UV Exposure in the Mountains: A Must-Read for Hikers and Climbers

اشعه ماورای بنفش در کوهنوردی؛ آنچه هر طبیعت‌گرد باید بداند

به کانال تلگرام موج کوه بپیوندید و از جدیدترین مطالب و محصولات باخبر شوید! Telegram عضویت در کانال
5
(8)

برای بسیاری از ما، تابش خورشید نشانه‌ای از روزهای خوب در طبیعت است. نور خورشید باعث گرما، سرزندگی و تولید ویتامین D در بدن ما می‌شود. اما در دل همین پرتوهای آرامش‌بخش، خطر نامرئی‌ای به نام اشعه ماورای بنفش (UV) پنهان شده است. اگر کوهنورد هستید یا اهل طبیعت‌گردی، باید بدانید که در ارتفاعات بالا، این خطر به شکل قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند.

در این مقاله، با زبانی ساده اما دقیق به بررسی این موضوع می‌پردازیم: اشعه UV چیست؟ چرا در کوه خطرناک‌تر است؟ و چطور می‌توان از خود در برابر آن محافظت کرد؟

تعریف ساده: اشعه ماورای بنفش چیست؟

اشعه ماورای بنفش بخشی از طیف الکترومغناطیسی خورشید است که طول موج کوتاه‌تری نسبت به نور مرئی دارد. این اشعه نامرئی است اما انرژی زیادی دارد و می‌تواند به پوست و چشم آسیب بزند.

سه نوع اشعه UV:

نوع اشعهتوضیحمیزان خطر
UV-A۹۵٪ از UVیی که به زمین می‌رسد؛ باعث پیری زودرس پوست می‌شودمتوسط
UV-Bعامل اصلی آفتاب‌سوختگی؛ در درازمدت ممکن است باعث سرطان پوست شودبالا
UV-Cبسیار خطرناک، اما جو زمین آن را کاملاً فیلتر می‌کندجذب می‌شود

چرا کوهنوردی محیط پرخطر UV است؟

1. افزایش تابش UV با ارتفاع

به‌طور متوسط، به ازای هر ۱۰۰۰ متر افزایش ارتفاع، شدت UV بین ۱۰ تا ۱۲ درصد افزایش می‌یابد. این یعنی اگر در تهران در سطح ۱۲۰۰ متری از سطح دریا تابش UV حدود 6 باشد، در علم‌کوه یا دماوند (بیش از ۴۰۰۰ متر) این عدد ممکن است به 9 یا 10 برسد.

2. بازتاب شدید از سطوح روشن مثل برف و یخ

برف می‌تواند تا ۸۰ درصد اشعه UV را بازتاب دهد. بنابراین، حتی اگر صورت یا چشمان شما رو به خورشید نباشد، از پایین هم در معرض آسیب قرار می‌گیرید. این پدیده یکی از دلایل اصلی برف‌کوری (Snow Blindness) در کوهنوردی‌های زمستانی یا مسیرهای یخچالی است.

3. احساس کاذب امنیت در هوای سرد

در کوه، چون هوا سرد است، شما گرمای آفتاب را مثل تابستان‌های داغ حس نمی‌کنید. همین موضوع باعث می‌شود که بدون محافظت کافی در معرض تابش بالا قرار بگیرید، بدون اینکه متوجه سوختگی پوست شوید.

نشانه‌های قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض UV در کوهستان

  1. آفتاب‌سوختگی پوست، به‌خصوص در نواحی گونه، بینی و گردن
  2. قرمزی و سوزش چشم
  3. حساسیت به نور یا تاری دید (نشانه‌های اولیه برف‌کوری)
  4. تاول یا خشکی شدید پوست
  5. سر درد یا احساس خستگی ناگهانی (ممکن است ترکیبی از UV و دهیدراته شدن باشد)

آیا اشعه UV مفید هم هست؟

بله، به میزان کنترل‌شده. اشعه UV-B نقش مهمی در سنتز ویتامین D در بدن دارد که برای سلامت استخوان‌ها و سیستم ایمنی ضروری است. اما این میزان موردنیاز، خیلی کمتر از چیزی‌ست که در کوه در معرضش هستید. یعنی بیش از حد بودن آن، بیشتر ضرر دارد تا فایده.

