کوه تفتان : راهنمای صعود قله، نقشه و مسیرها

قله تفتان با ارتفاعی در حدود 3941 متر جزء کوه های آتشفشانی است و در جایگاه یکی از قلل سیمرغ قرار دارد. تفتان به حق از زیباترین کوه های کشورمان است که تجربه صعود به آن فراموش نشدنیست. در این مقاله به بررسی موقعیت، ارتفاع قله، مسیرهای صعود و دیگر موارد پیرامون این آتشفشان زیبا خواهیم پرداخت.

کوه تفتان کجاست؟

قله تفتان بلندترین قله ی سیستان بلوچستان است با ارتفاعی حدود 3941 متر که در دسته ی کوه های آتشفشانی جای می گیرد. خاش، نزدیک ترین شهر به کوه تفتان است.

کوه تفتان در منطقه جنوب‌شرقی ایران، در استان سیستان و بلوچستان میان منطقه سرحد و شهرستان تفتان قرار گرفته است. در‌واقع تفتان یا «چهل‌تن» نام یکی از قله‌های این کوه است که آتشفشان نیمه‌فعال ایران محسوب می‌شود. ارتفاع کوه با 3941 متر از سطح دریا باعث شده است بلند‌ترین کوه جنوب‌شرقی ایران باشد. کوه تفتان با وجود ارتفاعی که دارد، به‌دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای با اقلیم گرم و خشک، در دوره‌های کوتاهی از سال پوشیده از برف و یخ می‌شود. پوشش گیاهی دامنه‌های کوه تفتان شامل درختچه‌های کوهی، ارژن، بادام کوهی، گز، سیه چوب و بوته‌هایی مانند آویشن، کاسنی، ریواس و پونه می‌شوند. گرگ و شغال نیز از حیوان‌های این منطقه هستند.

در زبان بلوچی تَپت به معنای گرماست؛ که بعد تپتان و در نهایت این کوه تفتان نامیده شده است به این دلیل که از دهانه ی آن دود آتشفشان خارج می شده.

تنوع آب و هوایی، پوشش گیاهی و آب فراوانی که در این کوه وجود دارد، نماد طبیعت بی نظیر و شاهکار این منطقه است که از دیرباز ساکنانش را بهره مند کرده است. هرساله تعداد کثیری گردشگر و کوهنورد برای صعود، آب درمانی و لذت بردن از این طبیعت بکر به این منطقه سفر می کنند. 

قله های تفتان

قله‌های کوه تفتان در گستره‌ای به طول ۱۲ کیلومتر پراکنده هستند. این کوه چهار قله با سه دهانه آتشفشانی دارد. قله آتشفشانی و معروف کوه تفتان قله «چهل تن» نام دارد و ارتفاع آن به حدود 3941 متر از سطح دریا می‌رسد. قله «چهل تن» را با نام کوه «زیارت» نیز می‌شناسند. نام چهل تن بر مبنای افسانه‌ای قدیمی شکل گرفته است که بر اساس آن چهل نفر از سالکان مذهبی در این کوه گم شده‌اند. قله زیارت در جبهه شمالی کوه تفتان قرار دارد و در جبهه جنوبی تفتان قله‌ «مادر کوه» قرار گرفته است که کوتاه‌تر است. دو قله دیگر در شمال شرقی و غرب به ترتیب «صبح کوه» و «نر کوه» نامیده می‌شود. در نزدیکی قله‌های کوه تفتان سه دریاچه نیز وجود دارد که با نام «دریاسر» معروف است. دریاچه‌های بخش شمالی کوه عمق کمتری دارند و آب آن‌ها شیرین و دریاچه دیگر عمیق با آب شور است. رودخانه‌هایی نیز در طول مسیر دسترسی به قله‌ها وجود دارند که بعضی از آن‌ها فصلی هستند. از معروف‌ترین رودخانه‌های این کوه می‌توان به رودهای «لادیز» و «گزد» اشاره کرد که آب آن‌ها در فصل‌های پر بارش زیاد می‌شود و در دیگر مواقع سال آب ندارند. چشمه‌های گوگرد و آب شیرین نیز در اطراف کوه و قله‌های آتشفشانی قرار گرفته‌اند.

ارتفاع کوه تفتان

ارتفاع کوه تفتان در چند منبع جستجو شده بین 3945 تا 3937 متر ذکر شده است، اما مشهورترین عدد در اینجا 3941 متر بود.

