عینک‌های برفی تولی: فناوری هزارساله‌ که هنوز الهام‌بخش است!

تصور کنید در میانه‌ی سرمای طاقت‌فرسای قطب شمال، در حالی که بادهای یخی و بازتاب خیره‌کننده‌ی نور خورشید از سطح برف، چشمانتان را می‌سوزاند، به شکار می‌روید. برای مقابله با این شرایط سخت، نیاکان اینوئیت‌ها هزار سال پیش راه‌حلی درخشان یافتند: عینک‌های برفی تولی (Thule snow goggles) که از جنس عاج فیل دریایی ساخته می‌شدند.

میراثی از اعماق تاریخ قطب شمال

عینک‌های برفی تولی، که در زبان اینوئیتی “ایگاک” (Iggaak) نام دارند، یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های محافظت از چشم در برابر نور شدید خورشید و برف محسوب می‌شوند. این عینک‌ها بین سال‌های ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ میلادی توسط مردم تولی، که در آلاسکا و شمال کانادا زندگی می‌کردند، ساخته شدند. تولی‌ها اجداد مستقیم اینوئیت‌های امروزی هستند و زندگی خود را در شرایط سخت قطبی با شکار پستانداران دریایی، استفاده از سگ‌های سورتمه‌ای و ساخت ایگلوها (خانه‌های برفی) تطبیق دادند.

یکی از نمونه‌های شگفت‌انگیز این عینک‌ها در موزه‌ی هنر متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود. این عینک که در سال ۱۹۳۰ توسط یکی از افسران پلیس سلطنتی کانادا از جزیره‌ی بافین در نوناووت جمع‌آوری شد، ۱۲.۷ سانتی‌متر عرض و ۲.۹ سانتی‌متر ارتفاع دارد.

چرا مردم تولی به این عینک‌ها نیاز داشتند؟

زندگی در مناطق قطبی به معنای مواجهه‌ی روزانه با بازتاب شدید نور خورشید از سطح برف و یخ بود. این انعکاس شدید، که “کوری برفی” (snow blindness) نام دارد، باعث التهاب و سوختگی چشم‌ها می‌شود. راه‌حل مردم تولی برای این مشکل، ایجاد شکاف‌های باریک در یک قاب عاجی بود که به افراد امکان می‌داد بدون آسیب دیدن چشمانشان، دید کافی برای شکار و حرکت در برف داشته باشند.

این عینک‌ها همچنین از چشمان کاربران در برابر بادهای یخ‌زده و ذرات معلق برف محافظت می‌کردند. در واقع، طراحی آن‌ها به‌قدری کارآمد بود که مشابه این فناوری حتی امروزه در عینک‌های اسکی و کوهنوردی مدرن دیده می‌شود.

جالب است بدانید که در سال 1989 و در جریان صعود جبهه غربی اورست، کوهنورد لهستانی چروباک عینک کوهنوردی خود را به دلیل بهمن از دست می دهد و با همین روش برای خود عینک می سازد تا از برف کوری نجات پیدا کند.

هنر و کاربرد در کنار هم

عینک‌های برفی تولی فقط یک ابزار کاربردی نبودند، بلکه دارای نقوش حکاکی شده‌ای از خطوط دوگانه، اشکال Y و نقش‌های نوک‌تیز بودند که احتمالاً معانی فرهنگی یا نمادین داشتند.

بیشتر این عینک‌ها دارای بندهای چرمی یا زه‌های ساخته‌شده از زردپی حیوانات بودند که به خوبی روی صورت قرار می‌گرفتند و امکان استفاده‌ی راحت در شرایط سخت قطبی را فراهم می‌کردند.

دماوند از فضا؛ شکوه خاموش بام ایران از ایستگاه فضایی

پاتاگونیا: وحشی، دوردست، زیبا؛ آنجا پایان دنیاست.

تجارت با وایکینگ‌ها؟!

یکی از نکات جالب درباره‌ی مردم تولی، ارتباط احتمالی آن‌ها با وایکینگ‌ها در منطقه‌ی خلیج بافین است. شواهد نشان می‌دهد که تولی‌ها و مهاجران اسکاندیناوی که در گرینلند ساکن بودند، احتمالاً در برخی از مناطق با یکدیگر تعامل داشته‌اند. این ارتباط می‌تواند به مبادله‌ی فناوری‌ها و تکنیک‌های بقا در شرایط سخت قطبی منجر شده باشد.

سرنوشت ایگاک در دنیای مدرن

امروزه، اکثر اینوئیت‌ها که از مهمترین اقوام اسکیمو هستند، دیگر از ایگاک‌های سنتی استفاده نمی‌کنند. با پیشرفت فناوری، عینک‌های آفتابی مدرن با لنزهای پلاریزه جایگزین نسخه‌های سنتی شده‌اند. با این حال، ایگاک هنوز هم بخشی از فرهنگ بومی قطب شمال محسوب می‌شود و به عنوان یک اثر هنری و نماد هوش مهندسی مردم تولی شناخته می‌شود.

عینک‌های برفی تولی، نه‌تنها نمونه‌ای از خلاقیت و سازگاری بشر با محیط زیست چالش‌برانگیز است، بلکه یادگاری از مهارت‌های پیشرفته‌ی اجداد اینوئیت‌ها در طراحی و ساخت ابزارهای کارآمد در هزار سال پیش محسوب می‌شود.