بادی آنالیز چیست و چرا اهمیت دارد؟

موضوع امروز مقاله هول و محور بادی آنالیز چیست و چه کاربردی دارد، می چرخد. آنالیز بدن یعنی سنجش ترکیب بدن. ترکیب بدن (Body Composition) نشان‌دهنده آن است که بدن از چه اجزایی تشکیل‌ شده است. ترکیبات بدن به مجموعه بافت چربی (Fat)، بافت غیر چربی (Lean)، آب (Water) و مواد معدنی استخوانی (Bone mineral content) اطلاق می‌ شود و در پنج سطح اتمی، مولکولی، سلولی، بافت‌ها و کل بدن اندازه‌گیری می‌شود.

ترکیب بدنی چیست؟

ترکیب بدنی عبارتی است که توسط متخصصان پزشکی و جامعه بهداشتی برای اشاره به درصد چربی، آب، استخوان، ماهیچه، پوست و سایر بافت های لاغر تشکیل دهنده بدن استفاده می شود. دانستن ترکیب بدن شما اطلاعات دقیق تری در مورد سلامتی شما ارائه می دهد. دو نفر می توانند وزن یکسانی داشته باشند، اما به دلیل ترکیب بدنشان نیازهای سلامتی و تناسب اندام بسیار متفاوتی دارند.

چرا ترکیب بدن مهم است؟

ترکیب بدن بهترین راه برای تشخیص اینکه آیا در حال از دست دادن چربی بدن یا افزایش عضله هستید، است.

اغلب اوقات افرادی که برنامه کاهش وزن اصولی دارند متوجه می شوند که در اوایل وزن کم نمی کنند، که منجر به ناامیدی و تسلیم شدن می‌شود. اگر به ترازو به عنوان بهترین روش برای اندازه گیری کاهش وزن تکیه کنید، این امر رایج است. با این حال، مقیاس تنها یک نقطه داده است و تصویر کاملی را به شما ارائه نمی دهد.

اگر عدد ترازو تغییری نمی کند به این معنی نیست که چربی از دست نمی دهید. اغلب اوقات تغییراتی را در وزن آب تجربه می کنید یا به طور بالقوه عضله به دست می آورید و همزمان چربی از دست می دهید. اینجاست که تست ترکیب بدن انجام می شود.

همچنین ترکیب بدن شما یکی از بهترین معیارهای سنجش آمادگی جسمانی شما و پیش بینی کننده افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری های مزمن است.

هر چه درصد چربی بدن، به ویژه چربی احشایی که اندام های شکم شما را پوشانده است، بیشتر باشد، خطر ابتلا به بیماری های مزمن مرتبط با تغذیه مانند سندرم متابولیک، بیماری قلبی، چاقی و دیابت بیشتر می شود.

از طرف دیگر، توده بدون چربی بیشتر اغلب می تواند به معنای متابولیسم بهتر باشد، زیرا ماهیچه ها متابولیک تر از چربی هستند و باعث افزایش متابولیسم پایه می شوند.

انواع چربی بدن

چربی بدن شامل تمام چربی های ذخیره شده در بدن شما می شود. دو نوع چربی بدن وجود دارد:

چربی زیر جلدی: این لایه چربی زیر پوست شماست. عایق و از بدن شما محافظت می کند.
چربی احشایی: این چربی است که اندام های شکمی شما را احاطه کرده و از آن محافظت می کند.

چربی علاوه بر عایق‌سازی و محافظت از بدن، انرژی را تامین می‌ کند، ویتامین‌های محلول در چربی را حمل می‌ کند، هورمون‌های خاصی را می‌سازد و به عنوان بلوک ساختمانی برای غشای سلولی عمل می‌ کند.

برای انجام این عملکردها به مقدار مشخصی چربی بدن نیاز دارید که به عنوان چربی ضروری شناخته می شود.

ترکیب بدن سالم چیست؟

ترکیب بدن سالم به جنسیت، سن و سطح تناسب اندام شما بستگی دارد. محدوده “عادی” نیز می تواند بسته به دقت ارزیابی ترکیب بدنی که انتخاب می کنید متفاوت باشد. به طور کلی، می توانید از نمودار زیر برای ارزیابی وضعیت ترکیب بدن خود استفاده کنید. هر چیزی که متوسط یا کمتر از آن باشد، درصد چربی بدن سالم در نظر گرفته می شود.

چربی ضروری	10% تا 13%	2% تا 5%
ورزشکاران	14 تا 20 درصد	6% تا 13%
تناسب اندام	21% تا 24%	14 تا 17 درصد
قابل قبول	25% تا 31%	18 تا 24 درصد
چاق	بیش از 32 درصد	بیش از 25٪

رزشکاران نسبت به افرادی که از نظر بدنی مناسب هستند درصد چربی بدن کمتری دارند زیرا داشتن چربی کمتر باعث بهبود عملکرد ورزشی آنها می شود.
با این حال، زمانی که درصد چربی بدن خیلی کم می شود، عملکرد ورزشی آسیب می بیند و عملکرد سیستم ایمنی بدن کاهش می یابد.

آشنایی با فرمول‌های آنالیز بدن

فرمول‌های آنالیز بدن مختلف است؛ اما مهم‌ ترین آن‌ها شاخص توده بدنی BMI و درصد چربی بدن است. در ادامه این فرمول‌ها را معرفی می‌ کنیم.

BMI (Body Mass Index): بی ام آی یا بهتر است به فارسی بگوییم شاخص توده بدنی، به‌صورت تقسیم وزن افراد (برحسب کیلوگرم) بر مجذور قد (قد ضربدر قد بر حسب متر) محاسبه می‌ شود. هر چقدر این شاخص توده بدنی بیشتر باشد، میزان چربی بدن و در پی آن احتمال چاقی و ابتلا به بیماری‌ها بیشتر است.

درصد چربی بدن: چند روش برای محاسبه درصد چربی بدن وجود دارد. برای این کار می‌توانید از ماشین حساب آنلاین هم استفاده کنید. اگر هم می‌خواهید دقیق‌تر اندازه‌گیری کنید، یا با این فرمول (استفاده از سن و BMI) پیش بروید.

فرمول سنجش درصد چربی بدن آقایان

(۱.۲۰x BMI) + (۰.۲۳x سن) – ۱۰.۸ – ۵.۴

فرمول سنجش درصد چربی بدن خانم‌ها

(۱.۲۰x BMI) + (۰.۲۳x سن) – ۵.۴

اطلاعات دستگاه بادی آنالیزور

به صورت کلی پس از استفاده از دستگاه، سه داده مهم مشخص می‌ شود: ترکیبات بدن به‌صورت ریزبه‌ریز، تشخیص اضافه وزن یا کمبود وزن و مقدار آن، کنترل میزان چربی و عضله. با وجود این تست، مربی و مشاور تغذیه با آگاهی بیشتری می‌ تواند برای شما برنامه تنظیم کند.

بخش اول: ترکیبات بدن (body composition)

در این قسمت شما از ترکیب بدنی خود به‌طور دقیق مطلع می‌ شوید. این که چقدر از بدن شما را عضله یا چربی تشکیل داده، میزان آب بدن و املاح موجود در بدن.

بخش دوم: تشخیص اضافه وزن یا کمبود وزن (Obesity Diagnosis)

پس از به‌ دست آوردن اطلاعات اصلی از وضعیت و ترکیبات بدنی شما، دستگاه برایتان مشخص می‌ کند با توجه به شاخص توده بدنی، نسبت کمر به لگن و درصد چربی و عضله بدن، شما وزن مناسبی دارید یا خیر. اگر با وزن مناسب خود فاصله دارید، آیا دچار چاقی یا لاغری هستید؟ تا چه حد؟

بخش سوم: کنترل مقدار چربی و عضله بدن (Muscle – Fat Control)

در این قسمت شما متوجه می‌ شوید وزنی که باید به‌ دست آورید (یا وزنی که باید کم کنید) باید چربی باشد یا عضله. به زبان ساده‌تر اگر میزان توده عضلانی و توده چربی شما در محدوده نرمال و کافی نباشد، این تست یک هشدار به شما می‌ دهد که برای رسیدن به اندام سالم و ایده‌آل خود تلاش بیشتری کنید!

دستگاه Inbody چگونه عمل می کند؟

امروزه کاربردی ترین روش آنالیز ترکیب بدنی، استفاده از دستگاه آنالیز امپدانس بیوالکتریک تتراپلار (BIA)، مانند دستگاه اسکن Inbody است. در این دستگاه با چهار نقطه تماس با بدن یا همان قطب ها استفاده می شود. دستگاه از طریق این نقاط جریان های الکتریکی کوچک، نامحسوس و غیرقابل تشخیص را هدایت می کند. با اندازه گیری میزان مقاومت در برابر آن جریان ها، مقیاس میزان آب، چربی و توده عضلانی موجود و همچنین محلی که این اجزا وجود دارند را تخمین می زند. برای استفاده از این دستگاه کافیست فرد بر روی پایه ترازو بایستد، روی یک جفت پد الکترودی دستی را در دست می گیرد و در حالی که ترازو جریان را کنترل می کند، چند دقیقه ثابت می مانند. این داده ها سپس با اندازه گیری قد، سن، جنس و وزن کلی ترکیب می شوند.

روش‌های آزمایشگاهی سنجش ترکیب بدنی و آنالیز آن

روش های مختلفی برای اندازه گیری ترکیب بدن وجود دارد. با این حال، شما به چیزی بیش از یک ترازو و ماشین حساب نیاز دارید تا بفهمید چه درصدی از وزن شما از چربی و چه درصدی از عضله است. یک مقیاس هوشمند می تواند به شما در نظارت بر معیارهای کلیدی مختلف کمک کند.

امپدانس بیوالکتریکی

امپدانس بیوالکتریک (BIA) ابزاری است که ترکیب بدن شما را با اندازه گیری مقاومت بدن شما در برابر جریان الکتریکی سطح پایین یا امپدانس تخمین می زند. ماهیچه ها نسبت به چربی مقاومت کمتری در برابر جریان الکتریکی دارند.

اندازه گیری پوست

اندازه‌گیری چین‌خوردگی شامل استفاده از کولیس‌های مخصوصی است که چین‌خوردگی پوست (چربی زیر جلدی) را در قسمت‌های مختلف بدن شما اندازه‌گیری می‌ کند. مربیان تناسب اندام از اندازه گیری چین خوردگی پوست برای ارزیابی چربی بدن استفاده می کنند زیرا سریع و راحت است.

اسکن DEXA

اسکن DEXA یا اسکن جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه، از یک اشعه ایکس سطح پایین برای اندازه گیری استخوان، ماهیچه و چربی بدن استفاده می کند.

حجم‌ سنجی جابه‌جایی هوا

این روش نیز که بر اساس دانسیته بدن است. از دقت نسبتا بالایی برخوردار است و برای تمامی گروه‌های سنی به سهولت و در زمان کم قابل‌ اجرا است.

توزین هیدرواستاتیک

توزین هیدرواستاتیک شامل غوطه وری کامل در یک مخزن آب، با استفاده از جابجایی آب برای اندازه گیری ترکیب بدن است. از آنجایی که چربی شناور می شود و ماهیچه ها فرو می روند، فردی که توده بدنی بدون چربی بیشتری دارد، وزن بیشتری در زیر آب دارد.

عواملی که باید در نظر گرفته شوند

ترکیب بدن اطلاعات ارزشمندی در مورد درصد چربی بدن ارائه می دهد. با این حال، شکل بدن شما منحصر به فرد است و عوامل غیرقابل کنترلی بر ترکیب بدن شما تأثیر می گذارد، از جمله:

سن: با افزایش سن عضله از دست می دهید که بر ترکیب بدن شما تأثیر می گذارد. با این حال، از دست دادن عضله مرتبط با افزایش سن اغلب به دلیل کاهش فعالیت بدنی است.
ژن ها: ژن های شما نوع و ترکیب بدن شما را تعیین می کنند و نوع بدن ارثی شما ممکن است چربی بدن بیشتری داشته باشد که از دست دادن آن سخت است.
هورمون ها: هورمون ها بر ترکیب بدن نیز تأثیر می گذارند. تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است که توده عضلانی را افزایش می دهد.
جنسیت: به دلیل ترکیبی از ژنتیک و هورمون ها، چربی بدن زنان بیشتر از مردان است.

نکات قبل از انجام آنالیز ترکیب بدنی

عدم مصرف الکل و کافئین در روز قبل از اندازه‌گیری
عدم انجام ورزش 4 تا 6 ساعت قبل از اندازه‌گیری
مصرف 2 تا 4 لیوان آب 2 ساعت قبل از اندازه‌گیری
تخلیه مثانه بلافاصله قبل از اندازه‌گیری
متعارف بودن دمای هوا
لزوم هیدراسیون طبیعی فرد در زمان اندازه‌گیری
همراه نداشتن زیورآلات و تلفن همراه در زمان انجام آنالیز بدن

سوالات متداول

آیا جریان الکتریکی اسکنر بادی آنالیزور ضرر دارد؟

جریان الکتریکی ای که به بدن ارسال می شود بسیار ضعیف است و بی خطر محسوب می شود اما این دستگاه برای کسانی که ایمپلنت و یا کاشت الکتریکی در بدن دارند توصیه نمی شود.