برخی صعودها به کوههای آلپ با اهداف مذهبی و هواشناسی انجام گرفت. اولین صعود مونت آیگوئه در سال ۱۴۹۲ با دستور چارلز هشتم برای تسلط یافتن به این کوه توسط آنتواین دویل صورت گرفته است. این تیم با استفاده از نردبانها و طناب به قله دست یافت. گروه برای شش روز روی قله باقی ماند و سه صلیب به نشانه دست آوردشان بنا کرد. کوه آیگوئه قبل از سال ۱۸۳۴ برای بار دوم صعود نشد.
یک دلیل عمده شروع عصر کوهنوردی را بایست اشتیاق و به نوعی طمع مردم برای صعود به قلل به عنوان یک دست آورد در قرن هفدهم دانست. و از اینجا بود که کوهنوردی به آرامی پا به عرصه وجود گذاشت.
کوهنوردی به عنوان ورزش
در میانه قرن ۱۸ ام، اروپایی ها شروع به عبور از یخچالهای دره شامونی در فرانسه و سایر نقاط کردند و به مرور پایشان به کوهها باز شد. یکی از این افراد هوراس بندیک دی ساشور، دانشمندی از ژنف بود.
وی مسحور صعود مون بلان شده بود و به همین منظور یک جایزه نقدی برای کسی که بتواند این کوه را صعود کند در نظر گرفت. در سال ۱۷۸۶ چشم انداز وی حقیقت یافت و این کوه توسط یک پزشک محلی به نام میشل گابریل پاکارد و باربر وی جاکوز بالمت صعود شد. دساشور ، نیز در سال بعد به قله صعود کرد و اولین زن از ناحیه شامونی با نام ماری پارادیس در سال ۱۸۰۸ به مون بلان صعود نمود. تاریخ کوهنوردی به این صورت در مسیر شکل گیری قرار گرفت. صعود مون بلان به زودی با صعود سایر قلل مانند آیگوله دمیدی در سال ۱۸۱۸ انجام گرفت. در دهه های پس از آن نیز توجه به رشته کوه آلپ در بین مردم سوییس ، آلمان و فرانسه افزایش پیدا کرد. اگر چه باید ریشه اصلی کوهنوردی را در انگلستان ویکتوریایی دانست.
عصر طلایی آلپینیسم
دوره بین صعود آلفرد ویلز به وترهورن در سال ۱۸۵۴ و صعود چارلز ادوارد ویمپر به ماترهورن در سال ۱۸۶۵ را که منجر به مرگ ۵ نفر گردید، به عنوان عصر طلایی آلپینیسم در تاریخچه کوهنوردی جهان شناخته میشود. به واقع باید گفت که تاریخچه کوهنوردی در جهان به معنای آنچه ما امروزه میشناسیم از این عصر آغاز شده است.
در طول این دوره، کوهنوردان در گروههای مختلف به آلپ رفتند و قله های اصلی را صعود نمودند. این اکسپدیشن ها به طور گسترده ای توسط بریتانیاییها رهبری میشد و راهنماهای فرانسوی و سوییسی آنها را همراهی می کردند. در این دوره بود که آلپاین کلاب بریتانیا در سال ۱۸۵۷ ایجاد شد. در این دوره همچنین کوهنوردی تبدیل به یک ورزش مد روز با گایدهای رسمی و افزایش تجهیزات تکنیکی گردید.
سالهای ۱۸۷۰ مصادف با توسعه کوهنوردی زنان بود. پیشروانی مانند لوسی واکر که اولین صعود ماترهورن را در ۱۸۷۱ انجام داد و متا بروورت امریکایی که اولین صعود زمستانی جانگفرو را به پایان رسانید، تاریخ کوهنوردی را ورق زدند و الهام بخش سایر زنان برای کوهنوردی شدند.
تکنولوژی جدید به کمک دوره جدید کوهنوردی
نقش تکنولوژی را در تاریخ کوهنوردی نباید نادیده گرفت. در پایان قرن ۱۹ام، کوهنوردان شروع به صعود مسیرهای سختتر در قله های صعود شده کردند. در ۱۹۰۸ اسکار اکنستین بود که کرامپون ۱۰ شاخه را اختراع کرد، این وسیله باعث تسهیل صعود یخچالها و عدم نیاز به بریدن برف توسط پاها شد.
