باد در کوهستان: چالش پنهانی اما مرگبار برای کوهنوردان

باد در کوهستان می‌تواند یکی از عوامل تعیین‌کننده در موفقیت یا شکست یک صعود باشد. این پدیده طبیعی نه‌تنها بر میزان راحتی و سرعت حرکت کوهنوردان تأثیر می‌گذارد، بلکه در شرایط خاص، می‌تواند عامل خطر و حتی مرگبار باشد. در این مقاله، به‌طور جامع به اثرات باد در کوهستان، نحوه تشخیص و مدیریت آن و نکاتی برای افزایش ایمنی می‌پردازیم.

باد و چالش‌های آن در کوهنوردی

۱. افزایش اثر سرما (Wind Chill)

سرمازدگی و هیپوترمی از اصلی‌ترین خطرات باد در ارتفاعات محسوب می‌شوند. اثر سرمای باد (Wind Chill) باعث می‌شود دمای احساسی بدن بسیار پایین‌تر از دمای واقعی محیط باشد. به عنوان مثال:

• در دمای ۰ درجه سانتی‌گراد، وزش باد با سرعت ۳۰ کیلومتر در ساعت می‌تواند احساس سرما را به حدود -۱۰ درجه کاهش دهد.
• در دمای -۱۰ درجه سانتی‌گراد، وزش باد ۵۰ کیلومتر در ساعت می‌تواند دمای احساسی را به -۲۵ درجه برساند.

۲. کاهش تعادل و افزایش خطر سقوط

بادهای شدید، به‌ویژه در مناطق پرتگاهی و قله‌های بلند، تعادل کوهنوردان را تحت تأثیر قرار داده و خطر سقوط را افزایش می‌دهند. براساس گزارش‌های کوهنوردی:

• بادهای ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر در ساعت می‌توانند باعث دشواری در راه رفتن شوند.
• بادهای ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر در ساعت امکان حرکت را به شدت کاهش داده و باعث افتادن کوهنوردان می‌شوند.
• بادهای بالای ۷۰ کیلومتر در ساعت می‌توانند به‌طور کامل حرکت را متوقف کرده و حتی وسایل را از دست کوهنوردان خارج کنند.

۳. تأثیر در مسیریابی و دید

باد شدید همراه با برف یا مه می‌تواند دید را به شدت کاهش دهد. در چنین شرایطی:

• جهت‌یابی با قطب‌نما دشوار می‌شود، زیرا لرزش دست‌ها در باد شدید دقت خواندن را کم می‌کند.
• بادهای قوی باعث جابه‌جایی ابرها و ایجاد شرایط متغیر جوی می‌شوند.
• در ارتفاعات برفی، باد باعث تشکیل اسپین‌دریفت (گردبادهای برفی) می‌شود که دید را به شدت محدود می‌کند.

۴. افزایش خستگی و کاهش انرژی

حرکت در بادهای شدید باعث افزایش مصرف انرژی می‌شود. وقتی باد مستقیم از روبه‌رو می‌وزد، پیشروی بسیار دشوارتر شده و کوهنوردان انرژی بیشتری مصرف می‌کنند. در مسیرهای طولانی، این موضوع می‌تواند منجر به خستگی شدید و کاهش توان بدنی شود.

۵. خطر از دست دادن تجهیزات

بادهای شدید می‌توانند باعث از دست دادن وسایل ضروری مانند دستکش، کلاه، نقشه و قطب‌نما شوند. در برخی موارد، حتی کوله‌پشتی‌های محکم‌بسته شده نیز ممکن است از روی زمین بلند شوند. گم‌شدن تجهیزات در شرایط سخت کوهستانی می‌تواند منجر به مشکلاتی جدی نظیر سرمازدگی و گم شدن در مسیر شود.

۶. افزایش احتمال وقوع حوادث ناگهانی

باد شدید می‌تواند باعث ریزش سنگ‌ها و بهمن شود، به‌ویژه در مناطقی که برف تازه باریده است. باد با جابه‌جا کردن برف‌های شل، می‌تواند باعث ایجاد ناپایداری در دامنه‌های کوهستانی و افزایش خطر سقوط بهمن شود. همچنین، در کوه‌های سنگی، بادهای قوی می‌توانند سنگ‌های لق را جابه‌جا کرده و خطر سقوط ایجاد کنند.

باتوم یا بدون باتوم؟ بررسی علمی تأثیر باتوم کوهنوردی روی سرعت و مفاصل

عینک TR90 چیست؟ راهنمای انتخاب فریم‌های فوق‌سبک و انعطاف‌پذیر

تشخیص سرعت باد در کوهستان

تشخیص سرعت باد برای برنامه‌ریزی مناسب و حفظ ایمنی در کوهستان بسیار مهم است. بادهای قوی می‌توانند باعث ایجاد ناپایداری در حرکت، کاهش دید و افزایش خطر سرمازدگی شوند. در ادامه، جدول زیر به شما کمک می‌کند تا با استفاده از نشانه‌های محیطی، سرعت باد را درک کنید.

