یکی از مشخصه های ارتفاع بالا سرمای بیشتر هواست و همین موضوع هم باعث می شود احتمال سرما زدگی بیشتر شود. سرما زدگی به عنوان یکی از مهمترین خطرات کوهنوردی شناخته می شود که می تواند باعث آسیب دیدگی کلی، قطع عضو و حتی مرگ شود. در ادامه این مقاله به تعریف سرمازدگی، عوامل خطرزا، درجات و نحوه درمان آن می پردازیم.

سرما زدگی چیست؟

سرمازدگی آسیبی است که در اثر یخ زدن پوست و بافت های زیرین ایجاد می شود. در ابتدایی ترین مرحله سرمازدگی که به نام یخزدگی بافت یا frostnip شناخته می شود، هیچ آسیب دائمی به پوست وارد نمی شود. علائم شامل سردی پوست و احساس سوزش و به دنبال آن بی حسی و التهاب یا تغییر رنگ پوست است. با تشدید سرمازدگی، پوست ممکن است سفت یا موم مانند شود. با بروز بیشتر سرما زدگی امکان بروز ناهنجاری ها با رنگ سفید یا آبی در پوست وجود دارد و احتمالا پس از درمان تورم یا تاول ایجاد می شود. از دیگر عوارض سرمازدگی می توان به هیپوترمی یا سندرم کمپارتمان اشاره کرد.

شواهد وقوع سرمازدگی در افراد به 5000 سال قبل برمی گردد. این شواهد از یک مومیای کشف شده در آند به دست آمد. شایع ترین گروه سنی مبتلا به سرمازدگی افراد بین 30 تا 50 سال هستند. سرمازدگی نقش مهمی در برخی درگیری های نظامی تاریخی ایفا کرده است که از بین آنها می توان به جریان تهاجم ناپلئون به روسیه اشاره کرد.

سرما زدگی در کوهنوردی

با صعود به ارتفاعات بالاتر، هوا سردتر خواهد شد. دمای هوا به ازای هر 200 متر ارتفاع گرفتن 1.2 درجه سانتی گراد کم میشود که به معنای هر 1000 متر 6 درجه سانتیگراد میباشد. به طور همزمان نیاز به تقلا و تلاش بیشتری نیز در ارتفاعات بالاتر میباشد. از طرف دیگر دسترسی به تغذیه مناسب خصوصا آب کافی سختتر نیز خواهد بود. به همین دلایل و همچنین کمبود اکسیژن بدن دچار مشکل در تولید گرما میشود. در ابتدا شما در منتهی الیه اعضای بدن احساس سرما میکنید. سپس این حالت به ارگانهای حیاتی نیز منتقل میشود. در اینجاست که احتمال وقوع سرمازدگی و هیپوترمی پدید می آید.

سرمازدگی چطور اتفاق می افتد؟

عواملی که باعث تشدید سرمازدگی میشوند:

• تجهیزات نامناسب ، رطوبت ، باد.
• بی آبی و کم آبی بدن ، تعداد زیادی گلوبول های قرمز ، هایپوکسی (ارتفاع)
• جریان خون محدود: لباس یا تجهیزات تنگ(مانند هارنس ، کفش ، کرامپون)، شکستگی استخوانی.
• تنباکو (انقباض عروق)
• سرمازدگی جدید.

نواحی تحت تاثیر

• اندامها (دست، پا، گوش، بینی) در ابتدا تحت تاثیر قرار می گیرند.
• در پوست: آب یخ میزند.
• در رگهای خونی: رگها نازک شده و جریان خون سخت میگردد تا اینکه به کلی متوقف میشود. پلاسمای خون یخ میزند، سلولهای خونی ، و دیواره های سلولی نفوذ پذیر میگردد.

مراحل مختلف سرمازدگی

سرمازدگی سطحی

درجه یک:

• سفیدی ، و به دنبال آن قرمز شدن بر اثر گرم کردن سریع.
• کاهش حس، که پس از گرم شدن به سرعت باز میگردد.
• در 3 تا 4 روز بهبود می یابد. بدون آثار باقیمانده.

