واندا روتکویچ ، ملکه ای با قله ها ازدواج کرد!

واندا روتکویچ یکی از بهترین کوهنوردان هیمالیا در تاریخ و از زنان پیشگام در بلندترین کوه های جهان بود. وی توانست در طول دوران ورزشی پربارش 8 قله 8000 متری را صعود کند. واندا محدودیت ها را جابجا کرد و هرگز از اهدافی که برای خود تعیین کرده بود دست نکشید. او اولین کوهنورد لهستانی بود که توانست در میان خیل بزرگترین کوهنوردان جهان به قله اورست و کی2 صعود کند. در ادامه قدری بیشتر به بانوی قله ها می پردازیم.

الگوبرداری از روش های مردانه

واندا در 4 فوریه 1943 در پلانژ لیتوانی به دنیا آمد. خانواده او پس از جنگ جهانی دوم به لهستان رفتند و برای همیشه در وروسلام ساکن شدند. مادر واندا خانه دار بود و پدرش یک مهندس، تیرانداز و جودوکار بود که از سنین پایین شخصیت دخترش را شکل داد. دختری که همیشه سعی می کرد به الگوهای مردانه دست یابد. واندا حتی پیش از شروع دوران مدرسه نیز بسیار جاه طلب بود. او همیشه می خواست به پدرش ثابت کند می تواند جای برادرش را بگیرد. برادر وی به نام یورک در سال 1948 به خاطر یک بمب منفجر نشده، در مقابل چشمان خواهر 5 ساله ای تکه تکه شده بود. آنها بسیار شبیه به هم بودند: یک انگیزه برای زندگی، تمایل به مقابله با چالش ها و تخیل مشترک!

واندا پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه صنعتی ورسلاو، شروع به کار در موسسه اتوماسیون سیستم های قدرت کرد و در موسسه ماشین های محاسباتی فعال شد. او قبل از تمرکز بر کوهنوردی و در دوره دبیرستان دو و میدانی تمرین می کرد و پس از آن هم به سراغ والیبال رفته بود. واندا حتی در لیگ دسته یک در تیم وروسلاو گاردیا نیز بازی کرد و حتی به ترکیب گسترده تر تیم ملی لهستان نیز رسید!

شروع کوهنوردی از موتور سواری

واندا روتکویچ علاقمند به موتورسواری بود و همین موتور سواری باعث کشیده شدن وی به سمت کوهنوردی گردید. در یک روز تابستانی در 1961 موتورش بنزین تمام می کند. در کنار جاده می ایستد و برای گرفتن بنزین دست تکان می دهد. یک موتورسوار که در حال مسافرت با همکارش بود می ایستد. این همکار وی بوگدان یانکوسکی بود که دو سال سابقه کوهنوردی داشت. همین اتفاق باعث شروع کوهنوردی آنها با یکدیگر گردید.

واندا بهه زودی راه خود به کوه های تاترا را پیدا کرد، جایی که در سال 1962 دوره کوهنوردی را به پایان رسانید. دختر جوان داستان ما در یک محیط مردانه قرار گرفته بود. آندره زوادا، رهبر اکسپدیشن های افسانه ای لهستان به یاد می آورد:”در ابتدا هیچ کس متوجه نشد که این دختر آرام می تواند چه اراده آهنینی درون خود داشته باشد”

او از همان ابتدا اهداف خود را دست بالا گرفت و می خواست با همنوردان قوی ترش همراه شود. واندا عاشق ماجراجویی و چالش بود. او یک آتشفشان پرانرژی بود که توان نشستن نداشت!

من با مرگ بازی می کنم و ظاهرا به آن نیاز دارم

واندا از بلندترین کوه های لهستان در دهه 1960 به کوه های آلپ رفت و به قله های مون بلان، آیگر و ماترهورن سرک کشید. او در سال 1970 به قله لنین در پامیر صعود کرد که اولین 7000 متریش محسوب می شد.

گفت‌وگو با بنجمن ودرینس؛ از ژانو شرقی تا آینده آلپینیسم مدرن

صعود جبهه جنوب غربی ماناسلو بعد از 50 سال توسط روسها!