یک نگاه علمی: شاخص UV چیست؟

شاخص UV (UV Index) عددی بین ۰ تا ۱۱+ است که میزان خطر تابش UV در یک منطقه مشخص را نشان می‌دهد:

شاخص UVوضعیت خطرتوصیه
0–2کمبدون نگرانی خاص
3–5متوسطاستفاده از کلاه و ضدآفتاب
6–7زیادضدآفتاب قوی، عینک، کلاه
8–10خیلی زیاداحتیاط کامل و کاهش زمان بیرون ماندن
11+بسیار خطرناکاگر ضروری نیست بیرون نروید

در بسیاری از صعودها به ارتفاعات بالای ۳۰۰۰ متر، شاخص UV به راحتی بیش از ۱۰ می‌رسد!

تجربه‌ای واقعی: برف‌کوری در علم‌کوه

یکی از کوهنوردان حرفه‌ای که در فصل زمستان به علم‌ کوه صعود کرده بود، بعد از بازگشت گزارش داد که در روز صعود از عینک محافظ استفاده نکرده و در شب دچار سوزش و تاری دید شده. تشخیص پزشک: برف‌کوری موقت. درمان: استراحت در محیط تاریک، استفاده از پماد چشم، و دوری از نور برای ۴۸ ساعت.

بخش دوم: راهنمای کامل محافظت از اشعه UV در کوهنوردی

1. کلاه، خط مقدم دفاع

یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین وسایل محافظتی در برابر تابش مستقیم خورشید، کلاه لبه‌دار یا نقاب‌دار کوهنوردی است. کلاه‌هایی که لبه بلند در جلو و محافظ گردن دارند، ایده‌آل هستند.

نکته: اگر در مسیرهای برفی حرکت می‌کنید، استفاده از نقاب پشت گردن الزامی‌ست، چون بازتاب برف به پشت گردن هم آسیب می‌زند.

2. عینک آفتابی مخصوص کوهستان

برف‌ کوری یا Snow Blindness یکی از خطرات جدی کوهنوردی در مناطق یخی و برفی است. برای جلوگیری از آن، باید از عینک‌های استاندارد با ویژگی‌های زیر استفاده کنید:

ویژگیتوضیح
UV400محافظت کامل در برابر UVA و UVB
لنز پولاریزهکاهش تابش خیره‌کننده و وضوح بهتر دید
فریم‌های جانبیبرای جلوگیری از ورود نور از کناره‌ها
رنگ لنزبرای محیط برفی لنزهای تیره خاکستری یا آبی مناسب هستند

در برنامه‌های کوهنوردی و طبیعت‌گردی، استفاده و خرید عینک‌هایی با محافظت کامل در برابر اشعه ماورای بنفش نه تنها توصیه می‌شود، بلکه ضروری است. اگر به دنبال گزینه‌هایی مطمئن و حرفه‌ای هستید، می‌توانید از مدل‌های زیر در فروشگاه موج کوه استفاده کنید:
مدل عینک ۴ لنز کاپوو TK9027 با تنوع لنز برای شرایط نوری مختلف، گزینه‌ای همه‌کاره برای کوهستان است.
اگر به دنبال طراحی ایرودینامیک، فریم سبک و دید وسیع هستید، عینک ایرودینامیک کاپوو K4 انتخابی عالی است.
عینک کاپوو KEHU Q-4L نیز برای کسانی که نیاز به فریم طبی داخلی دارند، گزینه‌ای تخصصی و کاربردی محسوب می‌شود.
در سطح حرفه‌ای، می‌توان به عینک SCICON مدل آئروتک آئروشید اشاره کرد که توسط ورزشکاران حرفه‌ای استفاده می‌شود و در برابر UV عملکرد بی‌نقصی دارد.
در نهایت، اگر به دنبال طراحی خاص، لنز آینه‌ای و سبکی قابل‌توجه هستید، عینک Snowledge مدل Whistler انتخاب مناسبی برای برنامه‌های زمستانی و کوهنوردی درخشان است.