کوه تفتان در نقشه

مسیرهای صعود به کوه تفتان

برای رسیدن به این کوه باید از جاده ی خاش به زاهدان به سمت شمال خاش، سفر کنید؛ پس از حدود 20 کیلومتر تابلوی بزرگی را مشاهده خواهید کرد که مسیر دسترسی به تفتان را نشان می دهد.

1. مسیر پناهگاه در جبهه غربی (معروف‌ترین مسیر)

• این مسیر پرطرفدارترین راه صعود به قله است.
• مسیر از “روستای دره گل” در دامنه غربی تفتان شروع می‌شود و به سمت پناهگاه “صبح” می‌رود.
• پناهگاه صبح در ارتفاع 3228 متری قرار دارد و از آنجا مسیر صعود به قله ادامه می‌یابد.
• در طول این مسیر، بخش‌هایی با تخته‌سنگ‌ها و دره‌های شنی وجود دارد.

2. مسیر از روستای تمین در جبهه شمالی

• مسیر از روستای تمین در شمال کوه آغاز می‌شود.
• این مسیر به‌دلیل داشتن شیب و موانع طبیعی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3. مسیر روستای ترشاب در جبهه شرقی

• مسیر از روستای ترشاب در سمت شرق آغاز می‌شود.
• این مسیر نسبت به مسیرهای دیگر دشوارتر است و نیاز به آمادگی فیزیکی بیشتری دارد.

4. مسیر دو راهی سنگان و روستای خنجک در شمال شرقی

• این مسیر در دو راهی روستای سنگان و خنجک در شمال شرقی کوه قرار دارد.
• با عبور از مسیرهایی با تخته‌سنگ‌ها و دره‌های شیب‌دار، در نهایت به قله تفتان می‌رسد.

 پر تردد ترین مسیری که کوهنوردان انتخاب می کنند و در آن پناهگاه هم وجود دارد، اولین مسیری که نام بردیم یعنی مسیر جبهه غربی است.

راهنمای صعود به تفتان از مسیر پناهگاه

1. آمادگی پیش از صعود

برای صعود موفق و ایمن به قله تفتان، لازم است کوهنوردان قبل از آغاز سفر آمادگی‌های لازم را داشته باشند. این آمادگی شامل برنامه‌ریزی دقیق، داشتن تجهیزات مناسب، و بررسی شرایط آب‌وهوایی است.

• آب و هوا: شرایط آب‌وهوایی منطقه را حتماً بررسی کنید. بادهای سنگین و تغییرات دمایی شدید در این کوه معمول است، خصوصاً در زمستان. بهترین زمان برای صعود، از اسفند تا اوایل اردیبهشت است که شرایط جوی معتدل‌تر و مناسب‌تر می‌شود.
• تجهیزات ضروری: کفش کوهنوردی مناسب، لباس‌های گرم و لایه‌ای، بادگیر، باتوم کوهنوردی، کوله‌پشتی، کیسه‌خواب، چادر، و ماسک ضدگوگرد از جمله وسایل مهمی هستند که باید همراه داشته باشید. همچنین به دلیل ارتفاع بالای کوه و احتمال بروز مشکلات تنفسی ناشی از گازهای گوگرد، حمل ماسک ضروری است.
• آب و غذا: مسیر دارای منابع آب قابل شرب محدودی است، بنابراین توصیه می‌شود که حداقل 3-4 لیتر آب و مواد غذایی کافی به همراه داشته باشید.

2. مسیر دسترسی به پناهگاه صبح

برای آغاز مسیر صعود از جبهه غربی، باید ابتدا به شهرستان خاش، نزدیک‌ترین شهر به کوه تفتان، برسید. از آنجا به سمت شمال خاش حرکت کنید و وارد جاده‌ای شوید که به دامنه غربی کوه می‌رود. پس از حدود 20 کیلومتر رانندگی در این جاده، تابلوی بزرگی را مشاهده خواهید کرد که مسیر دسترسی به پناهگاه را نشان می‌دهد. این جاده شما را به روستای “دره گل” می‌برد، که نقطه شروع صعود است.