به طور همزمان، بولتهای اولیه و طناب ثابت توسط جرج اندرسون در صعود هاف دام یوسه میتی در ۱۸۷۵ به کار گرفته شد. بولتها در سال ۱۹۲۰ به عنوان ابزاری برای صعود به طور عمومی به کار گرفته شدند. در مورد تکنولوژی، همانطور که بر بسیاری از حوزه های دیگر تاثیر گذاشت، تاریخچه کوهنوردی در جهان را نیز دچار تحول کرد.
سفر کوهنوردان به نقاط مختلف جهان
نگاه کوهنوردان به کوههای بیرون از اروپا نیز معطوف شده بود. کاشف آلمانی، آلکساندر ون هامبولت یک رکورد کوهنوردی پس از صعود تقریبا موفق چیمبورازو به ارتفاع ۶۳۱۰ متر در رشته کوه آند به سال ۱۸۰۲ برجای گذاشت. هامبولت را باید اولین کسی دانست که در تاریخ کوهنوردی به بیماری ارتفاع دچار شده است.
در پایان قرن نوزدهم، ادوارد ویمپر بالاخره در ۱۸۸۰ و مجددا در ۱۸۹۷ چیمبورازو را صعود کرد و ماتیاس زوربریگن توانست از آکونکاگوآ به ارتفاع ۶۹۶۰ متر به عنوان بلندترین قله قاره امریکا بالا برود.
در امریکای شمالی و در رشته کوههای راکی، پایکزپیک در ۱۸۲۰ بعلاوه بعضی قلل دیگر صعود شده بود. اما این تکمیل خط آهن اقیانوسی کانادا بود که باعث تسهیل دسترسی به کوهها در سال ۱۸۸۵ گردید. در نتیجه این توسعه کوهنوردان امریکایی و بریتانیایی به همراه گایدهای سوییسی و دیگران توانستند به قلل منطقه مانند مونت تمپل در ۱۸۹۴، مونت سنت الیاس در ۱۸۹۷ …صعود کنند. اولین صعود دنالی بلندترین قله امریکای شمالی نیز در سال ۱۹۱۳ صعود شد.
کوهنوردی در جریان اصلی
با افزایش عمومیت، نخبه گرایی در ورزش کوهنوردی تدریجا کاهش یافت. در ۱۹۰۷، آلپاین کلاب بانوان در بریتانیا در مقابله با ممنوعیت آلپاین کلاب بریتانیا برای حضور زنان ایجاد شد. در ادامه تاریخ کوهنوردی و در سال ۱۹۷۵ این دو با هم نهایتا ادغام شدند.
در همین زمان، سایر کوهنوردان به سراغ کوههای افریقا رفتند. کوه کلیمانجارو، بام افریقا و سومین کوه مرتفع منفرد دنیا در ۱۸۸۹ صعود شد. کوه کنیا در ۱۸۹۹ و مارگریتاپیک نیز در ۱۹۰۶ صعود شدند. بریتانیایی ها همچنین به سراغ کوههای قفقاز رفتند و کوه کازبک را در ۱۸۶۸ صعود نمودند.
پس از جنگ جهانی اول، کوهنوردی در بین آماتورها طرفداران زیادی پیدا کرد. به علاوه اروپایی ها، چینی ها، مردم هند، روسها، ژاپنیها و غیره نیز به کوهنوردی علاقمند شدند.
جنگ و کوهنوردی
یکی از بخشهای خاص در تاریخ کوهنوردی را باید ارتباط بین جنگ و کوهنوردی دانست. جنگ کوهستانی یک جنگ آلپی یکی از خطرناکترین انواع جنگ می باشد که در آن نه تنها با دشمن بلکه بایستی با شرایط خطرناک کوهستان نیز مقابله کرد. در بین انواع جنگهای کوهستانی ، نبرد پارتیزانی از شهرت خاصی برخوردار بوده است.
در طول دوران ناپلئون بناپارت ، جنگ جهانی اول و دوم ، مناقشه کشمیر ، جنگ افغانستان و بسیاری از نمونه های دیگر کوهنوردی با نظامی گری در طول تاریخ در هم آمیخته شد.
از دیگر جنبه های درگیر در دوره پیش از جنگ جهانی دوم می توان به رقابت بین کوهنوردان حزب نازی و سایر کوهنوردان اروپایی بر سر اولین صعود دیواره های شمالی مهم آلپ اشاره کرد.