در سال 1967 او به رخ شرقی آیگویلا دو گرپون صعود کرد. در سال 1968 در یک تیم بانوان به ستون شرقی ترولیژن در نروژ صعود کرد. در 1978 رخ شمالی ماترهورن را در زمستان صعود نمود. در سال 1972 نیز از قله نوشاق به ارتفاع 7492 متر به عنوان بلندترین قله افغانستان بالا رفت.

واندا دوست داشتنی و خندان بود و به راحتی دوست پیدا می کرد، اما در ایجاد روابط عمیق تر مشکل داشت. وی در سال 1970 با وویچ روتکویچ ازدواج کرد که به زودی از او جدا شد. در سال 1982 نیز با هلموت شارفتر، پزشک اتریشی ازدواج کرد. با این حال این رابطه نیز به سرعت از بین رفت.

همانطور که یانوش اونیشکیویچ، یک فعال اپوزیسیون، سیاستمدار و رئیس قدیمی انجمن کوهنوردی لهستان، به یاد می آورد: «برای واندا، کوه ها در درجه اول قرار داشتند و همه مسائل زن و مرد تابع این بود (…). بزرگترین عشق او همیشه کوه بود.

من عاشق کوهنوردی شدم. نقطه شروع عشق است، و فقط بعداً انسان به این فکر می‌کند که آیا همه چیز معنا دارد یا خیر.

واندا همچنین اعتراف کرد که به خطر و خطر اعتیاد داشت. او از یک اکسپدیشن به سفر دیگر زندگی می کرد. تمام پولی را که به دست آورده بود خرج سفرهای بعدی کرد. با این حال، باید اعتراف کرد که – به دلیل تماس‌های خارجی متعددش – کار او کمی آسان‌تر از سایر غول‌های عصر طلایی کوهنوردی لهستانی بود که در تأمین بودجه سفرهای بعدی با مشکل زیادی روبرو بودند.

اولین زن در کی2، اولین لهستانی در اورست

واندا در سال 1975 به گاشربروم III صعود کرد و رکورد ارتفاع زنان لهستانی (7946 متر) را به نام خود ثبت نمود. با این حال، او تنها به دلیل صعود به قله اورست در 16 اکتبر 1978 به شهرت رسید.

او در یک جریان اکسپدیشن آلمانی به عنوان سومین زن در تاریخ و اولین زن اروپایی، بالاترین قله جهان را صعود کرد– بنابراین رشک دیگران را برانگیخت – اولین شهروند لهستانی بود که یک قله 8000 متری را صعود می کرد. در همان روز کارول وویتیلا به عنوان پاپ انتخاب شد و قبلاً به عنوان ژان پل دوم، روتکیویچ را در جریان دیدار خود خطاب کرد: «ظاهراً آرزوی خداوند خوب بود که ما هر دو در یک روز به این ارتفاع صعود کنیم.»

درست قبل از شروع اکسپدیشن، کارت ورزشکار برای او صادر نشد، زیرا تشخیص داده شده بود که به کم خونی مبتلا شده بود. او با مسئولیت خود و با یک منبع تزریقی به نپال سفر کرد و خوشبختانه برای کوهنوردی هیمالیا، موفق شد با بیماری مبارزه کند و سطح هموگلوبین خود را عادی کند.

هنگامی که پس از بازگشت از او در مورد شرکت کنندگان مرد در اکسپدیشن سؤال شد، او گفت که “نمی تواند روی هیچ امتیازی حساب کند” و اینکه همراهانش احتمالا “از این واقعیت که یک زن می تواند مردان جوان و قوی را تحمل کند تا حدودی عصبانی شده اند. اما در یک استودیوی رادیویی لهستانی، او پخش را با خطاب به حضار به این شکل به پایان رساند: “برای همه کسانی که به من گوش می دهند آرزو می کنم که در زندگی به قله اورست خود برسند”.