3. کرم ضدآفتاب: مهم‌تر از چیزی که فکر می‌کنید

ویژگی‌های ضدآفتاب مناسب برای کوهنوردی:

  • SPF 50 یا بالاتر (برای UV-B)
  • +PA یا *++/+++ برای محافظت UV-A
  • ضد تعریق و ضدآب
  • فاقد عطر (در هوای سرد، پوست تحریک‌پذیرتر می‌شود)

🔁 روش استفاده: ۱۵ دقیقه قبل از شروع برنامه استفاده کنید و هر ۲ ساعت تمدید کنید – حتی در هوای ابری.

4. لباس کوهنوردی با قابلیت UPF

UPF (Ultraviolet Protection Factor) شاخص محافظت لباس در برابر اشعه UV است.

UPFمیزان محافظت
UPF 15–24خوب
UPF 25–39خیلی خوب
UPF 40+عالی (بیش از ۹۷٪ جلوگیری از UV)

لباس‌های کوهنوردی برندهای معتبر مثل Columbia، Patagonia و The North Face اغلب دارای پارچه‌های UPF هستند. این لباس‌ها سبک، تنفس‌پذیر و مخصوص کوه‌نوردی طراحی شده‌اند.

5. لب‌ها، نقطه فراموش‌شده

لب‌ها به‌شدت به اشعه UV حساس‌اند و در کوه به‌سرعت خشک و ترک‌خورده می‌شوند. استفاده از بالم لب با SPF 30 یا بالاتر ضروری‌ست.

لب‌های ترک‌خورده نه‌تنها دردناک‌اند، بلکه ورود میکروب و ویروس را هم ساده‌تر می‌کنند.

6. برنامه‌ریزی زمانی: فرار از UV

شدت تابش خورشید بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر به اوج می‌رسد. اگر می‌توانید برنامه کوهنوردی را طوری تنظیم کنید که صعود اصلی شما در ساعات اولیه صبح یا بعد از ۴ عصر باشد، ریسک آسیب UV را تا حد زیادی کاهش می‌دهید.

7. تغذیه و آب‌رسانی: خط دفاعی از درون

پوست سالم و مرطوب بهتر می‌تواند با اشعه UV مقابله کند. در کوهستان، همیشه بدن خود را هیدراته نگه دارید و از مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان مثل:

  • بلوبری و توت‌ها
  • چای سبز
  • گوجه‌فرنگی (لیکوپن)
  • مغزها (ویتامین E)
  • هویج (بتاکاروتن)

استفاده کنید.

8. نکات ویژه در کوهنوردی برفی

نکتهاهمیت
استفاده از عینک تمام‌فریمبرای جلوگیری از بازتاب UV از برف
استفاده از کرم ضدآفتاب روی بینی و زیر چشماین نواحی بیشتر در معرض بازتاب هستند
پوشیدن گتر گردن یا اسکارفاز پوست گردن در برابر بازتاب محافظت می‌کند
استفاده از نقاب یا صورت‌پوشدر ارتفاعات بالاتر از ۴۰۰۰ متر بسیار مفید است

جمع‌بندی نهایی: چک‌لیست محافظت از UV در کوهنوردی

وسیله / اقدامتوضیح
🧢 کلاه نقاب‌دارمحافظت از صورت و گردن
🕶️ عینک UV400جلوگیری از برف‌کوری
🧴 کرم ضدآفتاب SPF50+هر ۲ ساعت تمدید شود
👕 لباس UPF 40+مخصوص کوهنوردی
💄 بالم لب SPF30محافظت از ترک لب‌ها
🕓 زمان‌بندی هوشمندصعود قبل از ۱۰ صبح یا بعد از ۴ عصر
💧 آب‌رسانی و تغذیه مناسبافزایش مقاومت طبیعی بدن

نتیجه‌گیری: تابش آگاهانه، کوهنوردی ایمن

اشعه ماورای بنفش در ارتفاعات، همان‌قدر که نامرئی است، می‌تواند خطرناک باشد. اما نترسید! با رعایت اصول ساده‌ای مثل استفاده از کرم ضدآفتاب، عینک مناسب، لباس UPF و تنظیم زمان صعود، می‌توانید با اطمینان کامل از مناظر چشم‌نواز کوه‌ها لذت ببرید.

کوه‌نوردی فقط یک ماجراجویی نیست؛ نوعی زندگی‌ست. پس چه بهتر که این زندگی را با آگاهی، سلامت و زیبایی ادامه دهیم.

چقدر این پست مفید بود؟

ستاره چپ بیشترین امتیاز

میانگین امتیاز 5 / 5. تعداد آرا: 8

تا الان رای نیامده! اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می دهید.

تصویر مهدی جباریان

مهدی جباریان

*مهدی جباریان : شروع فعالیت کوهنوردی 1376 برخی صعودهای شاخص: • گشایش مسیر در دیواره پاتخت ، زمستانی ، سبک آلپی • رکورد صعود چهارجبهه دماوند در 25 ساعت و سی دقیقه:شروع از گوسفندسرا، مسیرهای جنوبی، غربی، شمالی، شمال شرقی، پایان در گوسفندسرا • صعود سه جبهه دماوند در 21 ساعت: شروع از گوسفندسرا، مسیرهای جنوبی، شمالی و شمال شرقی • رکورد صعود آزاد انفرادی دهلیز مرکزی یخار از معدن تا انتهای یخچال در 12 ساعت • صعود زمستانی دماوند 10 مرتبه: گرده شرقی(تیغه های یخار)، جنوبی، شمالی، یکروزه... • صعود دماوند مجموعا 104 مرتبه در فصول مختلف یالهای گوناگون. • صعود زمستانی گرده شرقی سرکچال به خلنو • صعود زمستانی قلل شاخک و علم کوه از مسیر سیاسنگا • رکورد صعود سرعتی آزاد انفرادی گرده آلمانها از ونداربن تا تنگ گلو در 7 ساعت و سی و سه دقیقه • تلاش برای صعود زمستانی آلپی ترکیبی دیواره علم کوه مسیر هاری رست، صعود برتر سال 96 • صعود به گرده آلمانها چهارده مرتبه در فصل بهار و تابستان و پاییز – صعود یکروزه گرده آلمانها • صعود یکروزه دیواره علم کوه، مسیر هاری رست از ونداربن به ونداربن بدون بارگذاری 21:33 ساعت • صعود دو مسیر هاری رست و فرانسوی های دیواره علم کوه در یک روز • رکورد عبور از البرز، شروع دربند توچال تا آزادکوه کلاک ، 102 کیلومتر، 9000 متر صعود در 46 ساعت رکورد صعود سرعتی زمستانی گرده آلمانها از ونداربن به ونداربن در 67 ساعت • رکورد صعود سرعتی خط الراس دوبرار در 17 ساعت و نه دقیقه • صعود سرعتی از پل خواب توچال کلک چال جمشیدیه در 15 ساعت و 20 دقیقه • صعود یکروزه از دربند توچال تا سرکچال سپیدستان در 23 ساعت و 50 دقیقه ، 65 کیلومتر، • صعود قله خان تنگری 7010 متر • تلاش برای صعود قله ماناسلو 8163 متر • صعود یخچالهای شمالی سبلان، کسری، یخار • صعود و تمرین سنگنوردی در دیواره های شروین، پلخواب، بیستون.... • گشایش مسیر در دیواره های کاسونک، شروین، اوسون ترکیبی ... • مربی کوهپیمایی درجه سه سایر: کمربند مشکی جودو دان یک کارشناس مهندسی معماری، دکتری مدیریت بازرگانی

کاپشن پر سنگین 8000 مُتال ALEV

  • کاپشن پر سنگین: ایده آل برنامه های زمستانی مانند صعود به دماوند و علم کوه در زمستان و برنامه های چند روزه، صعود قلل 7000 و 8000 متری
  • جنس پارچه رویه: تنفسی ضدآب
  • دارای 4 جیب خارجی و 2 جیب داخلی
  • یقه و کلاه ضدکولاک به صورت نقاب دار روی صورت را می پوشاند.
  • نسبت پر به ساقه 90-10
  • پف شوندگی یا فیل پاور پر 850 اینچ مکعب بر اونس
  • زیپ رویی دوبل دو طرفه
  • بند تنظیم نقاب کلاه جهت افزایش میدان دید.
  • چسب تنظیم نقاب کلاه: دارد(جهت افزایش میدان دید)
  • دارای سیستم طوفانگیر در قسمت پایین کاپشن
  • زیپ های YKK
  • وزن: 1800گرم در سایز L
  • سایز بندی MوL
  • نوع پر: پرغاز