صعود به اورست به عنوان نقطه عطف تاریخچه کوهنوردی در جهان
چالش بزرگ در تاریخ کوهنوردی هیمالیا بود و اورست در راس آن قرار داشت. در ۱۹۲۲، جرج فینچ و جئوفری بروس به ارتفاع ۸۱۷۵ متری در مسیر اورست رسیدند که تا آن زمان دست نیافتنی بود. آنها همچنین پیشگامان استفاده از اکسیژن کمکی برای صعود بودند.
در طول چند دهه بعد، دانشمندان این تکنیک را باز تعریف کردند. در زمانی که اورست صعود شد، تکنولوژی سبکتر، کارآتر و دارای خطای کمتر شده بود.
جنگ جهانی دوم باعث یک وقفه کوتاه در حرکت تاریخ کوهنوردی گردید، اما به زودی پس از جنگ این چرخه به حرکت خود با صعود آناپورنا به سرپرستی موریس هرزوگ در سال ۱۹۵۰ ادامه داد. در دهه پیش از آن هم قلل هشت هزار متری جهان یک به یک و پشت سرهم صعود شدند. کی۲ توسط تیمی از ایتالیا در سال ۱۹۵۴ صعود گردید.
نهایتا برگی دیگر در تاریخ کوهنوردی ورق خورد. در ۲۹ می ۱۹۵۳، شرپا تنزینگ نورگی و ادموند هیلاری اولین صعود اورست ، بام جهان را به پایان رساندند. سال بعد هم کی۲ و چوآیو و لوتسه نیز در سال ۱۹۶۵ توسط یک تیم سوییسی صعود شد.
| سال | قله | ارتفاع | تیم صعود |
|---|---|---|---|
| ۱۹۵۰ | آناپورنا یک | ۸۰۹۱ | فرانسه |
| ۱۹۵۳ | نانگاپاربات | ۸۱۲۶ | آلمان اتریش |
| ۱۹۵۳ | اورست | ۸۸۴۸ | انگلیس نیوزلند نپال |
| ۱۹۵۴ | کی ۲ | ۸۶۱۱ | ایتالیا |
| ۱۹۵۴ | چوآیو | ۸۲۰۱ | اتریش نپال |
| ۱۹۵۵ | ماکالو | ۸۴۸۵ | فرانسه |
| ۱۹۵۵ | کانگچنجونگا | ۸۵۸۶ | انگلیس |
| ۱۹۵۶ | ماناسلو | ۸۱۶۳ | ژاپن نپال |
| ۱۹۵۶ | لوتسه | ۸۵۱۶ | سوییس |
| ۱۹۵۶ | گاشربروم ۲ | ۸۰۳۵ | اتریش |
| ۱۹۵۷ | برودپیک | ۸۰۵۱ | اتریش |
| ۱۹۵۸ | گاشربروم یک | ۸۰۸۰ | امریکا |
| ۱۹۶۰ | دائولاگیری | ۸۱۶۷ | آلمان سوییس اتریش نپال |
| ۱۹۶۴ | شیشاپانگما | ۸۰۲۷ | چین |
در سال ۱۹۶۴، همه قلل هشت هزارمتری در هیمالیا صعود شده بودند. جانکو تابای اولین زنی بود که توانست به قله اورست صعود کند. وی اهل ژاپن بود. وی همچنین اولین زنی شد که توانست به هفت قله هفت قاره در سال ۱۹۹۲ صعود کند.
توسعه کوهنوردی به همه جهان
در سالهای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ فرهنگ کوهنوردی به سراسر جهان رفت و کشورهایی مانند کانادا شروع به تبیین سبک کوهنوردی خودشان کردند. این دوره همچنین با توسعه سریع تکنولوژی کوهنوردی و تکنیکهای جدید همراه بود.
در تضاد با سبک صعودهای محاصره ای که سنگین و پرادوات بودند، عده زیادی از کوهنوردان به سبک آلپی به عنوان یک روش حداقل گرا بازگشت کردند. این دسته از حداقل امکانات و تیمهای کوچک برای صعود به کوههای بلند بهره می بردند. در سالهای ۱۹۸۰ بود که نوآوریهای این گروه در جهان گسترده شد. تاریخ کوهنوردی در این دوره شاهد درخشش کوهنوردان لهستانی در صعود زمستانی کوههای بلند نیز بود که با عنوان دهه طلایی کوهنوردی لهستان شناخته میشود.
سنگنوردی مدرن توسط پروفسور جان گیل ابداع شد.
