در کوهنوردی ، سنگنوردی و سایر رشته های صعود ، از درجه بندی برای مشخص کردن میزان دشواری و خطرات مسیر بهره گرفته می شود. انواع درجه بندی ها در این رشته مشخصه های خاصی دارند. حتی برخی از کشورهای صاحب سبک نیز درجات خاصی به این کار اختصاص داده اند. آشنایی با درجه سختی مسیرها می تواند باعث خود شناسی بهتر و پیشبینی بهتر سختی های مسیرها گردد.
عوامل چندی در مشخص کردن میزان سختی دخیل هستند. میزان دشواری فنی ، تکنیکها ، قدرت و تحمل مورد نیاز ، سطح تعهد برای انجام یک برنامه و سختی شرایط حمایت صعود کننده از این عوامل می باشند. روشهای مختلف این عوامل را از نگاه های مختلفی دیده اند.
درجه بندی ها به شکل ذاتی بر اساس نظرات افراد ایجاد شده اند. یعنی درجه یک مسیر ممکن است بر اساس نظر یک یا چند صعود کننده مشخص شده باشد. حتی شکل درجه بندی که در یک منطقه مورد استفاده قرار می گیرد می تواند با سایر نواحی متفاوت باشد. همچنین ممکن است یک صعود کننده یک مسیر را به دلایلی راحتتر از بقیه صعود کند که باعث می شود درجه کمتری به آن بدهد.
صعود طبیعی
برای صعود طبیعی یا سنگنوردی طبیعی چندین روش مختلف درجه بندی ارایه شده است. یکی از معروفترین آنها سیستم YDS یا سیستم دهتایی یوسه میتی می باشد.
سیستم دهدهی یوسه میتی یا YDS
این سیستم توسط باشگاه سیرا برای درجه بندی در منطقه سیرا نوادا شکل گرفت. که البته آنرا بایستی فراگیرترین روش در درجه بندی سنگنوردی دانست.
سختی فنی
این سیستم درجه سختی شامل پنج کلاس در صعود می باشد. کلاس یک راحتترین می باشد و شامل پیاده روی هست. کلاس ۵ به معنای صعود در قسمتهای تقریبا عمودی و عمودی میباشد. صعود در این سطح نیاز به استفاده از طناب دارد و سقوط می تواند منجر به آسیب های جدی یا مرگ بشود. کلاس شش هم برای صعودهای مصنوعی استفاده می شد که امروزه جای آنرا سیستم صعود مصنوعی گرفته است.
با توسعه تکینک کوهنوردی درجات نیز افزایش پیدا کرد. به طوری که امروزه از درجات ۵.۱۱ یا ۵.۱۲ با ترکیبی حروف انگلیسی A , B , C , D هم استفاده می شود.
سیستم یوسه میتی برای درجه بندی عموما فقط سختی فنی مسیر را در نظر می گیرد. روش های جدید تر درجه بندی میزان طولانی بودن یا سختی تک حرکت های مسیر را هم در نظر می گیرند.
طول مسیر
درجه بندی یوسه میتی یک درجه رومن را هم شامل میشود که بیشتر برای کوهنوردی یا دیواره های بلند مناسب است. این سیستم در جه بندی از I تا VI را شامل میشود که نشاندهنده صعود از یک ساعت تا صعودی چند روزه هستند.
- I – II : یک یا دو طول نزدیک به ماشین ، اما ممکن است در معرض بهمن در فصل زمستان باشد.
- III : زمانی زیادی از یک روز را باید برای دستیابی به مسیر صرف کرد، که می تواند نیازمند به تکنیک های پیمایش زمستانی شود. همچنین این مسیرها دارای طولهای بیشتری هم هستند. فقط کوهنوردان آماده می توانند از ماشین به ماشین آنرا در یک روز صعود کنند.
- IV : یک مسیر چند طوله در ارتفاع بالاتر و نقطه ای دور افتاده که می توانید شامل ساعات طولانی طی مسیر برای رسیدن به مسیر باشد. همچنین این نوع مسیرها ممکن است نیاز به بیواک داشته باشند.
