قلل هرم (1،2،3)؛ ماجراجویی فنی در دل کوهستان‌های آذربایجان

در قلب کوهستان سبلان، جایی که یخچال‌ها بر سنگ‌های صخره‌ای بوسه می‌زنند و آسمان آبی با یال‌های تیز قله‌ها هم‌آغوش است، سه برج باشکوه قد علم کرده‌اند؛ هرم ۱، هرم ۲ و هرم ۳. این قله‌ها نه‌تنها از نظر ارتفاع از مرتفع‌ترین قلل کشور به شمار می‌روند، بلکه به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، ویژگی‌های فنی و جلوه‌های شگفت‌انگیز طبیعی، در میان کوهنوردان حرفه‌ای به عنوان یکی از سخت‌ترین و جذاب‌ترین مسیرهای صعود ایران شناخته می‌شوند.

جایگاه و مسیرهای دسترسی

قله‌های هرم در جنوب قله اصلی سبلان (سلطان ساوالان) و در غرب دره آلوارس واقع شده‌اند. نزدیک‌ترین شهرها به منطقه، مشکین‌شهر، سرعین و لاهرود هستند و مسیرهای رایج صعود به قله‌ها از پیست اسکی آلوارس آغاز می‌شود؛ جایی در ارتفاع حدود ۳۴۰۰ متر که ابتدای مسیر کوهنوردی فنی به شمار می‌رود.

برای رسیدن به کمپ اصلی صعود که به «هرم چال» معروف است، باید حدود ۳٫۵ تا ۴ کیلومتر مسیر را در دشت‌های سنگی و شیب‌های ملایم طی کرد. کمپ‌ها معمولاً در مناطقی نزدیک به دهلیز تیغه شرقی یا در ناحیه زین‌اسبی میان قلل برپا می‌شوند.

ویژگی‌های قله‌های هرم

• هرم ۳: ارتفاع حدودی ۴۵۸۶ متر. کم‌ارتفاع‌ترین قله از مجموعه سه‌گانه، اما پرچالش‌ترین در مسیر تیغه شرقی.
• هرم ۲: ارتفاع حدودی ۴۶۳۰ متر. مرتفع‌ترین قله در میان هرم‌ها که یالی فنی و سنگی دارد.
• هرم ۱: ارتفاع حدودی ۴۵۹۰ متر. مخروطی سنگی با دیواره‌های ریزشی و نمایی خیره‌کننده.

قلل هرم به شکل برج‌های صخره‌ای مرتفع با تیغه‌های تیز و دیواره‌های ریزشی هستند. آن‌ها در کنار قلل کسری (4581 متر) و سلطان ساوالان (4811 متر)، یک زنجیره بی‌نظیر از خط‌الرأس‌های بلند شمال غرب ایران را تشکیل می‌دهند.

مسیر صعود

مسیر صعود قله هرم (هرم ۳ و سپس هرم ۲ و ۱) از پیست اسکی آلوارس آغاز می‌شود که در جنوب غربی سبلان و نزدیکی شهر سرعین در استان اردبیل قرار دارد. این مسیر هم در فصل تابستان و هم زمستان توسط کوهنوردان فنی استفاده می‌شود، اما در تابستان به‌مراتب ساده‌تر و امن‌تر است.

مسیر اولیه از ارتفاع حدود ۳۴۰۰ متر در پیست آغاز شده و به‌سمت دره دده‌قورقوت ادامه می‌یابد. کوهنوردان ابتدا مسیر خاکی کنار پیست را دنبال کرده و با عبور از دشت‌های وسیع و محل‌های استقرار چادر عشایر، خود را به انتهای دره می‌رسانند. در انتهای این دره و پس از حدود ۳.۵ تا ۴ کیلومتر پیمایش، وارد منطقه‌ای به نام هرم‌چال می‌شوند که معمولاً محل برپایی کمپ شبانه است.

