قله سه چال؛ نگین هرزه‌کوه | مسیر صعود و نکات کلیدی

قله سه چال که با نام «سه سنگ» نیز شناخته می‌شود، یکی از قلل جذاب و مرتفع رشته‌کوه البرز مرکزی و بر بلندای خط‌الرأس معروف هرزه‌ کوه قرار دارد. این قله با ارتفاع تقریبی ۳۹۵۰ متر، در منطقه دیزین و در امتداد قله‌هایی چون سکه‌نو، شیورکش، نوسوم، دال‌کولی، خرس‌چال و در نهایت برج خلنو واقع شده و مناظر بی‌نظیری از کوه‌های البرز، دره‌های وارنگه‌رود و دریوک، و قلل بلند اطراف را در معرض دید کوهنوردان قرار می‌دهد.

جایگاه جغرافیایی قله سه چال

قله سه چال در استان تهران، نزدیک دیزین و در غرب روستای ولایت‌رود واقع شده است. این قله یکی از قلل مهم در خط‌الرأس فرعی البرز مرکزی موسوم به «هرزه‌کوه» است که به‌صورت شرقی-غربی کشیده شده و قلل متعددی را در خود جای داده است. این خط‌الرأس از شمال با دره وارنگه‌رود و از جنوب با دره دریوک هم‌مرز است و مانند دیواری بلند بین این دو دره بزرگ عمل می‌کند. از مشهورترین قلل در نزدیکی این کوه می توان به کلون بستک و سی چال اشاره کرد.

مسیرهای صعود به قله

دو مسیر عمده برای صعود به قله سه چال شناخته شده‌اند:

۱. مسیر دیزین

این مسیر از مقابل پیست اسکی دیزین و بالای کاخ قدیمی شاه آغاز می‌شود. در این مسیر، ابتدا وارد دره ولایت‌رود شده، از گوسفندسرا عبور می‌کنید و سپس به سمت یال جنوبی قله حرکت می‌کنید. در ادامه از گردنه‌ای مرتفع به ارتفاع ۳۵۲۰ متر عبور کرده و وارد مسیر نهایی با شیب تند و شن‌اسکی می‌شوید که به قله منتهی می‌شود.

• ارتفاع شروع: ۲۶۷۰ متر (هتل دیزین)
• مسافت رفت و برگشت: ۱۶ کیلومتر
• مدت زمان صعود و فرود: حدود ۱۰ تا ۱۳ ساعت
• درجه سختی: متوسط تا سخت در بخش نهایی
• مناسب برای افراد با آمادگی متوسط

۲. مسیر وارنگه‌رود

مسیر دوم که جذابیت خاصی دارد، از روستای وارنگه‌رود آغاز می‌شود. در این مسیر، ابتدا قله سکه‌نو صعود می‌شود و سپس از گردنه بین سکه‌نو و سه چال وارد خط‌الرأس می‌شوید. این بخش شامل بخش‌هایی با دست‌به‌سنگ و گذر از یال‌های مرتفع و گاهی لغزنده است.

• ارتفاع شروع: حدود ۲۵۰۰ متر
• مسافت کل رفت و برگشت: حدود ۱۹ کیلومتر
• مدت زمان برنامه: ۱۲ تا ۱۴ ساعت
• درجه سختی: متوسط تا سخت
• مناسب برای کوهنوردان نیمه‌حرفه‌ای و باتجربه

مسیر صعود قله سه چال از دیزین

مسیر دیزین برای صعود به قله سه چال یکی از مسیرهای محبوب و نسبتاً در دسترس کوهنوردان تهرانی و کرجی است. این مسیر از منطقه دیزین، در شمال تهران و در مجاورت پیست اسکی معروف دیزین آغاز می‌شود و با توجه به ارتفاع مناسب مبدا (۲۶۷۰ متر)، در مجموع حدود ۱۲۵۰ متر ارتفاع‌گیری دارد. این مسیر به دلیل نزدیکی به جاده چالوس، مسیر ماشین‌رو تا نزدیکی محل شروع، طبیعت متنوع و منظره‌های کم‌نظیر، انتخاب بسیار خوبی برای یک صعود یک‌روزه یا ماجراجویی دو روزه با شب‌مانی در طبیعت است.

شروع مسیر: از هتل جهانگردی دیزین

آغاز مسیر در داخل محوطه هتل جهانگردی دیزین است. اگرچه در سال‌های اخیر بخشی از جاده بالا به دلیل پروژه‌های نیمه‌تمام نظامی یا عمرانی مسدود شده، اما امکان پارک ماشین در ابتدای مسیر و شروع پیاده‌روی از همان‌جا وجود دارد. کوهنوردان ابتدا وارد جاده‌ای خاکی و باریک در مجاورت رودخانه می‌شوند و پس از طی حدود ۱۵ دقیقه، به محل ورود به پاکوب دره ولایت‌رود می‌رسند.

بهترین کیسه خواب‌ های ۲۰۲۵ از نگاه حرفه ای ها

قله فیالستون؛ تماشاگه زاگرس از بلندای اشترانکوه (راهنمای صعود)

دره ولایت رود و گوسفندسرا

پس از ورود به دره، مسیر پاکوب مشخصی وجود دارد که در ابتدا در امتداد راست رودخانه پیش می‌رود. پس از حدود یک ساعت پیاده‌روی ملایم، کوهنوردان به گوسفندسرا می‌رسند؛ محلی باز و مناسب برای استراحت کوتاه یا حتی برپایی چادر در برنامه‌های دو روزه. در گذشته چشمه‌ای در این محل فعال بوده که گاهی در سال‌های کم‌آب خشک می‌شود.

ادامه مسیر تا گردنه

از گوسفندسرا، مسیر همچنان با شیب ملایم ادامه می‌یابد تا به یک چشمه دائمی در ارتفاع حدود ۳۰۰۰ متر برسید. در این نقطه، پاکوب به تدریج وارد مسیر شیبدارتری می‌شود. پس از حدود ۲ ساعت حرکت در این بخش، به گردنه‌ای در ارتفاع ۳۵۲۰ متر می‌رسید که منظره‌ای وسیع از دره و دامنه جنوبی قله را به نمایش می‌گذارد. این بخش از مسیر نفس‌گیر اما قابل صعود است.

مسیر نهایی تا قله

پس از گردنه، وارد بخش اصلی صعود می‌شوید که شامل شیبی تند، شن‌اسکی و خاک‌ریزه‌های سست است. این بخش به دلیل زاویه زیاد و ناپایداری زمین، هم در صعود و هم در فرود نیاز به دقت بیشتری دارد. با وجود سختی نسبی، پس از حدود یک ساعت و نیم به سنگ‌چین قله سه چال می‌رسید. جی‌پی‌اس‌ها معمولاً ارتفاع بین ۳۹۲۰ تا ۳۹۵۰ متر را در این نقطه ثبت می‌کنند.

نکات مهم مسیر

• جان‌پناه ندارد: تمام مسیر فاقد پناهگاه است؛ چادر شخصی یا برنامه برگشت در همان روز ضروری است.
• مسیر مشخص و پرتردد است: به‌ویژه در تابستان، کوهنوردان زیادی این مسیر را انتخاب می‌کنند.
• چالش‌های مسیر: شن‌اسکی، بخش‌هایی با سنگریزه و شیب بالا در بخش نهایی صعود.
• زمان تقریبی برنامه: ۷ تا ۸ ساعت صعود، ۴ تا ۵ ساعت فرود، بسته به آمادگی تیم و شرایط جوی.

ویژگی‌های مسیر صعود

• قله‌نماها: در هر دو مسیر صعود، پیش از رسیدن به قله اصلی دو قله‌نمای فرعی قرار دارند که ممکن است کوهنوردان را به اشتباه بیندازند. تشخیص قله اصلی اهمیت زیادی دارد.
• شن‌اسکی: در بخش نهایی صعود و همچنین هنگام فرود، وجود شن‌اسکی حرکت را چالش‌برانگیز اما گاه لذت‌بخش می‌کند.
• دست‌به‌سنگ: در مسیر خط‌الرأس بین قله سکه‌نو و سه چال، بخش‌هایی نیاز به مهارت دست‌به‌سنگ دارند که در فصل زمستان و برف‌گیر خطرناک می‌شوند.
• پوشش گیاهی: در ارتفاعات پایین‌تر می‌توان گیاهانی مانند شبدر وحشی، ترشک، گلپر، بومادران، پونه کوهی، شوید و گزنه را دید.
• پوشش جانوری: منطقه حفاظت‌شده بوده و گونه‌هایی مانند کل، بز، قوچ، میش، خرس قهوه‌ای و خاکستری در آن گزارش شده‌اند.