- V : یک صعود چند روزه بعلاوه تعداد طولهای بالا
- VI : یک چالش چند روزه برای تقریبا تمامی کوهنوردان. به طور مثال مسیر دماغه دیواره ال کاپیتان یکی از این مسیرها می باشد. البته برخی از کوهنوردان مانند آلکس هانولد این استانداردها را تغییر داده اند.
درجه بندی حمایت
یک درجه بندی بر اساس کیفیت حمایت بنابر نظر یک کوهنورد کارکشته نیز ایجاد شده است.
- G : خوب
- X : خطرناک باید بسیار مراقب بود.
کوهنوردی
روشهای درجه بندی چندی برای سختی مسیرهای کوهنوردی و صعودهای آلپی نیز به وجود آمده است. گاها یک مسیر آلپی با ترکیب درجات سنگنوردی ، صعودهای ترکیبی ، صعود مصنوعی ، طول مسیر و شیب نشان داده می شود.
به طور مثال اینطور گفته می شود:
۵.۸-درجه سختی سنگنوردی-A2-درجه صعود مصنوعی-WI4-درجه سختی یخنوردی-M4-درجه سختی صعود ترکیبی-۷۰ درجه-میزان شیب مسیر-۲۰۰۰M-میزان ارتفاع مسیر…
درجه سختی فرانسوی
برخلاف مدلی که در بالا ذکر شد، سیستم درجه سختی فرانسوی برای درجه بندی مسیرهای کوهنوردی ، عوامل سختی ، طول ، میزان فشار و میزان تعهد لازم برای صعود مسیر را در یک فاکتور قرار میدهد. این فاکتور درجه سختی سنگ و یخ و ارتفاع و شیب و .. را یکجا می بیند.
| درجه | توضیح |
|---|---|
| F – به معنای آسان | مستقیم ، امکان عبور از یخچال وجود دارد. درجه یخ و برف زیاد نیست. |
| PD – کمی سخت | مسیرهای طولانی تر ، با شیب های برفی و یخی ۴۵ درجه ، یخچالهای پیچیده تر ، دست به سنگهای قدری سخت ، نیاز به حمایت در برخی از جاها ، ممکن است برای فرود به طناب نیاز داشته باشید. |
| AD انصافا دشوار | شیب یخ و برف ۴۵ تا ۶۵ درجه ، سنگنوردی در برخی از قسمتها اما نه طولانی ، کوهنوردی طولانی اما با فشار نسبتا کم ، وجود خطر در مسیر. |
| D دشوار | سخت ، نیاز به سنگنوردی با درجه IV و V در برخی از قسمت ها ، شیب یخ بین ۵۰ تا ۷۰ درجه ، مسیرهای طولانی یا کوتاهتر اما سختتر. |
| TD خیلی سخت | وجود خطرات زیاد در مسیر ، سنگنوردی در درجه V و VI ، وجود قسمت های صعود مصنوعی در مسیر. |
| ED1/2/3/4 به شدت سخت | به شدت سخت ، دارای قسمت های عمودی یخ و سنگنوردی در درجه VI تا VIII ، ممکن است مسیر طولهای صعود مصنوعی هم داشته باشد. |
| ABO به شکلی نفرت انگیز سخت | در لبه خطر و فشار . |
سیستم درجه سختی روسی یا شوروی سابق
در کشورهای شوروی سابق یک سیستم وجود دارد که از درجه ۱A–۶B را شامل می شود. و شامل سختی ، ارتفاع ، طول مسیر و میزان تعهد لازم برای صعود می گردد.