از کمپ در هرم‌چال، مسیر به‌سمت دهلیز تیغه شرقی ادامه می‌یابد. دهلیزی ریزشی با شیب تند که با سنگ‌های شل، شن‌اسکی و یخچال‌های کوچک پوشیده شده است. این بخش از مسیر بسیار حساس بوده و نیازمند احتیاط بالا است. در ادامه، کوهنوردان با عبور از دهلیز وارد تیغه شرقی قله هرم ۳ می‌شوند. این تیغه برج‌های سنگی متعددی دارد که گاهی صعود و گاهی فرود از آن‌ها لازم است. در نقاطی از مسیر نیاز به استفاده از طناب، هارنس و ابزار حمایت وجود دارد البته این موضوع بسته به سطح کوهنوردان متفاوت می باشد.

کانچا شرپا؛ آخرین عضو نخستین صعود اورست در 92 سالگی درگذشت

ضربان قلب یا حس تلاش؟ آیا ساعت ها دروغ می گویند؟

پس از صعود به قله هرم ۳ (حدود ۴۵۸۶ متر)، مسیر روی خط‌الرأس ادامه یافته و ابتدا به قله هرم ۲ (۴۶۳۰ متر) و سپس به قله هرم ۱ (حدود ۴۵۹۰ متر) می‌رسد. فاصله بین قلل حدود ۱ تا ۱.۵ ساعت و شامل صعود و فرودهای کوتاه روی یال‌های صخره‌ای است.

نکته مهم اینکه مسیر برگشت یا از همان خط‌الرأس به هرم‌چال ادامه می‌یابد، یا از طریق یک مسیر ریزشی موسوم به تنوره در ضلع جنوب شرقی به پایین بازمی‌گردند.

به‌طور کلی این مسیر نیازمند آمادگی بدنی، تجهیزات فنی، آشنایی با مسیر، مهارت در عبور از تیغه‌های سنگی و صبر بالا در برخورد با چالش‌های محیطی است.

تیغه شرقی؛ مسیری برای ماجراجویان واقعی

مسیر تیغه شرقی هرم‌ها بدون شک یکی از فنی‌ترین مسیرهای کوهنوردی در ایران است. این تیغه از هرم چال آغاز شده و با گذر از دهلیزهای ریزشی، برج‌های سنگی، مسیرهای بدون پاکوب و پرتگاه‌هایی خطرناک، کوهنورد را به نبردی تمام‌عیار با طبیعت می‌برد.

در بسیاری از نقاط مسیر، تجهیزات کامل سنگ‌نوردی شامل طناب، هارنس، کارابین، تسمه، کلاه ایمنی و حتی ابزارهای حمایت مورد نیاز است. در برخی قسمت‌ها کارگاه‌های قدیمی طناب ثابت دیده می‌شود، اما توصیه می‌شود که از تجهیزات شخصی استفاده شود.

این مسیر به دلیل وجود برج‌های سوزنی، دیواره‌های بلند و صخره‌های فرسوده، همزمان به مهارت فنی بالا، تحمل ذهنی و توان فیزیکی بالا نیاز دارد.

شرایط جوی و فصل مناسب صعود

بهترین زمان برای صعود قله‌های هرم، اواسط مرداد تا اوایل شهریور است. در این زمان، دسترسی به مسیر ساده‌تر است، آب ناشی از ذوب یخچال‌ها در زیر قله‌ها جاری است و خطر ریزش‌های سنگی کاهش می‌یابد.

با این حال، صعود زمستانی این قله‌ها نیز در بین کوهنوردان حرفه‌ای بسیار محبوب است. اما باید توجه داشت که در زمستان، شرایط جوی منطقه می‌تواند بسیار خطرناک باشد:

• دمای هوا در شب به منفی ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
• وزش بادهای سرد با سرعت‌های بالای ۳۰ کیلومتر بر ساعت.
• وجود یخچال‌های بلوری و ریزش بهمن در برخی دهلیزها.

چالش‌های صعود

1. ریزش سنگ‌ها و تیغه‌های ناپایدار: به‌ویژه در مسیر دهلیز اولیه و روی تیغه شرقی.
2. کمبود منابع آب: آب فقط از یخچال‌های ذوب‌شده در هرم چال قابل تأمین است.
3. وزن بالای کوله در صعود چندروزه: اغلب تیم‌ها ۳۰ تا ۴۰ کیلو بار حمل می‌کنند.
4. ناحیه‌های بدون آنتن‌دهی تلفن: در بیشتر مسیر آنتن ضعیف یا قطع است.
5. شرایط شب‌مانی سخت: در ارتفاعات بالا و سرمای شدید باید تجهیزات کامل زمستانه همراه داشت.