چشم‌اندازهای قله

از فراز قله سه چال، مناظر خیره‌کننده‌ای در چهار جهت قابل مشاهده است:

• شمال: قله‌های سرخاب، خرسلک، سوتک بزرگ، کمانکوه و در دوردست آزادکوه
• شرق: قله‌های خرس‌چال، برج، تیغه‌های ژاندارک و خلنو
• جنوب شرق: کلون‌بستک، سرکچال‌ها و دره دریوک
• غرب: قله سکه‌نو و در دوردست کهار، ناز، کرچان و هفت‌خوان

نکات ایمنی و فنی

• آب و چشمه‌ها: چشمه‌ای در مسیر دره ولایت‌رود و یک آب‌انبار بزرگ در حدود ارتفاع ۲۹۰۰ تا ۳۰۰۰ متر وجود دارد، اما به دلیل احتمال آلودگی، پیشنهاد می‌شود آب مورد نیاز از مبدا تأمین شود.
• محل شب‌مانی: در کنار گوسفندسرا امکان برپایی چادر وجود دارد، ولی جان‌پناه دائمی در مسیر نیست.
• آنتن‌دهی: در اکثر مسیر تلفن همراه آنتن ندارد. فقط در نزدیکی قله و یال‌ها ممکن است گاهی آنتن ظاهر شود.
• موقعیت زمستانی: این قله در فصل زمستان بسیار خطرناک می‌شود، به‌ویژه به دلیل نقاب‌های برفی بزرگ بین قله‌های فرعی و اصلی و شیب زیاد نهایی.

فصل مناسب برای صعود

بهترین زمان صعود به قله سه چال، از اواسط خرداد تا اوایل مهرماه است. در فصل پاییز نیز هوای خنک و مناظر رنگارنگ مسیر، برنامه را بسیار خاطره‌انگیز می‌کند. اما در زمستان به دلیل سرمای شدید، برف عمیق، خطر بهمن و نقاب‌های برفی، تنها تیم‌های کاملاً مجهز و حرفه‌ای می‌توانند اقدام به صعود کنند.

درجه سختی

قله سه چال از مسیر دیزین دارای درجه سختی متوسط تا نسبتاً سخت است. مسیر ابتدایی تا گوسفندسرا و چشمه‌های میان‌راه شیبی ملایم دارد و برای افراد با آمادگی بدنی متوسط قابل عبور است، اما از گردنه به بعد، شیب مسیر تندتر می‌شود و وجود شن‌اسکی، سنگ‌ریزه‌های لغزنده و نبود پاکوب مشخص در بخش نهایی صعود را دشوارتر می‌کند. در بعضی نقاط نیاز به حفظ تعادل و قدرت پا وجود دارد، به‌ویژه هنگام صعود به قله و همچنین در فرود که خستگی عامل مهمی است. این قله برای کوهنوردان مبتدی با همراهی راهنما قابل صعود است، اما برای افراد ناآشنا با صعودهای بلند یا شیب‌دار، چالش‌برانگیز خواهد بود. صعود به این قله نیازمند تجربه قبلی و به همراه داشتن تجهیزات مناسب کوهنوردی از قبیل کفش کوهنوردی و کوله پشتی یک روزه می باشد.

خط‌الرأس هرزه‌کوه؛ یک مسیر جانبی افسانه‌ای

قله سه چال بخشی از خط‌الرأس هرزه‌کوه است؛ خط‌الرأسی با طول حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر که از قله‌های هزارلا تا برج خلنو ادامه دارد. عبور کامل از این مسیر در قالب برنامه‌های ۲ تا ۴ روزه انجام می‌شود و یکی از جذاب‌ترین برنامه‌های ارتفاع‌پیمایی در ایران به شمار می‌رود. بیشتر مسیر به‌صورت پیمایشی است و فقط چند نقطه نیاز به مهارت فنی دارد.

خلاصه برنامه صعود نمونه

سخن پایانی

قله سه چال با موقعیت استراتژیک در البرز مرکزی، مسیرهای متنوع و چشم‌اندازهای گسترده، یکی از مقاصد ارزشمند کوهنوردی در ایران است. اگر به دنبال یک برنامه یک‌روزه چالش‌برانگیز با طبیعتی بکر، مسیرهای متنوع، و تاریخچه‌ای غنی هستید، سه چال یکی از بهترین انتخاب‌ها برای شما خواهد بود. فراموش نکنید که تجهیزات کامل، همراهی با تیم، و بررسی وضعیت آب‌وهوا، لازمه یک صعود ایمن و خاطره‌انگیز به این قله هستند.