• ارتفاع و امکانات روستای دره گل: این روستا در ارتفاع 2500 متری از سطح دریا واقع شده است و به‌عنوان محل آغاز صعود کوهنوردان شناخته می‌شود. در این روستا امکانات اولیه برای شب‌مانی و اسکان وجود دارد. برخی از روستاییان منازل خود را برای اجاره در اختیار کوهنوردان قرار می‌دهند. آب چشمه‌های اطراف نیز برای استفاده مناسب است.

3. صعود به پناهگاه صبح

مسیر صعود به سمت پناهگاه صبح به‌طور کلی دارای شیب متوسط است و از دره‌ای به نام “تنگ گلو” می‌گذرد. این مسیر دارای چشم‌اندازهای طبیعی زیبا و مناظر کوهستانی منحصربه‌فردی است.

ادامه مسیر تا پناهگاه: بعد از عبور از تنگ گلو، مسیر وارد بخشی شنی و باریک می‌شود و سپس به منطقه‌ای نسبتاً مسطح می‌رسد. از اینجا، باید از یالی که به سمت چپ قرار دارد بالا بروید تا به پناهگاه صبح برسید. این مسیر کاملاً پاکوب است و با فلش‌ها و علائم راهنما مشخص شده است. در نهایت، پس از حدود 3-4 ساعت کوه‌پیمایی، به پناهگاه خواهید رسید.

شروع مسیر: صعود خود را از روستای دره گل آغاز کنید. در ابتدا، مسیر از کنار یک نهر آب می‌گذرد. اگرچه این آب قابل شرب نیست، چشمه‌ای به نام “آب خوش” در طول مسیر وجود دارد که آب آن قابل استفاده است.

تنگ گلو: پس از حدود 2-3 ساعت کوه‌پیمایی، به شکاف دره‌ای به نام تنگ گلو خواهید رسید. این بخش مسیر از تخته‌سنگ‌ها و گذرگاه‌های باریک تشکیل شده است و نیاز به دقت بیشتری دارد. در طول این بخش، نشانه‌هایی از گازهای گوگرد مشاهده می‌شود، بنابراین بهتر است ماسک ضدگوگرد به همراه داشته باشید.

پناهگاه صبح

4. پناهگاه صبح

پناهگاه صبح در ارتفاع 3228 متری قرار دارد و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین توقف‌گاه‌های کوهنوردان قبل از صعود به قله تفتان شناخته می‌شود. این پناهگاه امکاناتی مانند اتاق‌های کوچک، محوطه‌های سرپوشیده، و مخازن آب دارد. توجه داشته باشید که آب پناهگاه شیرین است، اما بهتر است قبل از صعود به قله، مقدار کافی آب آشامیدنی به همراه داشته باشید.

• چشمه‌های اطراف پناهگاه: در نزدیکی پناهگاه، چشمه‌های آب گرم و گوگردی وجود دارد. این آب‌ها برای شرب مناسب نیستند، اما چشم‌انداز زیبایی به منطقه می‌بخشند.
• اقامت در پناهگاه: بسیاری از کوهنوردان شب را در این پناهگاه سپری می‌کنند تا روز بعد با انرژی و آمادگی بیشتر به سمت قله حرکت کنند. توصیه می‌شود شب‌مانی در اینجا را در نظر بگیرید، چراکه صعود به قله از پناهگاه، حدود 3 تا 4 ساعت زمان می‌برد.

5. صعود به قله تفتان

از پناهگاه صبح، مسیر صعود به قله کاملاً مشخص و پاکوب است. این مسیر در ابتدا از یک منطقه شنی و سپس از تخته‌سنگ‌های آتشفشانی عبور می‌کند. در این قسمت، مسیر دارای شیب تندتری است و به دلیل وجود گازهای گوگرد، استفاده از ماسک ضروری است.

• بخش‌های پایانی صعود: مسیر در نهایت به یک منطقه مسطح در نزدیکی قله می‌رسد. از اینجا، مسیر به دو بخش تقسیم می‌شود: یکی به سمت قله گوگردی “ماده‌کوه” و دیگری به قله “نرکوه”. قله ماده‌کوه، قله اصلی تفتان است و به دلیل انتشار گازهای گوگرد به‌خوبی قابل شناسایی است. حتماً در این قسمت مراقب باشید و از قرار گرفتن طولانی در معرض گازها خودداری کنید.
• رسیدن به قله: نهایتاً پس از حدود 3-4 ساعت کوه‌پیمایی از پناهگاه، به قله می‌رسید. در اینجا می‌توانید از چشم‌انداز بی‌نظیر منطقه لذت ببرید و عکس‌های یادگاری بگیرید. بادهای شدید در قله تفتان رایج است، بنابراین لباس‌های گرم و بادگیر حتماً به همراه داشته باشید.

