رشته کوه زاگرس کجاست[همه نکات رشته کوه های زاگرس]

رشته کوه زاگرس بزرگترین رشته کوه ایران ماست. این مجموعه از مناطق مرزی شرق ترکیه و شمال عراق تا تنگه هرمز امتداد دارد. کوه های زاگرس بخش مهمی از زنجیره کوه های آلپ–هیمالیا را تشکیل می دهند که بیشتر جنوب غرب آسیا و خاورمیانه را در بر می گیرد.این رشته کوه با شکوه قدمت فوق العاده ای دارد ،از نظر تاریخی ، کوه های زاگرس به عنوان یک سد طبیعی بین چندین فرهنگ و امپراتوری های جهان باستان و مدرن عمل کرده اند. به طور خاص ، آنها بخشهایی از پادشاهی و مرزهای ملی امپراتوریهای بومی ایران و عثمانی و امپراتوریهای خارجی اشکانی و رومی را تعیین کرده اند.شواهدی از سکونت و کشاورزی انسان در زیستگاه های این کوه کشف شده است که قدمت آنها به 9000 سال قبل از میلاد می رسد.قدیمی ترین صخره های محدوده زاگرس مربوط به زمان پرکامبرین (یعنی قبل از 541 میلیون سال پیش) است و سنگ های دوران پالئوزوئیک که قدمت آنها بین 541 میلیون تا 252 میلیون سال قبل است در بلندترین قله ها یا نزدیک آنها یافت می شوند.

نام زاگرس از کجا آمده است؟

نام باستانی رشته کوه زاگرس، کُر یا کور بوده که در اسطوره‌شناسی سومری نام یک کوه یا کوه‌هایی اشاره دارد. کور همچنین نام دیگر امپراتوری اکد است که مربوط به سه هزار سال پیش میباشد. قبل از آن در این نواحی،برخی نام زاگرس را اوستایی می دانند. در زبان اوستایی زاگر Za-G’R’ به معنای کوه بزرگ است. اما نظر دیگری نیز هست که این کلمه از نام مهاجران هند و اروپایی ساکن در این منطقه معروف به ساگارتی گرفته شده. نام قدیمی این رشته‌کوه در زبان فارسی«پاتاق» که نام رشته‌کوهی معروف درکرمانشاه  نیز هست بوده. واژه «زاگرس» یا «زاگروس» در اواخر دوره قاجار از طریق ترجمه آثار نویسندگان اروپایی (و بعضاً از زبان یونانی) وارد زبان فارسی شده که در زبان یونانی با اضافه شدن S آن را به زاگرس تغییر دادندو سپس بر روی نقشه ایران نیز گذاشته شد. حسن پیرنیااولین کسی است که واژهٔ زاگرس را در کتاب خود بنام «تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان» آورده‌است. او خود تأکید نموده که اروپایی ها چنین (یعنی زاگرس) نامند.اما در منابع تاریخی واژه زاگرس تنها به رشته کوه اطلاق نشده ،محمد قزوینی در کتاب خود می‌نویسد: «زاگرس نام یونانی سلسله جبال غربی ایران به خصوص منطقهٔ بختیاری در غرب ایران است.»