درجه دو:

• سفیدی ُ‌و به دنبال آن گرم شدن بر اثر گرم کردن آهسته.
• از دست دادن حسُ که به آهستگی باز میگردد.
• تاولهای پر از مایع شفاف ، ورم متوسط.
• طی 10 تا 15 روز معالجه میشود. ماندگاری حساسیت در سرما.

سرمازدگی عمیق

درجه سه:

• رنگ پریدگی (یخ زدگی سریع) یا سیانوز (یخ زدگی آهسته).
• از دست دادن حس.
• تورم عمده در قسمتهای مرده هنگام گرم شدن مجدد.
• تاولهای بزرگ و خونی.

پس از ده روز سرمازدگی درجه سه:

قسمتهای سیاه در بافت مرده، محدود به پوست یا حتی گسترش به استخوانها، از دست دادن اندامها یا قانقریا از مواردی است که ممکن است بروز کند.

پیشگیری

مهمترین موارد پیشگیری از سرمازدگی در کوهنوردی به شرح زیر هستند:

• استفاده از تجهیزات کوهنوردی مناسب
• به همراه داشتن پوشاک اضافی برای شرایط اضطراری
• استفاده از دستکش و کلاه متناسب با دمای هوا
• تغذیه مناسب در حین صعود
• بررسی پیش بینی های جوی و آمادگی برای سناریوهای احتمالی
• پوشیدن کفش متناسب (کفش تنگ احتمال بروز سرمازدگی را افزایش می دهد.)
• ارزیابی واقع بینانه توانمندی ها

درمان سرمازدگی

در صورت عدم حضور مختصصین درمان میدانی فقط باید در صورتی انجام شود که امکان انتقال به محل کنترل شده وجود نداشته باشد.

• قبل از درمان سرمازدگی ، به شرایط تهدید کننده زندگی مرتبط با تروما یا بیماری ارتفاع توجه داشته و رسیدگی کنید.
• مدیریت هیپوترمی نسبت به سرمازدگی در اولویت قرار دارد. کوهنورد بایست فورا به منظور جلوگیری از دست دادن گرمای بیشتر به پناهگاه گرم و خشک منتقل شود.
• در صورت امکان بیمار بایست به محیط کنترل شده برای گرم کردن مجدد انتقال یابد.
• با دقت زیاد با اعضای آسیب دیده کار کنید تا از آسیب دیدگی بیشتر جلوگیری شود. در صورت امکان، اجازه ندهید بیمار روی پاهای یخ زده راه برود.
• لباسهای خیس و محدود کننده را از روی اعضای تحت تاثیر بردارید. جواهرات محدود کننده را نیز جدا کنید.
• در صورتی که امکان انتقال وجود نداشته و نیاز به گرم کردن وجود دارد، بافت آسیب دیده را در آب تمیز 40 درجه سانتیگراد غوطه ور کنید. آب را هم بزنید تا انتقال گرما به طور مساوی بر روی منطقه آسیب دیده ایجاد شود و از گرم شدن بیش از حد آب اجتناب کنید. قسمت مورد نظر بدن را با هوا خشک کنید.
• همچنین می توانید با قرار دادن مناطق آسیب دیده در برابر کشاله ران یا زیربغل های فرد دیگر، عضو سرمازده را گرم کنید.
• داروی مسکن(ایبوپروفن) باید در طی فرآیند گرم شدن مجدد و بعد از آن تجویز شود. در صورت موجود بودن، آنتی بیوتیکی مانند سیپروفلوکساسین یا آموکسی سیلین از عفونت جلوگیری خواهد کرد.
• مطمئن شوید که فرد مصدوم آب کافی نوشیده باشد.
• پس از گرم کردن مجدد، از اندام در برابر فشار مستقیم محافظت کنید، زخم ها را با پانسمان استریل بزرگ بپوشانید و تاولها را دست نخورده نگه دارید.