| درجه | توضیح |
|---|---|
| ۱A | هر شکل از صعود که نمی توان به آن پیاده روی در طبیعت گفت. شامل عامل خاصی از سختی و خطر نمی باشد. |
| ۱B | صعود آسان در قلل بین ۲۰۰۰-۵۰۰۰ متر ، که شامل برخی قسمت های یخ و برف و دست به سنگ هم می باشد. |
| ۲A | صعود بیش از ۵۰۰ متر قسمت های فنی در قلل بین ۲۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متر یا تراورس در این ارتفاع با طول های یخ و برف البته نه با درجه سختی بالا. |
| ۲B | صعود در قلل ۲۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متر با طولهای یخ و برف و نیاز به حمایت در برخی از قسمت ها ، سنگ و یخ درجه III |
| ۳A | صعود در ارتفاع بین ۲۵۰۰ تا ۶۵۰۰ یا تراورس در این ارتفاع ، در مسیرهای یخ و سنگ و با طول ۶۰۰ متر فنی |
| ۳B | صعود در ارتفاع بین ۲۵۰۰ تا ۶۵۰۰ متر یا تروارس در این ارتفاع به همراه درگیری در یخ و سنگ با طول ۲۰۰-۳۰۰ متر با درجه سختی III یا قسمت های کوتاه تر IV |
| ۴A | صعود در ارتفاع ۲۵۰۰ تا ۷۰۰۰ متر. مسیر شامل طول های سنگنوردی ۲۰-۵۰ متری درجه IV می گردد. در اینجا نیاز به ابزارگذاری و کارگاه زدن هم هست. مسیر بیشت از ۸ ساعت طول می کشد. |
| ۴B | تقریبا مانند درجه قبلی اما قسمت های فنی مسیر سخت تر هستند. V تراورس ها شامل دو قسمت با درجه سختی ۴A می شوند. |
| ۵A | صعود در ارتفاع بین ۳۰۰۰-۷۵۰۰ متر. طولهای طولانی صعود سنگنوردی در مسیر وجود دارد. در برخی از طولها حتی نیاز به گذاشتن چندین میانی ممکن است باشد. در تروارس ها چند تکیه با درجات قبلی پشت سر هم قرار گرفته اند. به طور مثال دو تکه با درجه ۴B و یک تکه ۴A . درجه سختی بین III–IV در کراکس های فنی. |
| ۵B | صعود حداقل ۷۰۰ متر در ارتفاع بین ۳۰۰۰ تا ۷۵۰۰ متری یا تراورس در این ارتفاع. قسمت های از مسیر با درجه سختی بین III–IV . طی کردن مسیر بیش از ۲۰ ساعت زمان می برد. |
| ۶A | صعود در ارتفاع بالای ۳۶۰۰ متر. ۴۰–۵۰ ساعت زمان برای طی کردن مسیر مورد نیاز می باشد. چند قسمت فنی با درجه ۵B در مسیر وجود دارند. طول ارتفاعی صعود حداقل ۶۰۰ متر می باشد. |
| ۶B | حداقل ۱۰۰۰ متر صعود در ارتفاع بیش از ۴۵۰۰ متری . طول های طولانی و دشوار بالاتر از درجه v. بیش از ۴۸ ساعت تلاش برای صعود مسیر مورد نیاز است. معمولا در سختترین کوههای جهان و مسیرهای بسیار دشوار. به طور مثال برخی مسیرها در پوبدا |
یخنوردی و صعود ترکیبی
درجه سختی یخنوردی – سیستم عددی WI
این سیستم بر اساس درجه سختی مسیرهای یخی ایجاد شده است که البته برای استفاده از یخ آب می باشد که با یخ آلپی متفاوت است. تنها تفاوت این دو نوع یخ در میزان تراکم آنهاست. یخ آب متراکم تر می باشد.
| درجه | توضیح |
| WI2 | شیب کم – بین ۶۰ تا ۷۰ درجه ، با تکنیک مناسب حتی با یک تبریخ هم می توانید صعود کنید. |
| WI3 | شیب ۶۰ تا ۷۰ درجه – بعضی برخی قسمتهای عمودی در یخ وجود دارد. |
| WI4 | قسمتهای عمودی ۱۰ متری ، نیاز به پیچ یخ گذاشتن در برخی قسمت های می باشد. |
| WI4+ | فنی تر از درجه قبلی |
| WI5 | قسمت های عمودی نزدیک به بیست متر ، نیاز به گذاشتن چندین پیچ یخ و استراحت های خوب در مسیر وجود دارد. |
| WI5+ | فنی تر از درجه قبلی |
| WI6 | صعود عمودی در کل طول ، بین ۳۰ تا ۶۰ متر ، بدون استراحت ، نیاز به آمادگی بالا ، |
| WI7 | طول پیچیده و دشوار ، بسیار کم صعود شده است. |
درجه سختی در صعودهای ترکیبی
این نوع درجه بندی برای درجه بندی مسیرهای ترکیبی یا سنگنوردی و یخنوردی به کار می رود.