در دانشنامه لاروس از زاگرس به کوتاهی به‌عنوان نام دره‌ای که نفت‌خیز است ذکر شده‌است.در واژه نامهٔ یونانی به آلمانی که سال م۱۸۸۶ در لایپزیگ به چاپ رسیده واژه Zagrio یا Zagros را به‌عنوان «کوهی در دوران ماد» به نقل از نوشته‌های استرابون و پولیبیوس آورده‌است. در لغت نامهٔ جغرافیایی Lexique géographique در زیر واژه و عنوان «زاگرو» (زاگرس) آمده‌است:«رشته کوهی است در آسیا که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده .»رومن گیرشمن باستان‌شناس فرانسوی در کتابش زاگرس را نام قبیله‌ای دانسته و می‌نویسد:«حرکت عمومی قبایل ایرانی هنوز به پایان نرسیده بود که قبیلهٔ سومی از قبیله‌های مهم ایرانی بنام «Zikirtu» یا «ساگارتی» بسوی نواحی شرقی تر رفته و مستقر شدند.»هرودوت نیز در نوشته‌هایش از همین قبیله صحراگرد با نام «ساگارتی» یاد کرده و می‌نویسد:«قبیله‌های دیگر که صحراگردند از این قرارند: داین‌ها، ماردها، دروپیک‌ها و ساگارتی‌ها»دیاکونوف نیز در کتاب تاریخ ماد خود در شرح حملهٔ آشوری‌ها به پارسوا و به استناد کتیبه‌های خوانده شده می‌نویسد:«بطوری که در متن تصریح شده، آخرین نقطهٔ لشکر کشی ظاهراً زاکروتی بود»به استناد مطالب ذکر شده ریشهٔ واژهٔ زاگرس از زبان اوستایی است و یونانی‌ها با افزودن S (س) به آخر آن این واژه را به شکل یونانی مبدل نمودند. واژهٔ زاگرس علاوه بر نام کوه ،نام دژ، ایل، قوم، قبیله و محل نیز بوده‌است.

رشته کوه زاگرس کجا قراردارد؟

محدوده رشته کوه زاگرس حدود 990 مایل (1600 کیلومتر) طول و بیش از 240 مایل (240 کیلومتر) عرض دارد. این منطقه که بیشتر در ایران شده است ، مرز غربی فلات ایران را تشکیل می دهد. دامنه های آن در شمال و غرب به کشورهای مجاور امتداد می یابد، تقریباً از دریاچه وان ترکیه آغاز و تا جنوب و جنوب شرقی ایران امتداد پیدا کرده است.

رشته کوه زاگرس روی نقشه

همانطور که در نقشه زیر مشاهده می کنید قسمت های بنفش رنگ محدوده رشته کوه زاگرس ، این مجموعه باشکوه می باشد.

رشته کوه زاگرس چگونه ایجادشد؟

تشکیل کمربند رشته کوه زاگرس نتیجه یک کوه شناسی پیچیده و طولانی است که در دوران پالئوزوئیک آغاز شده و تا امروز ادامه دارد.رشته کوه زاگرس حاصل برخورد دو صفحه اوراسیا و عربستان است،تا قبل از برخورد آن ها اقیانوس نئو تتیس هنوز حوضچه باریک اقیانوس بین صفحات عربستان و اوراسیا گسترده بود.هنگامی که صفحه عرب شروع به حرکت به سمت شمال کرد و اقیانوس نئو تتیس در زیر صفحه اوراسیا فرو رفت ، برخی از شکافهای پوسته اقیانوسی ، معروف به افیولیت ها ، در بالای توالی رسوبی قفسه قاره ای قرار گرفتند. همگرایی بیشتر باعث ایجاد تنش در لیتوسفر شد و در این رسوبات قفسه ای باعث چین خوردگی و رانش گسترده شد. تنش های فشاری چندین گسل رانش غوطه ور در مقیاس بزرگ و شمال شرقی ایجاد کرد که اکنون کوه های زاگرس را به پنج کمربند زمین ساختی که به موازات یکدیگر امتداد دارند ، جدا می کند. علاوه بر این ، چین های موازی متعدد شمال غربی-جنوب شرقی ایجاد شده و تاقدیس های زاویه دار دیدنی و قله های کوهی که بین 3000 تا 3650 متر از سطح دریا ارتفاع دارند ، ایجاد کرده است.هنوز هم حرکت این صفحه سالانه باعث افزایش ارتفاع در قلل این مناطق می شود.رسوب فلات قاره ای باعث تشکیل ذخایر نفتی در این قسمت ها شد بطوریکه که امروزه ذخایر نفتی قابل توجه جهانی را تشکیل می دهد.