پس از این موفقیت، او در لهستان بسیار محبوب شد. کتاب نوشت، مصاحبه کرد و در تلویزیون ظاهر شد. واندا از کار مرخصی بدون حقوق گرفت. او زندگی ای را که می خواست زندگی کرد. آزاد بود و اغلب به خارج از کشور سفر می کرد. در لهستان کمونیست خاکستری، چنین زندگی یک امر تجملی بود. او می‌خواست رویاهایش را دنبال کند و می‌گفت: «اگر چیزی را در زندگی خیلی می‌خواهی، در مورد آن رویا می‌بینی، همیشه می‌توانی آن را داشته باشی».

قبل از اینکه در ژوئیه 1985 بر روی هشت هزار متری دیگر خود در جولای 1985 پا بگذارد (نانگاپاربات در یک اکسپدیشن زنانه)، مدت طولانی با عواقب شکستگی استخوان ران در نزدیکی قله البروس در سال 1981 دست و پنجه نرم کرد، زمانی که یک اسکی باز با او برخورد کرد و دویست متر با هم به پایین سراشیبی افتادند. در طول دوره توانبخشی خود در اینسبروک، او به شدت ورزش کرد که بارها دچار شکستگی شد.

در سال 1982، که هنوز در بهترین حالت نبود، یک اکسپدیشن ناموفق از زنان را به K2 رهبری کرد، که طی آن یکی دیگر از کوهنوردان برجسته لهستانی، هالینا کروگر-سیروکومسکا، درگذشت. او به کمپ اصلی در ارتفاع 5000 متری از سطح دریا در حال حرکت روی عصا، با یک آتل در پایش، با کمک مسکن ها، رسید. واندا بیش از صد کیلومتر پیاده روی کرده بود. حتی برای بخشی از مسیر هم کوکوچکا بود که او را کول کرده بود.

منظره غیرمعمول واندا که با عصا از یخچال بالتورو عبور می‌کرد، در حافظه باربران محلی ماند.آنها برای مدت طولانی او را به عنوان «زن لهستانی دیوانه» را به یاد می‌آوردند.

در سال 1984 نیز برای بار دوم بخت خود را در کی2 امتحان کرد. اما تنها در تلاش سوم موفق شد. واندا در 23 ژوئن 1986 به عنوان اولین زن و اولین لهستانی توانست به قله کی2 صعود کند. در آن سال سیزده نفر از جمله زوج فرانسوی بارارد در کی2 به دلیل طوفان شدید جان باختند. واندا نیز به سختی به کمپ اصلی بازگشت. این بزرگترین دستآورد کوهنوردی او بد.

اگرچه او شخصیت بزرگی بود، اما یک رهبر متولد نشده بود و در نهایت ایده اکسپدیشن های تماماً زنانه را کنار گذاشت. شرکای او اعتراضات زیادی به رفتار او در طول سفر داشتند. او بارها و بارها زندگی خود را به خطر انداخت و از دیگران نیز همین را خواست.

کاروان آرزوها

روتکویچ در نیمه دوم دهه 1980 فعالیت خود را حرفه ای کرد. او نماینده خود را داشت که در محافل کوهنوردی لهستان منحصر به فرد بود و از آن به بعد هم جمع آوری پول برای کوهنوردی برایش آسانتر شده بود. وی به عنوان بخشی از پروژه “کاروان آرزوها” قصد داشت به عنوان اولین زن 14 قله 8000 متری را صعود کند.

در بین سالهای 1987 تا 1991 نیز توانست به پنج قله شیشاپانگما، گاشربروم دو، گاشربروم یک، چوآیو و آناپورنا دست یابد.

البته این پروژه با نقدهای زیادی نیز همراه بود. کوهنوردان دیگر استدلال می کردند که با توجه به سرعت برنامه ریزی شده و همچنین سن او، اجرای این پروژه غیرممکن خواهد بود. حتی یک کمیسیون نیز برای تایید صعودهای وی تشکیل شد.

واندا هرگز در ارتفاعات بالا سریع نبود، با این حال در چند سال پایانی فعالیت خود به طرز محسوسی ضعیف و کندتر شد و همین هم کارش را برای پیدا کردن همنورد سخت کرده بود. او بارها با مشکلات سلامتی در ارتفاع مانند توهم و اختلال در هوشیاری روبرو شده بود.