پروفسور جان گیل، ریاضیدان امریکایی را باید پدر بولدرینگ مدرن دانست. وی کسی بود که به نوعی ژیمناستیک را با سنگنوردی کلاسیک در هم آمیخت. استفاده از گچ در سنگنوردی هم از ابداعات او می باشد. یکی دیگر از ابداعات او حرکات دینامیک در سنگنوردی بود. به نوعی می توان گفت که وی یک ترویج کننده سنگنوردی در سنگهای کوتاه بود. جان گیل همچنین مقالات ارزشمندی در زمینه ریاضیات پیچیده به جهان ارایه کرده است. وی نهایتا با درجه فول پروفسور از دانشگاه کلرادو بازنشسته شد. ممنون پروفسور.
ال کاپتان: مهد دیواره نوردی جهان
در سال ۱۹۷۰ تیمی از کوهنوردان یا دیواره نوردان امریکایی توانستند در صعودی ۲۷ روزه دیواره ال کاپتان را صعود کنند. ارتفاع رخ این دیواره ۱۱۰۰ متر می باشد.
این صعود را باید نقطه شروع برای دیواره نوردی در تاریخچه کوهنوردی جهان دانست. پس از آن بود که تکنیک ها و ابزارهای این رشته شروع به توسعه به شکل خاص کردند و در گوشه و کنار جهان گسترش یافتند.
سبک آلپی
یکی دیگر از جذابیت های این دوره سبک آلپی در صعودها بود. در این سبک کوهنوردان با حداقل تجهیزات برای صعود به قلل بلند اقدام می کردند. این کوهنوردی به روش جدید وابسته با باربرها یا اکسیژن کمکی برای ارتفاعات بالاتر نبود.
یک تغییر بزرگ در کوهنوردی در این دوره تغییر نگاه ناسیونالیستی و حماسی در کوهنوردی به نگاه حرفه ای و ورزشی بود.
من اولین کسی بودم که گفتم من قصد ندارم هیچ پرچمی را بر فراز قله به اهتزاز در آورم,پرچم من دستمال گردن من است. و بخاطر همین امر نیز مورد انتقاد و توهین قرار گرفتم. من همچنین این فلسفه را که کوهنوردی که در کوهستان بمیرد یک نوع قهرمان یا شهید است زیر پا گذاشتم. مردن یک کوهنورد در کوهستان چیزی جز یک تراژدی نیست. و تنها کاری که می توان کرد این است که از بازمانده ها مراقبت کرد.
رینهولد مسنر – اولین صعود کننده به همه هشت هزار متری ها
کوهنوردی امروز
امروزه، کوهنوردی به توسعه بیشتر در جهان ادامه میدهد. بعضی از مردم کوه اورست را بزرگراه مقایسه می کنند که دلیل آن تعداد زیاد نفراتی است که هرساله برای صعود این کوه تلاش می کنند.
تکنیکهای مدرن صعود در کوهنوردی و سنگنوردی مانند بهبود طناب کوهنوردی ، کرامپون و پیچ یخ و… باعث شده که صعود بسیاری از مسیرهای سخت در دنیا امکان پذیر شود.
بسیاری از کوههای مشهور جهان با پناهگاههای کوهنوردی و بیس کمپها تجهیز شده اند که کوهنوردان می توانند در مسیر صعود از این پایگاهها استفاده کنند. تکنیکهای جستجو و نجات نیز به طور گسترده ای بهبود یافته اند. ویا فراتا نیز برای عبور از معابر سنگی به کار آمده است.
هیجان صعود باعث شد که کوهنوردان جدی به دنبال صعودهای زمستانی، صعود به همه کوههای بلند، صعودهای انفرادی ، صعودهای سبک آلپی و صعود و فرود با اسکی باشند. استفاده از پوشاک تنفسی در کوهنوردی نیز باعث راحتی هرچه بیشتر در هنگام صعود شده است.
جنبه های دیگر کوهنوردی
بعضی بحث ها در باره تجاری سازی صعود به کوههای بلند وجود دارد مبنی بر اینکه تجاری سازی این کوهها باعث شده کوهنوردان آماتور خود و دیگران از جمله راهنماها را در معرض خطر قرار دهند. هرچند که این یک موضوع پیچیده است و مخالفان و موافقان خود را دارد.
همچنین کوهنوردی همیشه یک پایان خوش ندارد. مثالهای بی پایانی درباره مرگ کوهنوردان در تاریخ کوهنوردی جهان وجود دارد. وجود این میزان خطر همواره باعث شده که بسیاری خطر ورزش کوهنوردی را بیش از حد دانسته و به آن نقدهای جدی وارد کنند.