بادگیر مشتی شیرکوه طرح نورث فیس

۵۹۳.۰۰۰ تومان
انتخاب گزینه ها این محصول دارای انواع مختلفی می باشد. گزینه ها ممکن است در صفحه محصول انتخاب شوند
  • بهترین استفاده به عنوان بادگیر سبک
  • مناسب کوهنوردی، دویدن، اسکای رانینگ، تریل رانینگ، دوچرخه سواری
  • دارای کیف حمل
  • کلاه قابل تنظیم
  • کش قابل تنظیم پایین کاپشن
  • دارای زیپ از جلو
  • تنها 200 گرم وزن دارد.
  • تولید شیرکوه
  • سایز S دور سینه 96 سانتیمتر (مناسب دور سینه 90 تا 94 سانتیمتر) قد 64 سانتیمتر
  • سایز M دور سینه 102 سانتیمتر (مناسب دور سینه 95 تا 99 سانتیمتر) قد 66 سانتیمتر
  • سایز L دور سینه 110 سانتیمتر (مناسب دور سینه 100 تا 106 سانتیمتر) قد 68 سانتیمتر
  • سایز XL دور سینه 122 سانتیمتر (مناسب دور سینه 107 تا 110 سانتیمتر) قد 70 سانتیمتر
  • سایز XXL دور سینه 140 سانتیمتر (مناسب دور سینه 111 تا 118 سانتیمتر) قد 72 سانتیمتر

بیس لایر پلارتک 5.11

۱.۲۸۱.۰۰۰ تومان
انتخاب گزینه ها این محصول دارای انواع مختلفی می باشد. گزینه ها ممکن است در صفحه محصول انتخاب شوند
  • جنس: پلی‌استر و پلارتک (Polartec)
  • وزن: ۳۶۵ گرم
  • خاصیت کشسانی
  • قابلیت تنفس پذیری بالا
  • محافظت در برابر اشعه UV
  • پارچه ضد حساسیت
  • خشک شدن سریع
  • کمر شلوار: کشی و راحت
  • ویژگی‌های خاص: حفظ دمای بدن، انتقال رطوبت به لایه‌های بیرونی
  • مناسب برای: کوهنوردی، کمپینگ، ماهیگیری، پیاده‌روی، شکار و فعالیت‌های فضای باز
  • کشور سازنده: چین
  • اصالت کالا: های کپی
  • M: دور سینه 90-95، قد بلوز 66، دور کمر شلوار 68-74، قد شلوار 98
  • L: دور سینه 95-100، قد بلوز 68، دور کمر شلوار 74-80، قد شلوار 100
  • XL: دور سینه 100-105، قد بلوز 70، دور کمر شلوار 80-86، قد شلوار 103
  • XXL: دور سینه 105-110، قد بلوز 74، دور کمر شلوار 86-92، قد شلوار 108
  • 3XL: دور سینه 110-115، قد بلوز 76، دور کمر شلوار 92-98، قد شلوار 110

کاپشن دوپوش Jack wolfskin مدل هایکر

۲.۰۹۷.۰۰۰ تومان
انتخاب گزینه ها این محصول دارای انواع مختلفی می باشد. گزینه ها ممکن است در صفحه محصول انتخاب شوند
  • کاپشن دوپوش کوهنوردی (لایه ضدآب، ضدباد، تنفسی رویی و لایه پلار داخلی)
  • قابلیت استفاده به صورت جداگانه و سرهم
  • کاپشن رویی دارای سه جیب زیپ دار: دو جیب دست و یک زیپ روی سینه
  • کاپشن رویی دارای کلاه کولاک
  • لایه پلار یقه بلند برای حفظ بهتر گرما
  • دارای کش قابل تنظیم در پایین هر دو لایه برای جلوگیری از اتلاف حرارتی
  • دارای زیپ زیر بغل برای تهویه بهتر
  • تولید چین