تقسیم بندی رشته کوه زاگرس

رشته‌کوه زاگرس به دو بخش زاگرس مرتفع و زاگرس چین‌خورده تقسیم می‌شود. زاگرس مرتفع قسمت شمالی این رشته‌کوه است که در آن بلندترین قله‌ها از جمله اشترانکوه، زردکوه و دنا قرار دارند. این منطقه در بیشتر ایام سال پوشیده از برف است و به دلیل ارتفاع زیاد، مهم‌ترین بخش زاگرس از نظر ارتفاعی به شمار می‌رود. عرض این بخش حدود 80 کیلومتر است و از نظر وسعت عرضی کمتر از سایر بخش‌ها می‌باشد.

زاگرس چین‌خورده قسمت غربی و جنوبی زاگرس را شامل می‌شود و از نظر وسعت، بخش اصلی زاگرس را دربر می‌گیرد (حدود 250 کیلومتر عرض دارد). تفاوت‌های چین‌خوردگی در این بخش بیشتر از سایر قسمت‌ها مشهود است.

در تقسیم‌بندی دیگر، زاگرس به سه بخش زاگرس شمالی، میانی و جنوبی تقسیم می‌شود. تفاوت‌های چین‌خوردگی و ساختاری بیشتر در بخش شمالی و جنوبی زاگرس قابل مشاهده است.

زاگرس مرکزی به طور عمده کوهستانی است و در دامنه ارتفاعی 830 متر تا 4416 متر از سطح دریا قرار دارد. میانگین ارتفاع این منطقه حدود 2332 متر است. در این منطقه، حدود 34 درصد از محدوده آن دارای ارتفاعات بین 2400 تا 2100 متر است و کمتر از یک درصد از آن دارای ارتفاع کمتر از 1000 متر می‌باشد.

این منطقه همچنین سکونتگاه و محل تأمین معیشت حدود 10 درصد از جمعیت کشور است. علاوه بر این، بیش از 50 درصد از عشایر کشور به زاگرس وابسته‌اند، به همین دلیل این منطقه یکی از کانون‌های مهم عشایری کشور محسوب می‌شود.

رشته کوه زاگرس شمالی، جنوبی و مرکزی کجاست؟

رشته‌کوه زاگرس: تقسیم‌بندی شمالی، مرکزی و جنوبی

رشته‌کوه زاگرس، یکی از طولانی‌ترین رشته‌کوه‌های ایران، از شمال غربی کشور آغاز و تا جنوب شرقی امتداد دارد. این رشته‌کوه با بیش از 1,500 کیلومتر طول، در سه بخش شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم‌بندی می‌شود.

زاگرس شمالی:

این بخش از رشته‌کوه زاگرس از مرزهای شمال غربی ایران در نزدیکی کردستان و آذربایجان غربی آغاز می‌شود و تا استان‌های کرمانشاه و ایلام ادامه دارد. ارتفاعات مهم: کوه شاهو و کوه دالاهو. این منطقه پوشیده از جنگل‌های بلوط است و به دلیل شرایط آب‌وهوایی سرد و کوهستانی، زیستگاه گونه‌های متنوعی از گیاهان و حیوانات است.

زاگرس مرکزی:

زاگرس مرکزی از استان لرستان آغاز می‌شود و تا چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد امتداد دارد. این بخش مرتفع‌ترین قسمت زاگرس است و شامل قله‌های مهمی مانند دنا (بلندترین قله زاگرس با ارتفاع 4,409 متر) و اشترانکوه است. این منطقه با رودخانه‌های پرآب، مانند کرخه و کارون، غنی از منابع آبی است.