6. بازگشت از قله به پناهگاه و روستای دره گل

پس از لذت‌بردن از منظره قله، مسیر بازگشت از همان مسیر صعود به پناهگاه و سپس به روستای دره گل انجام می‌شود. مراقب تخته‌سنگ‌های لغزنده و مسیرهای شنی باشید و صعود و فرود را با احتیاط و دقت ادامه دهید.

نام قله ی آتشفشانی تفتان چهل تن است که روایت است چهل نفر از مبلغین مذهبی در این کوه گم شده اند از این رو نام این قله را چهل تن نامیدند. قله ی جنوبی تفتان که این قله هم دهانه ی آتشفشانی دارد، مادر کوه نام دارد. قله ی شمال شرقی صبح کوه است که قله ی زیارت نیز نامیده می شود(محل زیارت اهالی این منطقه بوده است) و قله ی غربی نیز نرکوه نامیده می شود.

ذخایر آبی کوه تفتان

در ارتفاعات تفتان 3 دریاچه که به آنها دریاسر گفته می شود و رودخانه های لادیز و گزد جاری هستند. همچنین چشمه آبگرم گوگردی و چشمه آبگرم شیرین نیز در این کوه وجود دارد.

بهترین فصل برای صعود تفتان

عموما تفتان کوه برف گیری نیست اما زمستان و پاییز سردی دارد که بادهای سنگینی در آن می وزد؛ به طوری که مسیر 3 ساعته تا پناهگاه به 8 ساعت زمان نیاز دارد. در فصل بهار هم شب های نسبتا سردی دارد. اما بازهم بهترین زمان برای صعود، ماه فروردین تا اوایل اردیبهشت است. در تابستان به دلیل گرمای هوا صعود دشوار خواهد بود.

صعود به تفتان در زمستان

به دلیل وزش بادهای سنگین و سرد در فصل زمستان عموماً صعود به این قله دشوار است به‌طوری‌که مسیر ۳ ساعته تا پناهگاه بیش از ۶ ساعت زمان نیاز دارد. کوهنوردان عموماً از یال غربی صعود می‌کنند که در آن پناهگاه مجهزی ساخته شده‌است. صعود به تفتان معمولا از یال غربی که ارتفاع ۳۲۲۸ متری آن به پناهگاه صُبح مجهز است، صورت می گیرد. این مسیر کاملا پاکوب شده است. مسیر دیگری برای صعود وجود دارد که از کف دره می گذرد که در این ناحیه سنگ های ریزشی بیشتری مشاهده می شود. مسیر دوم در پناهگاه صبح با مسیر اول، یکی می شود.

درجه سختی کوه تفتان

صعود به کوه تفتان دارای درجه سختی متوسط تا دشوار است. این سختی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله شیب مسیر، شرایط آب‌وهوایی، و وجود گازهای گوگردی. در ادامه برخی از جنبه‌های مهم مربوط به سختی این کوه توضیح داده می‌شوند:

1. مسیر صعود

• مسیر پناهگاه صبح در جبهه غربی، به‌عنوان متداول‌ترین و پرطرفدارترین مسیر صعود، دارای شیبی متوسط است. این مسیر پاکوب شده و نسبتاً مشخص است، اما برخی قسمت‌های آن دارای بخش‌های شنی و صخره‌ای هستند که می‌توانند کوهنوردی را دشوارتر کنند.
• عبور از تنگ گلو (یک دره باریک و سنگلاخی) نیاز به دقت و مهارت دارد، زیرا در برخی قسمت‌ها مسیر به‌صورت تخته‌سنگی و لغزنده است.
• مسیر بالای پناهگاه تا قله دارای شیب تندتری است و به دلیل انتشار گازهای گوگرد، صعود در این بخش نیازمند استفاده از ماسک و احتیاط بیشتر است.