کارهای زیر را انجام ندهید:

• عضو یا پوست دچار سرمازدگی را نمالید.
• از سرشعله یا آتش برای گرم کردن مجدد استفاده نکنید.
• در صورتی که امکان یخ زدن مجدد وجود داشته باشد، از گرم کردن اجتناب کنید.
• پس از باز شدن موفق یخ عضو ، اجازه یخ زدن مجدد ندهید.

آسیب دایمی یا آسیب موقتی

تشخیص این موضوع یک امر تخصصی بوده و لازم است توسط پزشک متخصص بررسی شود با این حال وجود علایمی مانند تاول شفاف ممکن است به معنای آسیب موقتی پوست باشد. اگر تاول های پر از خون وجود داشته باشند احتمال آسیب دایمی پوست خواهد بود. تغییر رنگ پوست به حالت تیره یا سیاه نیز ممکن است نشانه آسیب شدید بافت ها باشد. در این صورت ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن پوست آسیب دیده خود برای جلوگیری از عفونت ثانویه یا قانقاریا داشته باشید.

آیا می توان سرمازدگی را در خانه درمان کرد

در صورت بروز یا احتمال بروز سرمازدگی لازم است حتما به پزشک در اسرع وقت مراجعه کنید. تاخیر در این کار می تواند به عواقب غیرقابل بازگشت بیانجامد.

اگر در یک منطقه دور افتاده هستید یا نمی توانید فوراً به بیمارستان بروید، می توانید اقداماتی را برای درمان سرمازدگی در خانه انجام دهید تا از آسیب رساندن به پوست و بافت های خود جلوگیری کنید. اولویت شما این است که مطمئن شوید که گرم بمانید. شما باید سرپناهی پیدا کنید و از گرم شدن و انجماد مجدد بدن خود جلوگیری کنید که می تواند باعث آسیب شدیدتر پوست شود.

برای گرم کردن، مراحل زیر را دنبال کنید:

• تمام لباس های خیس را درآورید و لباس خشک بپوشید.
• ناحیه آسیب دیده را کمی بالا بیاورید.
• پوست خود را با خیساندن ناحیه یخ زده در آب گرم، حدود 98.6 فارنهایت تا 102.2 فارنهایت (37 تا 39 درجه سانتیگراد) گرم کنید. تعیین دمای آب ممکن است دشوار باشد، زیرا ممکن است پوست شما بی حس شده باشد. اگر دماسنج در دسترس دارید از آن استفاده کنید. هنگامی که پوست شما دوباره نرم شد یا حداقل پس از 30 دقیقه، می توانید گرم کردن آن را متوقف کنید.
• محل سرمازدگی خود را با یک پارچه تمیز بپوشانید. اگر انگشتان دست یا پاهای شما یخ زده است، هر کدام را جداگانه بپیچید. مطمئن شوید که آنها را از هم جدا نگه دارید تا از استرس یا فشار جلوگیری کنید. از قرار دادن محکم انگشتان دست و پا خودداری کنید تا خون به راحتی در گردش باشد.
• سعی کنید در حین آب شدن به هیچ وجه ناحیه را حرکت ندهید. از راه رفتن روی انگشتان پا یا پاهای یخ زده خودداری کنید.
• مناطق سرمازده را مالش ندهید زیرا مالش پوست سفت یا بی حس می تواند باعث آسیب بافت شود.
  ممکن است در طول فرآیند ذوب درد را تجربه کنید. این طبیعی است. بعضا می توان از مسکن های بدون نیاز به نسخه برای تسکین درد استفاده کرد.

جمع بندی

همانطور که توضیح دادیم سرمازدگی یکی از خطرات بغرنج کوهنوردی هست که می تواند آسیب جدی به پوست، بافت ها و حتی استخوانها وارد کند. این بیماری در صورت عدم رسیدگی ممکن است منجر به مرگ فرد شود. استفاده از پوشاک مناسب با کوهنوردی، آمادگی برای شرایط سخت و چک کردن شرایط پیش از صعود از مهمترین راهکارهای پیشگیری سرمازدگی به شمار می روند.

منابع : uiaa ، climbing، mayoclinic، clevelandclinic