زاگرس جنوبی:

این بخش از زاگرس از استان فارس آغاز و تا استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان امتداد دارد. ارتفاعات این منطقه به تدریج کاهش می‌یابد. کوه‌های مهم: زردکوه و کوه‌های اطراف شیراز. این بخش به دلیل نزدیکی به خلیج فارس، آب‌وهوای گرم‌تری دارد و پوشش گیاهی آن بیشتر شامل درختان نخل و جنگل‌های گرمسیری است.

نام قله های مرتفع زاگرس

بلندترین قله زاگرس دنا به ارتفاع 4409 متر در قسمت زاگرس جنوبی می باشد، زردکوه به ارتفاع 4221در قسمت مرکزی و اشترانکوه به ارتفاع 4100 بلندترین کوه در قسمت زاگرس شمالی است.

ردیف	نام قله	استان	ارتفاع
1	دنا	کهگیلویه و بویراحمد	۴۴۰۹
۲	زردکوه	چهارمحال و بختیاری	۴۲۲۱
۳	اشترانکوه	لرستان	۴۱۰۰
۴	قالی کوه	لرستان	۴۰۵۵
۵	کوه بل	فارس	۴۰۵۰
۶	شاهان‌کوه	اصفهان	۴۰۴۰
۷	کوه گره	فارس	۳۹۹۰
۸	دالانکوه	اصفهان	۳۹۱۵
۹	کوه تمندر	لرستان	۳۹۰۰
۱۰	کوه هزار دره	چهارمحال و بختیاری	۳۸۸۰
۱۱	کوه سیل	اصفهان	۳۷۵۰
12	کوه کینو	خوزستان	3745
13	کوه رنج	فارس	۳۷۱۰
14	کوه یال‌کبود	همدان	۳۶۵۰
15	کوه ولاش	لرستان	۳۶۳۰
16	کوه کلار	چهارمحال و بختیاری	۳۶۲۹
17	کوه تشگرد	هرمزگان	۳۶۲۹
18	کوه پراو	کرمانشاه	۳۴۰۵
19	کوه شاهو	کردستان	۳۳۹۰
20	جهان بین	چهارمحال و بختیاری	٣٣٤٢

زاگرس در کدام استان ها قراردارد؟

این رشته کوه افسانه ای و عظیم استان های زیادی را در بر می گیرد که شامل استان‌های آذربایجان غربی،لرستان، همدان، مرکزی،اصفهان، فارس، کردستان، کرمانشاه،ایلام، کهکیلویه و بویر احمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، کرمان، بوشهر، هرمزگان می شود.  

پوشش گیاهی

قدمت جنگل‌های رشته کوه زاگرس به حدود ۵۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد. درخت غالب این جنگل‌ها بلوط است. جنگل‌های زاگرس به‌طورکلی به دو بخش زاگرس شمالی و زاگرس جنوبی تقسیم می‌شوند. پوشش گیاهی در نواحی غربی شامل گیاهان سردسیری و در نواحی شرقی شامل گیاهان گرمسیری است. بخش عمده پوشش گیاهی زیستگاه جنگلی زاگرس را درختان بلوط تشکیل می‌دهند. در ارتفاعات بالاتر از مرز جنگل (حدود 2,300 متر) علفزارها و بوته‌زارهای انبوه مشاهده میشود. منطقه حفاظت شده دنا، نمونه‌ای از زیستگاه جنگلی زاگرس است.جنگل‌های زاگرس با گستردگی در ۱۱ استان کشور با ۶ میلیون هکتار مساحت، ۴۰ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند که حدود ۷۰ درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها شامل می‌شوند. اقلیم منطقه نیزمدیترانه ای نیمه خشک با زمستان‌های سرد است. از سایر گونه‌های درختی این جنگل‌ها می‌توان به فرا،کیکم، بنه، زبان گنجشک، گلابی وحشی، ولیک، ارغوان، نام برد. به‌طور کل می‌توان گفت جوامع بلوط در ارتفاع ۶۵۰ تا ۲۴۰۰ متر از سطح دریا حضور دارند که بالاتر از این ارتفاع جوامع ارس و پایین آن جوامع بنه – بادام ظاهر می‌شوند. فرم غالب جنگل شناسی، جنگل‌های شاخه زاد بوده و این دلالت بر تخریب ناشی از حضور طولانی مدت جوامع انسانی دارد.