2. شرایط آب‌وهوایی

• آب‌وهوای کوه تفتان به‌سرعت تغییر می‌کند و ممکن است کوهنوردان با وزش بادهای شدید و سرمای ناگهانی مواجه شوند، به‌ویژه در پاییز و زمستان. این تغییرات آب‌وهوایی، صعود را چالش‌برانگیزتر می‌کند.
• در زمستان، احتمال وقوع طوفان‌های شدید و سردی هوا به‌شدت افزایش می‌یابد و می‌تواند صعود را به سطح سخت‌تری برساند. در برخی مواقع، مسیر 3 ساعته تا پناهگاه ممکن است به 6 ساعت یا بیشتر افزایش یابد.

3. ارتفاع و شرایط فیزیکی

• به دلیل ارتفاع زیاد (3941 متر)، کوهنوردان ممکن است دچار مشکلات ارتفاع‌زدگی شوند. بنابراین، آمادگی جسمانی و داشتن تجربه کوهنوردی در ارتفاعات بالا برای صعود به تفتان ضروری است.
• کوهنوردانی که به ارتفاع عادت ندارند، باید سرعت صعود خود را تنظیم کنند و در صورت بروز علائم ارتفاع‌زدگی، به سرعت اقدام به استراحت یا بازگشت کنند.

4. مخاطرات محیطی

• گازهای گوگردی که از دهانه‌های آتشفشانی متصاعد می‌شوند، یکی از خطرات اصلی کوه تفتان است. این گازها می‌توانند مشکلات تنفسی ایجاد کنند و استفاده از ماسک در بخش‌های نزدیک به دهانه آتشفشانی ضروری است.
• وجود تخته‌سنگ‌های سست و ریزشی، به‌ویژه در بخش‌های شنی و صخره‌ای، می‌تواند صعود را دشوار و خطرناک کند.

5. سطح آمادگی مورد نیاز

• کوهنوردان باید از نظر جسمانی آمادگی کافی داشته باشند و توانایی طی‌کردن مسیرهای طولانی و پرشیب را داشته باشند. همچنین، تجربه صعود به کوه‌های دیگر و آمادگی برای شرایط متغیر آب‌وهوایی و ارتفاع ضروری است.

عجایب کوه تفتان

1. آتشفشان نیمه‌فعال و دهانه‌های گوگردی

یکی از برجسته‌ترین عجایب کوه تفتان، دهانه‌های آتشفشانی نیمه‌فعال آن است. این کوه دارای سه دهانه آتشفشانی بزرگ است که بخارهای گوگرد و دودهای سمی از آن‌ها به‌طور مداوم خارج می‌شوند. قله‌های این کوه با نام‌های “ماده‌کوه”، “نرکوه”، و “چهل‌تن” شناخته می‌شوند و قله “چهل‌تن” به‌عنوان قله اصلی، به دلیل فعالیت‌های آتشفشانی خود بسیار مشهور است. بخارهای گوگردی که از این دهانه‌ها به هوا برمی‌خیزند، منظره‌ای شگفت‌انگیز ایجاد می‌کنند و بوی تند گوگرد در نزدیکی قله به‌وضوح حس می‌شود. انتشار این بخارها، خصوصاً در صبح‌های سرد، جلوه‌ای رمزآلود به کوه می‌بخشد و صعود به این قله را تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد می‌کند.

2. چشمه‌های آب‌گرم گوگردی

در دامنه‌های کوه تفتان، چشمه‌های آب‌گرم متعددی وجود دارد که به‌دلیل خواص درمانی خود شهرت دارند. از جمله مهم‌ترین این چشمه‌ها می‌توان به “چشمه جم‌چن” و “چشمه ترشاب” اشاره کرد. این چشمه‌ها به دلیل وجود مواد معدنی و ترکیبات گوگردی، برای درمان بیماری‌های پوستی و مفصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. ترکیب آب این چشمه‌ها با مواد معدنی، اثرات شفا‌بخشی دارد و بسیاری از افراد برای درمان و تسکین دردهای خود به این منطقه سفر می‌کنند. علاوه بر خاصیت درمانی، این چشمه‌ها با بخارهایی که از آن‌ها به آسمان برمی‌خیزد، جلوه‌ای اسرارآمیز به محیط اطراف می‌بخشند و یکی از جاذبه‌های اصلی این کوه محسوب می‌شوند.