نحوه برخورد با باد در کوهستان

۱. بررسی وضعیت هواشناسی

قبل از هر برنامه کوهنوردی، باید پیش‌بینی هواشناسی را از منابع معتبر بررسی کنید. سرویس‌های هواشناسی مانند Mountain Weather Information Service (MWIS) یا Windy.com اطلاعات دقیقی درباره سرعت و جهت باد ارائه می‌دهند. دانستن سرعت باد و پیش‌بینی تغییرات آن می‌تواند در تصمیم‌گیری برای صعود یا تغییر مسیر حیاتی باشد.

۲. انتخاب مسیر مناسب

• در روزهای بادخیز، مسیرهایی که کمتر در معرض باد قرار دارند را انتخاب کنید.
• از یال‌های بلند و پرتگاهی دوری کنید و در مسیرهای کم‌ارتفاع‌تر حرکت کنید.
• در صورت افزایش ناگهانی باد، مسیر خروج اضطراری داشته باشید.
• در صورت امکان، مسیرهایی را انتخاب کنید که پناهگاه‌های طبیعی مانند صخره‌ها یا دره‌های کم‌ارتفاع داشته باشند.

۳. استفاده از پوشش مناسب

• لباس‌های چندلایه بپوشید تا در برابر سرمای باد مقاوم باشید.
• دستکش، کلاه و گردن‌پوش‌های ضدباد استفاده کنید.
• عینک طوفان برای محافظت از چشم‌ها در برابر باد و اسپین‌دریفت مفید است.
• از لباس‌های با قابلیت تنفس‌پذیری بالا استفاده کنید تا در عین حفظ گرما، رطوبت بدن را کاهش دهد. انواع کاپشن گورتکس برای چنین شرایطی مناسب هستند. حتی در فصول گرم سال هم یک لایه بادگیر با خود داشته باشید.

۴. مدیریت حرکت در باد شدید

• هنگام راه رفتن در باد قوی، گام‌های کوتاه‌تر و محکم‌تر بردارید.
• در صورت وزش ناگهانی، زانوها را خم کنید و مرکز ثقل بدن را پایین بیاورید تا تعادل حفظ شود.
• در بادهای شدید، بهتر است دسته‌جمعی حرکت کنید و افراد ضعیف‌تر را در میان گروه نگه دارید.
• از عصا یا باتوم کوهنوردی برای افزایش تعادل استفاده کنید.
• گوش دادن به صدای باد می‌تواند کمک کند که قبل از رسیدن طوفان، خود را برای آن آماده کنید.

۵. مدیریت تجهیزات

• کوله‌پشتی را محکم ببندید تا توسط باد کشیده نشود.
• از بندهای مخصوص برای دستکش‌ها و عینک‌ها استفاده کنید تا در باد شدید گم نشوند.
• در شرایط سخت، نقشه و قطب‌نما را در جیب داخلی لباس قرار دهید تا از وزش باد در امان بمانند.
• وسایل ضروری مانند چراغ‌قوه و فندک را در جیب داخلی قرار دهید تا در شرایط اضطراری در دسترس باشند.

۶. استفاده از تاکتیک‌های بقا در باد شدید

• در صورت مواجهه با بادهای بسیار شدید، پناه گرفتن پشت صخره‌ها می‌تواند از شدت باد بکاهد.
• در صورت عدم امکان حرکت، نشستن و کم کردن سطح تماس با باد می‌تواند باعث کاهش خطر شود.
• در مواقع بحرانی، ممکن است نیاز باشد چادر اضطراری برپا کنید و تا کاهش شدت باد صبر کنید.

آمار و بررسی‌های علمی درباره باد در کوهستان

طبق تحقیقات انجام شده:

• ۷۰٪ از حوادث مرگبار در کوهستان‌های آلپ به دلیل باد شدید و تغییرات ناگهانی آب‌وهوایی رخ داده‌اند.
• در گزارش Mountain Rescue England & Wales، حدود 25% از مأموریت‌های نجات در فصل زمستان به دلیل گم‌شدن کوهنوردان در باد شدید بوده است.
• بررسی‌های میدانی در کوه‌های هیمالیا نشان داده است که بادهای با سرعت بالای ۱۰۰ کیلومتر در ساعت می‌توانند باعث از بین رفتن کمپ‌ها و آسیب جدی به کوهنوردان شوند.

نتیجه‌گیری

باد در کوهستان، عاملی تعیین‌کننده در موفقیت یا شکست یک صعود است. از کاهش دما و ایجاد شرایط یخ‌زدگی تا به‌هم‌ریختن مسیر‌یابی و خطر سقوط، باد می‌تواند چالش‌های متعددی برای کوهنوردان ایجاد کند. با درک بهتر شرایط جوی، انتخاب مسیرهای مناسب و استفاده از تجهیزات صحیح، می‌توان به میزان قابل توجهی از خطرات ناشی از باد کاست. همیشه پیش از صعود، اطلاعات دقیق جوی را بررسی کنید و در صورت نیاز، برنامه خود را تغییر دهید.

نکات کلی در مورد تأثیر باد در کوهنوردی