به نقل ازjes.ut علاوه بر این پدیده ‘ پوشش گیاهی زاگرس در بیست هزار ساله اخیر دستخوش دگرگونی هایی تغییر اقلیم بوده است وخلاف آنچه به صورت خبرهای مطبوعاتی گاه گاهی می نویسندکه «ما دچار قهر طبیعت و خشکی تدریجی هستیم» ‘ اقلا در مورد منطقه زاگرس به احتمال قوی می توان گفت که ما دچار خشکی تدریجی نشده ایم بلکه از آخرین دوره یخچالی تاکنون اقلیم ما در برخی نقاط مرطوب تر شده است.منطقه مورد مطالعه در زاگرس تا 14800 سال پیش علفزار بوده است و سپس علفزار به بیشه و بالاخره در حدود 5500 سال پیش به جنگل تبدیل شده است واین خود دلیل استثمار پوشش گیاهی منطقه زاگرس ‘ چرای مفرط ‘ چرای خیلی زود وخیلی دیر فصل رشد، قطع بی رویه درختان ، بوته کنی مفرط بر اثر ازدیاد تراکم جمعیت و با آنکه «ما دچار قهر طبیعت» نشده ایم، پوشش گیاهی بر اثر «نادانی های ما» رو به انهدام رفته است.

جانوران رشته کوه زاگرس

به نقل ازworldwildlife رشته کوه زاگرس از دیرباز از انواع مختلف جانوران حمایت می کند ، از جمله خرس قهوه ای ، خرس سیاه آسیایی ، عقاب ، بز وحشی ، گوسفند ، گرگ ، پلنگ و دیگر گربه های وحشی . پنج گونه مارمولک بومی محدوده زاگرس و کوههای مجاور آناتولی هستند،گوزن های ایرانی در خطر انقراض ، که زمانی تصور می شد منقرض شده اند ، اخیراً در دامنه های غربی رشته کوه دوباره کشف شده است ،عقاب کوچک خالدارو عقاب طلایی در تپه های جنگلی و مناطق کوهستانی شمال و غرب ایران تولید مثل می کنند. ، که با شاخ های منحنی منحصر به فرد خود متمایز شده است ، در صخره های بلند و مناطق کوهستانی زندگی می کند. این گونه را در معرض خطر قرار می دهد ، با تهدیدهای عمده شکار و از بین رفتن زیستگاه به دلیل چرای و فعالیت های چوبی . این روندها احتمالاً پلنگ را نیز تهدید می کند ، که کوهستانی ، جنگل ها و مناطق جنگلی را ترجیح می دهد که می تواند از گوسفند ، بز و دیگر شکارها تغذیه کند . مناطق روباه بلاندفورد ، یکی از کمیاب ترین روباه های جهان ، مناطق کوهستانی کرمان و فارس را اشغال کرده است. گونه های دیگری که در قسمت جنوب غربی این منطقه ثبت شده اند عبارتند از: شغال ، روباه، گربه جنگلی، و در مناطق با پوشش استپی نیمه خشک، چند نوع کبک و کرکس سیاه ثبت شده است.

طول رشته کوه های زاگرس چقدر است؟

رشته کوه زاگرس 1600 کیلومترطول دارد.

جمع بندی

رشته کوه زاگرس بزرگترین رشته کوه سرزمین ایران است که خانه ده ها قله، اقوام مختلف و گونه های گوناگون گیاهی و جانوری می باشد. این رشته کوه با طول بیش از 1600 کیلومتر از شمال غرب تا جنوب شرقی کشور کشیده شده است. از مهمترین قلل زاگرس می توان به دنا، زردکوه و اشتران کوه اشاره کرد.