مسیرهای جایگزین و دسترسی‌های ساده‌تر

برای کوهنوردانی که مایل به صعود فنی نیستند، مسیر ساده‌تری نیز وجود دارد. صعود به هرم ۳ از طریق یال جنوبی و غربی می‌تواند بدون نیاز به تجهیزات فنی انجام شود. همچنین مسیر غربی از سمت پناهگاه قله سبلان (جان‌پناه قارتال) به قله هرم ۱ نیز قابل پیمایش است، البته همچنان نیازمند احتیاط زیاد است.

زیبایی‌های منطقه هرم و سبلان

منطقه سبلان و قلل هرم فقط چالشی برای صعود نیستند؛ بلکه چشم‌اندازهای آن‌ها یکی از کم‌نظیرترین زیبایی‌های طبیعی ایران را رقم می‌زنند:

• یخچال‌ها و زبانه‌های یخی چشم‌گیر
• دیواره‌های سیاه و سرخ‌رنگ برج‌های سنگی
• گل‌سنگ‌های عجیب و گونه‌های نادر گیاهی مانند آلاله، روناس و لاله کوهی
• پوشش جانوری شامل خرس قهوه‌ای، روباه، عقاب طلایی و جغد

دره‌های اطراف این قلل به‌ویژه دده قورقوت و دره آلوارس از مسیرهای زیبای دسترسی به منطقه هستند که خود به‌تنهایی مقصدی جذاب برای طبیعت‌گردی محسوب می‌شوند.

نکات ایمنی و توصیه‌های مهم

• فقط با تیم‌های فنی و باتجربه به صعود از تیغه شرقی اقدام کنید.
• قبل از حرکت، پیش‌بینی دقیق وضعیت هوا را بررسی کنید.
• بدون تجهیزات فنی، از صعود از تیغه‌ها اجتناب کنید.
• حداقل دو روز برای صعود کامل قله‌های هرم ۱، ۲ و ۳ زمان اختصاص دهید.
• آب کافی، غذای پرکالری، لباس کوهنوردی گرم و وسایل شب‌مانی مانند کیسه خواب و چادر حتماً همراه داشته باشید.

درجه سختی

قله‌های هرم، به‌ویژه هرم ۲ و ۳، از جمله فنی‌ترین و سخت‌ترین قلل ایران محسوب می‌شوند، اما قله هرم ۱ نیز با وجود ارتفاع نسبتاً کمتر، دارای شیب تند، مسیر ریزشی و صخره‌ای، و فاقد پاکوب مشخص است که صعود به آن را به چالشی جدی تبدیل می‌کند. این قله به‌ویژه در بخش پایانی، نیازمند دقت بالا، مهارت عبور از مسیرهای پرتگاهی و توانایی مسیر‌یابی در زمین‌های سنگی و ناپایدار است. در فصل زمستان یا در شرایط نامساعد جوی، این سختی چند برابر می‌شود و صعود بدون تجهیزات فنی و تجربه کافی می‌تواند خطرناک باشد. بنابراین، صعود به قله هرم ۱ هرچند کوتاه‌تر به‌نظر برسد، اما برای کوهنوردان تازه‌کار یا فاقد آمادگی فنی توصیه نمی‌شود.

جمع‌بندی

قلل هرم داغ، نگین‌های خشن اما زیبای منطقه سبلان‌اند؛ نمادی از عظمت، سکوت و هیبت کوهستان. صعود به این قلل تنها پیمایش یک مسیر نیست، بلکه عبور از مرزهای توانایی، اعتمادبه‌نفس و شجاعت است. چه در تابستان و چه در زمستان، این قله‌ها با آغوشی سنگی، منتظر گام‌های استوار کوهنوردانی هستند که با احترام به طبیعت و مهارت در صعود، مسیرشان را به دل یخچال‌ها و صخره‌ها باز می‌کنند.

در ادامه یک جدول کامل و کاربردی درباره قله‌های هرم (۱، ۲ و ۳) برای استفاده در انتهای مقاله یا صفحه معرفی آورده‌ایم.