بوی مرگ

کریستوف ویلیچکی که با واندا در آناپورنا صعود کرده بود، ادعا می کند که گویی همنوردش در تونلی می دوید که باریک و باریک و باریکتر می شد و همه می ترسیدند پایان بدی داشته باشد.

روتکویچ به دنبال تنهایی در کوهستان بود و اغلب از دیگران جدا می شد. همنوردان وی هم اقدامات او را تلاشی برای خود تخریبی می دانستند. در هر صورت بوی مرگ در سراسر زندگی واندا موج می زد. ابتدا برادرش بر اثر انفجار تکه تکه شد. سپس در سال 1972 پدرش به قتل رسید. بعدها هم بسیاری از همنوردان وی در طول سفرهای کوهستانی جان باختند. او از مرگ کوکوچکا در سال 1989 بسیار متاثر شده بود. یک سال بعد هم آخرین عشق واندان، پزشک آلمانی کورت لینکه کروگر، درگذشت. کسی که به نظر می رسید واندا واقعا عاشقش شده بود در جلوی چشمان او جان داد.

پایان

در طی صعود به کانگچنجونگا ، واندا روتکویچ 49 ساله برای آخرین بار توسط کارلوس کارسولیوی مکزیکی دیده شد. او در ارتفاع بالا در رخ شمال غربی پناه گرفته بوده است. این صعود نهمین هشت هزار متری واندا بود. واندا روتکویچ در اینجا احساس ضعف می کرده و با این همه تصمیم به ادامه داشته. کارسولیو می گوید که خودش هم از نظر ذهنی ضعیف بوده و توان متقاعد کردن واندا برای بازگشت را نداشته است.

اینطور گمان میشد که جسد وی در سال 1995 توسط فاستو دی استفانی ، مارکو گالزی و سیلیو موندلینی در رخ جنوب غربی پیدا شده است. به نظر می آید وی در نزدیکی قله به سمت جنوب غربی کوه سقوط کرده باشد. البته بعدا اینطور به نظر رسید که این جسد مرتبط با کوهنورد بلغار یوردانا دیمیتروا بوده که بر اثر بهمن در رخ جنوب غربی کانگچنجونگا جان خود را در سال 1994 از دست داد. اگر وی به قله رسیده باشد، او را باید به عنوان نخستین زنی شناخت که به سه قله بلند جهان صعود کرده است. با توجه به اطلاعات بعدی جسد واندا روتکویچ هیچ گاه پیدا نشد.

داستان واندا از یک سو، داستانی در مورد خود ویرانگری است و از سوی دیگر، داستانی است که چگونه – از طریق قدرت اراده، جاه طلبی و عزم بزرگ – می توان رویاها را برآورده کرد و به اهداف رسید.

هدف واندا روتکویچ این بود که به عنوان اولین زن به 14 قله هشت هزار متری صعود کند. در طول دوران کوهنوردیش توانست به قلل زیر صعود نماید:

• 1970 لنین – 7134 متر
• 1973 اولین صعود تیم زنان به دیواره آیگر
• 1975 گاشربروم 3 – 7946 متر – اولین صعود به کوه
• 1975 گاشربروم 2
• 1978 اورست
• 1985 نانگاپاربات از رخ دیامیر
• 1986 کی2
• 1987 شیشاپانگما
• 1989 گاشربروم 2
• 1990 گاشربروم 1
• 1991 چوآیو رخ جنوبی
• 1991 آناپورنا 1 از رخ جنوبی
• 1992 کانگچنجونگا

او همچنین رخ جنوبی آکونکاگوآ را صعود کرد. واندا قلل شیشاپانگما ، گاشربروم 2 و گاشربروم یک را در تیم زنان صعود کرد.

کتابها

وی دو کتاب نیز نوشته است.

• Zdobycie Gasherbrumów 1979
• Na jednej linie 1986

بعلاوه دهها مقاله و گزارش. در آخرین سالها نیز انرژی زیادی صرف فیلم سازی کرد. از شاگردان واندا بایست به کریستوف ویلیچکی اشاره کرد.