3. افسانه‌های کوه تفتان

کوه تفتان علاوه بر ویژگی‌های طبیعی، با افسانه‌ها و داستان‌های قدیمی مردم بومی نیز گره خورده است. معروف‌ترین داستان مربوط به قله “چهل‌تن” است. بر اساس افسانه‌های قدیمی، این قله محل گم‌شدن چهل نفر از سالکان مذهبی بوده که برای عبادت و خلوت به کوه پناه برده بودند، اما به طرز عجیبی ناپدید شده‌اند. این داستان‌ها، کوه تفتان را در میان مردم محلی به مکانی مقدس و اسطوره‌ای تبدیل کرده و هنوز هم این باورها در فرهنگ مردم منطقه نقش پررنگی دارند. حتی نام “تفتان” نیز از واژه “تَپت” به معنای “گرما” گرفته شده و به خروج بخارها و گازهای گوگردی از دهانه‌های آن اشاره دارد.

4. پوشش گیاهی و جانوری منحصر‌به‌فرد

کوه تفتان با وجود اقلیم گرم و خشک منطقه، تنوع گیاهی و جانوری شگفت‌انگیزی دارد. پوشش گیاهی دامنه‌های کوه شامل درختچه‌های کوهی مانند “ارژن”، “بادام کوهی”، “گز”، “سیه‌چوب”، و گیاهان دارویی چون “آویشن”، “پونه”، “ریواس”، و “کاکوتی” است. این گیاهان، به‌خصوص در فصل بهار، جلوه‌ای رنگارنگ و چشم‌نواز به کوه می‌بخشند. از نظر جانوری، حیواناتی مانند گرگ، شغال، روباه، و برخی پرندگان شکاری در این منطقه زندگی می‌کنند. همچنین، کوه تفتان زیستگاه گونه‌های کمیابی از گیاهان دارویی است که خواص درمانی بسیاری دارند و توسط مردم بومی منطقه برای تهیه داروهای سنتی استفاده می‌شوند.

5. دریاچه‌های زیبای اطراف قله

در نزدیکی قله‌های تفتان، سه دریاچه زیبا به نام “دریاسر” وجود دارد که یکی از عجایب طبیعی این کوه محسوب می‌شوند. این دریاچه‌ها در فصل‌های مختلف سال جلوه‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند. دو دریاچه از این سه دریاچه عمق کمی دارند و آب آن‌ها شیرین است، درحالی‌که دریاچه سوم عمق بیشتری دارد و آب آن شور است. این دریاچه‌ها منبع آب‌رسانی به بسیاری از روستاهای اطراف کوه هستند و همچنین زیستگاه گونه‌های متنوعی از گیاهان و جانوران می‌باشند. منظره دریاچه‌ها در میان قله‌های آتشفشانی، جذابیت ویژه‌ای به کوه تفتان بخشیده و آن را به مقصدی دلپذیر برای عکاسان و طبیعت‌دوستان تبدیل کرده است.

6. ویژگی‌های زمین‌شناسی

کوه تفتان از نظر زمین‌شناسی ترکیبی از سنگ‌های آتشفشانی و رسوبی دارد. این کوه به دلیل فوران‌های آتشفشانی متعدد، ساختاری پیچیده و سست دارد که در آن لایه‌های مختلفی از سنگ‌های دگرگون و آذرین مشاهده می‌شود. برخی از سنگ‌های این کوه به‌دلیل قرارگیری در معرض گازهای گوگردی، رنگ‌های زرد و قرمز به خود گرفته‌اند و منظره‌ای رنگین و جالب ایجاد کرده‌اند. وجود این سنگ‌ها، همراه با بخارهای گوگرد و بوی تند آن‌ها، فضایی خاص و بی‌نظیر به کوه می‌بخشد. همچنین، زمین‌شناسان به دلیل ویژگی‌های آتشفشانی این کوه، همواره آن را مورد بررسی و مطالعه قرار داده‌اند.

7. آب‌وهوای متغیر و بادهای سهمگین

کوه تفتان به‌دلیل ارتفاع زیاد و موقعیت جغرافیایی خاص، دارای آب‌وهوای متغیر و بادهای سهمگینی است. در فصل‌های پاییز و زمستان، بادهای سرد و شدیدی در این منطقه می‌وزد که صعود به قله را بسیار دشوار می‌کند. کوهنوردانی که قصد صعود به تفتان را دارند باید به تغییرات ناگهانی دما و وزش بادهای شدید توجه داشته باشند. در فصل بهار، کوه تفتان پوشیده از گل‌ها و گیاهان بهاری می‌شود، اما حتی در این زمان نیز، شب‌ها به شدت سرد است. این تغییرات آب‌وهوایی و وزش بادهای شدید، کوه تفتان را به یکی از چالش‌برانگیزترین کوه‌های ایران برای صعود تبدیل کرده است.

8. دیواره‌های سنگ‌نوردی و جاذبه‌های ماجراجویی

در اطراف کوه تفتان، دیواره‌های سنگی به نام “گراش خان” و “شصت خدا” وجود دارد که از جاذبه‌های محبوب برای سنگ‌نوردان محسوب می‌شوند. این دیواره‌ها به‌دلیل موقعیت و ساختار خاص خود، چالش‌های جالبی برای علاقه‌مندان به سنگ‌نوردی ایجاد کرده‌اند. همچنین، مسیرهای صعود به قله، با وجود پاکوب‌های مشخص، به دلیل وجود تخته‌سنگ‌های سست و مناطق شنی، هیجان و چالشی ویژه برای کوهنوردان به همراه دارد.

کوه تفتان با تمام عجایب و زیبایی‌هایش، نمونه‌ای بارز از طبیعت بی‌نظیر و شگفت‌انگیز ایران است که همچنان ناشناخته‌ها و رازهای بسیاری در دل خود دارد. این کوه، با چشم‌اندازهای مسحورکننده و چالش‌های صعود، مقصدی فوق‌العاده برای ماجراجویان و عاشقان طبیعت است.

اطلاعات کلی درباره قله تفتان

ویژگی	توضیحات
نام کوه	تفتان
ارتفاع	3941 متر از سطح دریا
موقعیت جغرافیایی	جنوب‌شرق ایران، استان سیستان و بلوچستان، بین شهرستان‌های خاش و تفتان
نوع کوه	آتشفشانی نیمه‌فعال
دهانه‌های آتشفشانی	سه دهانه اصلی: چهل‌تن (ماده‌کوه)، نرکوه، و صبح‌کوه
موقعیت دهانه اصلی	قله چهل‌تن در جبهه شمالی کوه
فعالیت آتشفشانی	نیمه‌فعال، خروج بخارهای گوگرد و دود
منطقه نزدیک	نزدیک‌ترین شهر: خاش (در فاصله 50 کیلومتری جنوب غربی)
مسیرهای صعود	مسیر پناهگاه در جبهه غربی، روستای تمین در جبهه شمالی، روستای ترشاب در جبهه شرقی، دو راهی سنگان و روستای خنجک در شمال شرقی
بهترین زمان صعود	اسفند تا اوایل اردیبهشت
شرایط آب‌وهوایی	متغیر؛ در زمستان بادهای شدید و هوای سرد، در بهار هوای خنک با شب‌های سرد
پوشش گیاهی	درختچه‌های کوهی مانند ارژن، بادام کوهی، گز، سیه‌چوب و گیاهان دارویی مثل آویشن، پونه، ریواس، کاکوتی
پوشش جانوری	گرگ، شغال، روباه، و پرندگان شکاری
چشمه‌های آب‌گرم	چشمه جم‌چن، چشمه ترشاب و دیگر چشمه‌های گوگردی
افسانه‌ها	داستان گم شدن چهل سالک در قله چهل‌تن، مقدس بودن کوه در باورهای محلی
خطرات طبیعی	گازهای گوگردی، بادهای سهمگین، سنگ‌های ریزشی
امکانات پناهگاه	پناهگاه صبح در ارتفاع 3228 متری، مجهز به محوطه سرپوشیده و مخازن آب
منبع آب	چشمه‌های آب‌گرم و رودخانه‌های فصلی مانند رودخانه لادیز و گزد
ویژگی‌های زمین‌شناسی	ترکیبی از سنگ‌های آتشفشانی، دگرگونی و رسوبی
معنای نام تفتان	از واژه “تپت” به معنای “گرما”، به‌دلیل خروج بخارها و گازهای آتشفشانی از دهانه‌های کوه

این جدول اطلاعات کلی و مهمی درباره قله تفتان ارائه می‌دهد و برای کوهنوردان و علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی بسیار مفید است.

گردآوری : نگار پیرحیاتی