| درجه | توضیح |
|---|---|
| M1–۳ | شیب نسبتا کم ، معولا بدون تبریخ قابل صعود است. |
| M4 | برخی قسمت های درای تولینگ |
| M5 | برخی قسمت های درای تولینگ ، قدری طولانی تر |
| M6 | قسمت های عمودی درای تولینگ |
| M7 | پیچیده ، درای تولینگ قدرتی و سخت ، کمتر از ده متر |
| M8 | برخی از قسمت های افقی پیچیده ، دارای قسمت های تکنیکی قدرتی ، کراکسهای طولانی تر از درجه قبلی ، |
| M9 | دارای کلاهک های کوتاه دو سه متری به علاوه سختی های درجه قبل |
| M10 | حداقل ده متر حرکت افقی سخت و قدرتی درای تولینگ بدون استراحت. |
| M11 | یک طول طناب دارای حرکات سخت مانند حرکت فور ، ۱۵ متر در سقف و آویزان. |
| M12–M14 | دارای حرکت دینامیکل ، گیره های ریز و تکنیکی بعلاوه سختی درجات قبلی |
صعود مصنوعی
درجه سختی در صعودهای مصنوعی از a0 تا A5 است که بر اساس میزان اطمینان به میانی ها در صورت سقوط داده میشوند.از درجه بندی C هم برای صعودهای پاک در اینجا استفاده می شود.
| درجه | توضیح |
|---|---|
| A0 | صعود طبیعی با صعود مصنوعی مقطعی که نیاز به ابزار مانند پله رکاب ندارد. بالا کشیدن خود با استفاده از یک کوییک در طی یک مسیر طبیعی باعث تبدیل آن قسمت به این درجه می شود. |
| A1 | باید از پله رکاب استفاده کرد. اما صعود آن دشوار نیست. |
| A2 | میانی های خوب ، اما گاهی اوقات ابزارگذاری قدری سخت است. |
| A3 | حرکات سخت در صعود مصنوعی ، برخی از ابزارهای ممکن است فقط وزن را تحمل کنند. اما همچنان خطر کم است. |
| A4 | بسیرای از میانی ها به صورت پشت سر هم فقط وزن را تحمل می کنند. ریسک رو به افزایش می باشد. |
| A5 | تعداد زیادی از ابزارهایی که فقط وزن صعود کننده را تحمل می کند. و پاندول شدن می تواند به سقوط حداقل بیست متر منجر شود. |
درجه سختی صعود مصنوعی پاک
مقیاس C موج نسبتا جدیدی استک در صعود مصنوعی پاک از بولت ، میخ و سایر ابزارها که در مسیر باقی می مانند استفاده نمیشود. صعودهای مصنوعی دشوار همچنان نیاز به استفاده از ابزارهایی مانند میخ دارند.
| درجه | توضیح |
|---|---|
| C0 | زیپ رول ، نیاز به ابزارگذاری در این مسیرها وجود ندارد. |
| C1 | ابزارگذاری آسان ، معمولا فرند ، کیل و هگزان .. |
| C2 | مصنوعی متوسط ، ممکن است نیاز باشد از اسکای هوک یا فرند استفاده شود، امکان چند متر پاندولی وجود دارد. |
| C3/A3 | مصنوعی سخت ، بسیاری از میانی ها فقط وزن بدن را تحمل می کنند. احتمال سقوط ۱۵ تا ۲۰ متر وجود دارد. |
| C4/A4 | صعود مصنوعی جدی ، ابزارگذاری مشکل و دقیق ، در صورت پاندولی سی متر سقوط ، گاها باید از RURP استفاده کرد. گاهی هم نیاز به پشته سازی می باشد. |
| C5/A5 | انتهای صعود مصنوعی ، هیچ میانی توان تحمل سقوط را ندارد. سقوط می تواند به مرگ فرد یا حتی کل کرده بیانجامد. این سطح از صعود بیشتر یک حالت تئوریک دارد. البته به بعضی از صعودهای مصنوعی این درجه اختصاص داده شده است. |
RURP یک نوع خاص از میخ می باشد. این میخ ها بسیار نازک بوده و برای شکافهای میکرو کاربرد دارند. امروزه از این ابزارها خیلی کمتر استفاده میشود. بیشتر صعود کنندگان در حال حاضر از پکر به جای آن استفاده می کنند.