راهنمای سایز کاپشن کوهنوردی دوپوش مردانه Jack wolfskin

در سایز ابتدا دور سینه را مدنظر داشته باشید. سپس دور کمر و قد کاپشن را با دور کمر و قد خود چک کنید. در صورت اشتباه در سایز جای نگرانی نبوده و امکان تعویض وجود دارد.
  • سایز s : مناسب قد 165 تا 169 سانتیمتر - دور سینه تا 90 - دور کمر تا 80 سانتیمتر
  • سایز M : مناسب قد 170 تا 174 سانتیمتر - دور سینه تا 95 - دور کمر تا 85 سانتیمتر
  • سایز L : مناسب قد 175 تا 179 سانتیمتر - دور سینه تا 100 - دور کمر تا 90 سانتیمتر
  • سایز XL : مناسب قد 180 تا 184 سانتیمتر - دور سینه تا 105 - دور کمر تا 95 سانتیمتر
  • سایز XXL : مناسب قد 185 تا 189 سانتیمتر - دور سینه تا 110 - دور کمر تا 100 سانتیمتر
  • سایز XXXL : مناسب قد 190 تا 194 سانتیمتر - دور سینه تا 115 سانتیمتر - دور کمر تا 105 سانتیمتر

چاقوی جیبی گربر GDC با قفل زیپی (Zip Blade – Gris)

۱۹۱.۰۰۰ تومان
  • جنس تیغه: فولاد ضد زنگ (Stainless Steel)
  • نوع لبه تیغه: صاف (فاین - Fine Edge)
  • طول تیغه: 2.26 اینچ (حدود 5.7 سانتی‌متر)
  • طول در حالت بسته: 1.7 اینچ (حدود 4.3 سانتی‌متر)
  • عرض کلی: 0.68 اینچ
  • وزن: 1.3 اونس (حدود 37 گرم)
  • نوع قفل تیغه: قفل فریملوک (Frame Lock)
  • نوع دسته: دستی / قابل جمع شدن (Retráctil Manual)
  • دارای کلیپ جداشونده سریع (Quick-release clip)
  • دارای حلقه کلید یکپارچه برای اتصال به زیپ، کلید یا کوله
  • طراحی بسیار سبک و فشرده مناسب برای حمل روزمره
  • ایده‌آل برای کمپ، کوهنوردی، طبیعت‌گردی و EDC (Everyday Carry)
  • باز و بسته شدن با یک دست
  • مناسب برای برش طناب، باز کردن بسته‌ها، و کارهای سبک روزمره

کاپشن گرتکس دوپوش نورث فیس rainbo

۲.۷۹۱.۰۰۰ تومان
انتخاب گزینه ها این محصول دارای انواع مختلفی می باشد. گزینه ها ممکن است در صفحه محصول انتخاب شوند
  • کاپشن دوپوش نورث فیس
  • لایه بیرونی ضدآب با شاخص 15000 میلی متر مناسب بارش های متوسط
  • لایه بیرونی تنفسی سافت شل دولایه
  • زیپ زیر بغل برای تهویه بهتر
  • سه جیب زیپ دار در کاپشن رویی با لبه بارانگیر و زیپ ضدآب روی سینه
  • کاپشن داخلی پلار با تراکم 100
  • کلاه قابل تنظیم با کش
  • چسب لبه کلاه برای محافظت بهتر در باد و طوفان
  • یقه بلند لایه پلار داخلی برای جلوگیری از اتلاف حرارتی بدن
  • قابل استفاده در دمای منفی 15 درجه سانتیگراد و باد 10 کیلومتر در ساعت
  • مناسب برای صعودهای یکروزه زمستانی و چند روزه تابستانی
  • مناسب آقایان و خانم ها
  • راهنمای سایز در توضیحات
  • کشور مبدا: چین

جدیدترین مقالات

مقالات پیشین

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *