دویدن یکی از ساده‌ترین، در دسترس‌ترین و مؤثرترین ورزش‌های هوازی است. اما این ورزش محبوب، به‌رغم فواید بی‌شمارش، می‌تواند آسیب‌زا باشد؛ به‌ویژه اگر بدون آگاهی و برنامه انجام شود. این مطلب به بررسی ۲۰ آسیب یا پیامد منفی دویدن می‌پردازد و در کنار آن، راهکارهایی برای مدیریت هر مورد ارائه می‌دهد.

۱. درد زانو (Runner’s Knee)

تحقیق: مطالعه‌ای در British Journal of Sports Medicine نشان می‌دهد که آسیب به زانو شایع‌ترین مشکل در میان دوندگان است.
راهکار: تقویت عضلات چهارسر ران، استفاده از کفش مناسب، و کاهش حجم تمرین هنگام بروز درد.

۲. درد ساق پا (Shin Splints)

علت: دویدن روی سطوح سخت یا افزایش ناگهانی حجم تمرین.
راهکار: انتخاب کفش ضربه‌گیر، دویدن روی خاک یا چمن و اجرای تمرینات کششی ساق.

۳. سندرم ITB (باند ایلیوتیبیال)

توضیح: درد در کنار خارجی زانو که معمولاً به خاطر عدم تعادل عضلانی یا دویدن طولانی ایجاد می‌شود.
راهکار: کشش باند IT، تقویت عضلات سرینی و کاهش سرعت افزایش مسافت.

۴. درد پاشنه یا فاشئیت پلانتار

علت: کشش بیش از حد فاشیای کف پا به دلیل دویدن با کفش نامناسب یا افزایش وزن.
راهکار: استفاده از رولر یا توپ ماساژ، کشش کف پا و پنجه و تعویض کفش به‌موقع.

۵. ترک‌های استخوانی (Stress Fractures)

تحقیق: زنان دوندۀ با سطح تمرین بالا، بیشتر در معرض این آسیب‌اند.
راهکار: داشتن رژیم غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D، استراحت کافی بین جلسات تمرین و تنوع در فعالیت (مثلاً شنا یا دوچرخه‌سواری).

۶. آسیب به ناخن پا

علت: برخورد مداوم ناخن با کفش هنگام دویدن‌های طولانی.
راهکار: انتخاب کفش با نیم سایز بزرگ‌تر و کوتاه نگه داشتن ناخن‌ها.

پدال قفل‌شونده یا پنجه رکاب دوچرخه: راهنمای انتخاب حرفه‌ای

ماراتن پاریس؛ دویدن، تاریخ و هیجان در زیباترین شهر جهان

۷. کاهش عملکرد سیستم ایمنی

تحقیق: تحقیقات در Journal of Applied Physiology نشان می‌دهد تمرینات طولانی و سنگین می‌توانند سیستم ایمنی را تضعیف کنند.
راهکار: خواب کافی، تغذیه غنی و کاهش تمرین در دوره‌های بیماری.

۸. مشکل خواب

علت: تمرین شدید در ساعات شب ممکن است سطح کورتیزول را بالا برده و خواب را مختل کند.
راهکار: انتقال تمرینات به صبح یا ظهر و اجتناب از تمرین شدید در ساعات پایانی روز.

۹. تعادل هورمونی مختل شده

در زنان: کاهش چربی بدن می‌تواند باعث آمنوره (قطع قاعدگی) شود.
راهکار: پایش تغذیه و مشاوره با پزشک ورزشی برای تعادل در تمرین و انرژی دریافتی.

۱۰. اعتیاد به دویدن

توضیح: برخی دوندگان دچار نوعی وسواس روانی می‌شوند که به قیمت آسیب‌دیدگی هم ادامه می‌دهند.
راهکار: پیگیری سلامت روان، شناخت سیگنال‌های بدن و داشتن روزهای استراحت.

۱۱. دژنراسیون مفصل

تحقیق: مطالعات MRI در دونده‌های فوق ماراتن نشان داده است که تمرینات بیش از حد می‌تواند منجر به تخریب مفصل شود.
راهکار: اجرای تمرینات قدرتی برای پایداری مفاصل و کاهش حجم تمرین در فازهای فشار بالا.

۱۲. مشکلات گوارشی

علت: کاهش جریان خون به معده هنگام دویدن شدید.
راهکار: تغذیه سبک پیش از تمرین، نوشیدن آب در فواصل مناسب، و اجتناب از غذاهای فیبردار بلافاصله پیش از دویدن.

۱۳. سوختگی و ساییدگی پوست

مثال: بین ران‌ها، زیر بازو یا روی نیپل‌ها.
راهکار: استفاده از لباس مخصوص دویدن، وازلین یا ژل‌های ضد اصطکاک.

۱۴. کم‌آبی بدن

علائم: سرگیجه، ضعف و خستگی.
راهکار: نوشیدن منظم مایعات قبل، حین و بعد از دویدن. برای دویدن‌های بالای ۶۰ دقیقه، نوشیدنی‌های الکترولیتی توصیه می‌شود.

۱۵. هیپوناترمی (کمبود سدیم)

توضیح: مصرف بیش از حد آب بدون جبران سدیم باعث افت سدیم خون می‌شود.
راهکار: مصرف نمک یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت در تمرینات طولانی.

۱۶. سوزش قفسه سینه (GERD)

علت: بالا رفتن اسید معده به مری هنگام دویدن.
راهکار: اجتناب از غذاهای تند و چرب پیش از تمرین و دویدن با شکم نیمه‌خالی.

۱۷. افزایش خطر تصادف

در فضای باز: دویدن در شب یا خیابان‌های شلوغ بدون دید کافی خطرناک است.
راهکار: استفاده از لباس شب‌رنگ، چراغ پیشانی، و انتخاب مسیرهای ایمن.

۱۸. اختلال در تمرکز (در بلندمدت)

تحقیق: تمرینات بیش از حد می‌توانند منجر به خستگی سیستم عصبی مرکزی شوند.
راهکار: تنوع تمرینی، استراحت کافی، خواب شبانه عمیق.

۱۹. تحلیل عضلات (Catabolism)

علت: دویدن طولانی بدون مصرف پروتئین کافی.
راهکار: مصرف پروتئین بلافاصله بعد از تمرین و انجام تمرینات مقاومتی در کنار دویدن.

۲۰. خستگی مزمن و اُوِرترینینگ

نشانه‌ها: بی‌حوصلگی، افت عملکرد، درد مزمن.
راهکار: پیاده‌سازی فازهای دوره‌ای (Periodization)، برنامه‌ریزی هفتگی متعادل، و پایش سطح انرژی روزانه.

جمع‌بندی: بدو، اما هوشمندانه!

دویدن دشمن ما نیست. دشمن واقعی، نادیده گرفتن سیگنال‌های بدن و تمرین بدون برنامه است. اگر با دید باز به این ورزش نگاه کنیم و از تجربیات علمی و ورزشی بهره ببریم، می‌توانیم با کمترین آسیب، بیشترین بهره را ببریم.

یادتان باشد: پیشگیری همیشه بهتر از درمان است.

یادگیری و تطبیق با نیازهای بدن خود از طریق دویدن می‌تواند بهترین راه برای جلوگیری از مضرات و بهره‌وری بیشتر باشد.

در ادامه یک جدول جامع از مهم‌ترین مضرات دویدن به همراه راهکارهای کاربردی برای مدیریت هر کدام ارائه می‌دم. این جدول مناسب هم برای مبتدی‌هاست و هم برای دونده‌های باتجربه که می‌خوان آسیب رو به حداقل برسونن: