راهنمای کامل انتخاب دستکش برای صعودهای مختلف + پادکست

دستکش کوهنوردی شاید در نگاه اول یک وسیله جانبی کوچک به نظر برسد، اما برای کسی که تجربه یک صبح زمستانی در ارتفاعات را دارد، این وسیله کوچک می‌تواند مرز بین راحتی و رنج، یا حتی سلامت و خطر جدی باشد.
در این مطلب از موج کوه، قرار است با هم سفری به دنیای دستکش‌های کوهنوردی داشته باشیم؛ از دلایل اهمیت آن گرفته تا معرفی انواع مدل‌ها، نکات انتخاب، و روش‌های نگهداری.

مقدمه و اهمیت دستکش کوهنوردی

تصور کنید در ارتفاع ۳۵۰۰ متری، برف تازه باریده، باد سردی گونه‌هایتان را می‌بُرد و همه چیز خوب پیش می‌رود… تا لحظه‌ای که برای برداشتن قمقمه، دستتان را از باتوم جدا می‌کنید.
چند ثانیه بیشتر طول نمی‌کشد اما همان چند ثانیه کافی است تا انگشتان بی‌حس شوند و گزگز ناخوشایندی شروع شود.

در کوهنوردی، دستکش فقط یک وسیله گرم‌کننده نیست؛ بلکه خط دفاعی شما در برابر:

• سرمای شدید و سرمازدگی
• وزش بادهای کوهستانی (Wind Chill)
• رطوبت ناشی از برف، باران یا تعریق
• آسیب‌های مکانیکی ناشی از تماس با سنگ، یخ یا تجهیزات

چرا دستکش کوهنوردی حیاتی است؟

وقتی دمای هوا پایین می‌آید، بدن برای حفظ گرمای ارگان‌های حیاتی، جریان خون به اندام‌های انتهایی مثل دست و پا را کاهش می‌دهد. این یعنی دست‌ها زودتر سرد می‌شوند و در معرض سرمازدگی قرار می‌گیرند.
سرمازدگی می‌تواند از بی‌حسی موقت تا تاول، نکروز بافت و حتی قطع عضو پیش برود. موارد متعددی از این آسیب در صعودهای زمستانی به قله‌هایی چون دماوند، علم‌کوه و سبلان گزارش شده است.

انواع دستکش‌های کوهنوردی و کاربرد آن‌ها

هیچ دستکشی وجود ندارد که برای همه شرایط ایدئال باشد. بسته به فصل، ارتفاع، نوع فعالیت و شرایط آب‌وهوایی، مدل‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند.

۱. دستکش نازک لایه اول (Liner Gloves)

• جنس: پلار نازک، الیاف مصنوعی یا پشم مرینوس
• ویژگی‌ها: سبک، تنفس‌پذیر، خشک‌شدن سریع، قابلیت تاچ‌اسکرین در برخی مدل‌ها
• کاربرد: کوهنوردی تابستانی، تریل‌رانینگ سرد، لایه داخلی در صعودهای زمستانی

۲. دستکش عایق (Insulated Gloves)

• جنس عایق: پر (Down) یا الیاف مصنوعی مثل پریمالافت
• ویژگی‌ها: گرمای بالا، مقاومت نسبی در برابر باد و رطوبت، طراحی مناسب برای گرفتن ابزار
• کاربرد: صعودهای زمستانی، برنامه‌های برفی تا دمای حدود منفی ۱۵ درجه

۳. دستکش ضدآب و ضدباد (Shell Gloves)

• جنس: گورتکس یا پارچه ضدآب با روکش DWR
• ویژگی‌ها: مقاومت در برابر باران، برف و باد، دوام بالا، مناسب کار با تجهیزات
• کاربرد: صعودهای بارانی یا برفی، یخ‌نوردی، آلپاین

۴. دستکش سه‌انگشتی و دو انگشتی (Lobster & Mittens)

• ویژگی‌ها: ترکیب گرمای میتن و کارایی پنج‌انگشتی، مناسب سرماهای شدید
• کاربرد: صعودهای زمستانی طولانی، کوهنوردی ارتفاع بالا، اسکی

۵. دستکش‌های تخصصی یخ‌نوردی و آلپاین

• ویژگی‌ها: چسبندگی بالا، مقاومت در برابر سایش، انعطاف برای کارهای ظریف
• کاربرد: صعودهای فنی، یخ‌نوردی، آلپاین سرعتی

نکات مهم در انتخاب دستکش کوهنوردی

انتخاب و خرید دستکش کوهنوردی مناسب یک فرآیند چندمرحله‌ای است. فقط به گرم‌بودن یا ضدآب بودن فکر نکنید؛ بلکه شرایط برنامه، فصل، ارتفاع، مدت‌زمان فعالیت و حتی سبک صعود شما تعیین‌کننده هستند.

گام اول: مشخص کردن فصل و شرایط صعود

قبل از هر خرید، باید بدانید دستکش را برای چه برنامه‌ای می‌خواهید:

قله کرماکوه؛ آسانترین 4000 متری منطقه علم‌کوه و تخت‌سلیمان

ددلیفت با Trap Bar؛ افزایش جادویی قدرت پا بدون کمردرد

• بهار و تابستان: دستکش سبک و تنفس‌پذیر، بیشتر برای محافظت مکانیکی از دست‌ها
• پاییز و زمستان: دستکش عایق‌دار و ضدباد، احتمالاً همراه یک لایه داخلی
• ارتفاع بالا یا یخ‌نوردی: دستکش تخصصی با مقاومت بالا، عایق قوی و ضدآب

مثال: برای صعود تابستانی به علم‌کوه یک لاینر نازک یا دستکش پلار سبک کافی است، اما همان مسیر در زمستان نیاز به بیس + پنج‌انگشتی عایق + شل ضدآب دارد.

گام دوم: سیستم لایه‌بندی دستکش

بسیاری از کوهنوردان حرفه‌ای از سیستم لایه‌بندی استفاده می‌کنند تا در شرایط مختلف بتوانند ترکیب مناسب را انتخاب کنند:

1. لایه داخلی (Liner): سبک، نازک و تنفس‌پذیر؛ تماس مستقیم با پوست
2. لایه میانی (Insulated): گرم‌کننده اصلی برای حفظ حرارت
3. لایه بیرونی (Shell): ضدآب و ضدباد، مقاوم در برابر سایش

مزایای لایه‌بندی:

• کنترل بهتر دما با اضافه یا کم کردن لایه‌ها
• خشک‌کردن آسان هر لایه به‌صورت جداگانه
• افزایش عمر دستکش اصلی

گام سوم: انتخاب جنس و متریال

مواد سازنده دستکش تأثیر مستقیم بر گرما، دوام و راحتی دارند:

• پر (Down): گرم، سبک و فشرده، اما در صورت خیس‌شدن گرما را از دست می‌دهد
• الیاف مصنوعی: کمی سنگین‌تر، اما حتی در حالت مرطوب هم گرم می‌ماند
• پلار یا مرینوس: مناسب لایه داخلی، نرم و تنفس‌پذیر
• گورتکس یا مشابه: ضدآب، مقاوم در برابر باد و سایش
• چرم طبیعی یا مصنوعی: دوام بالا و چسبندگی خوب، مخصوص کف دست

گام چهارم: سایز و فیت مناسب

خرید دستکش خیلی تنگ یا خیلی گشاد می‌تواند مشکل‌ساز شود:

• تنگ: کاهش گردش خون و خطر سرمازدگی
• گشاد: کاهش کنترل روی ابزار و تجهیزات
  نکته: اگر قصد دارید لاینر زیر دستکش استفاده کنید، این ضخامت را در انتخاب سایز در نظر بگیرید.

گام پنجم: ویژگی‌های اضافی

در دو مدل مشابه، همین جزئیات کوچک می‌تواند تفاوت ایجاد کند:

• قابلیت استفاده با صفحه لمسی (تاچ‌اسکرین)
• بند ضدافتادن (Wrist Leash) برای جلوگیری از گم‌شدن
• بند کشی دور مچ برای جلوگیری از ورود برف
• نقاط تقویت‌شده در کف دست و انگشت‌ها
• دریچه تهویه یا زیپ برای خروج گرمای اضافی

اهمیت وزن و حجم

در برنامه‌های چندروزه یا آلپاین سرعتی، وزن و حجم تجهیزات اهمیت زیادی دارد.

• دستکش‌های پر معمولاً سبک‌تر و جمع‌وجورتر هستند
• مدل‌های الیاف مصنوعی حجیم‌تر اما مقاوم‌تر در شرایط مرطوب

نکته حرفه‌ای: همراه داشتن یک جفت اضافه

حتی بهترین دستکش‌ها ممکن است خیس یا گم شوند. داشتن یک جفت لاینر یا دستکش سبک اضافه می‌تواند در شرایط بحرانی نجات‌بخش باشد.

تجربه‌های واقعی و اشتباهات رایج در استفاده از دستکش کوهنوردی

دستکش، همان‌طور که تا اینجا دیدیم، یک وسیله کوچک اما حیاتی در کوهنوردی است. با این حال، بسیاری از کوهنوردان تازه‌کار یا حتی با تجربه، در انتخاب یا استفاده از آن دچار اشتباه می‌شوند. این اشتباهات گاهی به قیمت از دست دادن راحتی، برنامه یا حتی سلامت تمام می‌شود.

اشتباه اول: یک دستکش برای همه شرایط

بعضی کوهنوردان تنها یک جفت دستکش با خود می‌آورند و فکر می‌کنند برای همه شرایط کافی است.
مثال واقعی: در یک روز زمستانی با دمای منفی ۱۰ و باد شدید، یک دستکش متوسط که در پاییز عملکرد خوبی دارد، در زمستان کارایی لازم را ندارد. نتیجه، بی‌حسی و افت عملکرد دستان و احتمال نیمه‌کاره گذاشتن صعود است.
راه‌حل: همیشه ترکیب چند دستکش (لاینر + عایق + شل ضدآب) همراه داشته باشید.

اشتباه دوم: نادیده گرفتن رطوبت

رطوبت دشمن پنهان دستکش است. این رطوبت یا از بیرون (برف، باران) می‌آید یا از داخل (تعریق).
در یک صعود زمستانی به دماوند، یکی از کوهنوردان به دلیل تعریق زیاد، عایق پر داخل دستکش را خیس کرده بود. چند ساعت بعد، این رطوبت یخ زد و گرمای دست‌ها به شدت کاهش یافت.
راه‌حل: استفاده از لاینر تنفسی، تهویه مناسب و خشک‌کردن دستکش در زمان استراحت.

اشتباه سوم: سایز نامناسب

دستکش تنگ گردش خون را کاهش می‌دهد و خطر سرمازدگی را بالا می‌برد. دستکش گشاد هم باعث کاهش مهارت حرکتی و کنترل ابزار می‌شود.
راه‌حل: در زمان خرید، سایز را با در نظر گرفتن لاینر احتمالی و حرکت کامل انگشت‌ها انتخاب کنید.

تجربه شخصی: لایه‌بندی پویا در صعود سرد

در یک صعود زمستانی به یخچال شمالی سبلان با دمای حدود منفی ۲۰ و باد ۵۰ کیلومتر بر ساعت، ترکیب سه لایه (لاینر پلار، دستکش پر عایق، شل ضدآب) استفاده شد. هنگام کار با ابزار، لایه دوم برداشته می‌شد ولی لاینر و شل همچنان گرما را حفظ می‌کردند. این انعطاف در لایه‌بندی باعث شد حتی در توقف‌های طولانی هم دمای دست‌ها مناسب بماند.

نکات نگهداری و افزایش عمر دستکش کوهنوردی

یک جفت دستکش خوب، اگر به درستی از آن مراقبت کنید، می‌تواند چندین سال همراه شما باشد.

۱. خشک کردن صحیح

بعد از هر برنامه، مخصوصاً در زمستان، دستکش را کاملاً خشک کنید.

• لایه‌های داخلی را جدا کنید (در صورت امکان)
• در محیط گرم و خشک و به دور از حرارت مستقیم قرار دهید
• برای دستکش‌های پر، هوای ملایم و گردش طبیعی بهترین گزینه است

۲. شستشو با دقت

• دستکش‌های پر: شستشو با شامپوی مخصوص پر یا شوینده ملایم، آب سرد و به‌صورت دستی
• دستکش‌های الیاف مصنوعی: شستشوی دستی یا ماشین لباسشویی با برنامه ملایم
• عدم استفاده از نرم‌کننده لباس، چون پوشش ضدآب را از بین می‌برد

۳. نگهداری در فصل‌های بدون استفاده

• در جای خشک و خنک
• برای دستکش‌های پر، از نگهداری طولانی در کیسه فشرده خودداری کنید تا پف عایق حفظ شود

۴. ترمیم و تعمیر

• پارگی‌های کوچک را سریع با چسب مخصوص تجهیزات یا وصله پارچه‌ای ضدآب ترمیم کنید
• برخی برندها خدمات تعمیر رسمی ارائه می‌دهند که ارزش استفاده دارد

۵. بهداشت دستکش

• استفاده از لاینر قابل شستشو باعث کاهش کثیفی دستکش اصلی می‌شود
• لاینر را می‌توان بعد از هر برنامه شست، ولی دستکش اصلی را فقط در صورت نیاز

جمع‌بندی

دستکش کوهنوردی، وسیله‌ای کوچک اما پرارزش است که می‌تواند در ارتفاعات و شرایط سخت، ضامن راحتی و حتی سلامت شما باشد. انتخاب درست، استفاده هوشمندانه و نگهداری صحیح از آن، نه تنها تجربه کوهنوردی شما را لذت‌بخش‌تر می‌کند، بلکه در شرایط بحرانی می‌تواند تفاوت بین موفقیت و شکست را رقم بزند.

قبل از هر صعود، از خودتان بپرسید:

• آیا دستکش من برای این برنامه مناسب است؟
• آیا یک جفت اضافه همراه دارم؟
• اگر شرایط بدتر شد، می‌توانم دستانم را گرم نگه دارم؟

در کوهستان، طبیعت همیشه حرف آخر را می‌زند. وظیفه ما آماده بودن و انتخاب دقیق تجهیزات است. دستکش، بخشی از این آمادگی است که نباید نادیده گرفته شود.

• لینک پادکست در کست باکس