مردان زنونی در مسیر صعود اورست: تکنولوجیا یا تقلب؟

در روزهایی که اکثر صعودها به اورست هنوز به همان مدل کلاسیک، با هفته‌ها زمان برای هم‌هوایی و صبر برای پنجره‌های هوایی متکی هستند، یک تیم چهار نفره از بریتانیا با رویکردی رادیکال، جهان کوهنوردی را به چالش کشیده است: صعود و بازگشت از اورست به لندن تنها در هفت روز.

چهار کهنه‌سرباز نیروهای ویژه بریتانیا — آلستر کارنز، گارت میلر، کوین گادلینگتون و آنتونی استازیکر — در قالب پروژه‌ای با نام «Mission: Everest» و با پشتیبانی شرکت Furtenbach Adventures اتریشی، سعی دارند با استفاده از یک ماده‌ی مرموز و بحث‌برانگیز یعنی گاز زنون، موانع ارتفاع و زمان را بشکنند.

گاز زنون چیست و چرا جنجالی شده؟

زنون، یک گاز بی‌اثر که از اواخر قرن نوزدهم کشف شده، برای مدت‌ها به عنوان بیهوش‌کننده در پزشکی استفاده می‌شده. اما ویژگی اصلی آن که این روزها نگاه‌ها را جلب کرده، توانایی آن در افزایش تولید طبیعی پروتئین اریتروپوئیتین (EPO) است — همان مولکولی که تعداد گلبول‌های قرمز و سطح هموگلوبین را بالا می‌برد و بهبود اکسیژن‌رسانی را به همراه دارد.

این همان اثر هدف‌گذاری شده در کوهنوردی ارتفاع بالا است. در ارتفاعات، کمبود اکسیژن باعث اختلال در عملکرد مغز و بدن می‌شود، و افزایش گلبول‌های قرمز یکی از راه‌های مقابله با آن است. در نتیجه، تیم بریتانیایی، به امید کاهش زمان لازم برای هم‌ هوایی، در تاریخ ۵ می در بیمارستانی در آلمان، تحت نظر پزشکی به نام مایکل فریس، گاز زنون را استنشاق کردند.

آیا این روش علمی است یا فقط یک تبلیغ پررنگ؟

خود فریس می‌گوید اثرات زنون ۱۰ تا ۱۴ روز بعد به اوج می‌رسد و تا ۱۰ تا ۱۴ روز دیگر باقی می‌ماند. اما روش‌های دقیق او “مالکیتی” هستند و منتشر نشده‌اند. فورتنباخ، که سال‌ها روی این پروژه کار کرده، خودش از زنون قبل از صعودهایی در اورست و آکونکاگوا استفاده کرده، اما می‌پذیرد که تفکیک اثر زنون از تمرینات در اتاق‌های هیپوکسی دشوار است.

سازمان‌هایی مثل فدراسیون بین‌المللی کوهنوردی و آژانس جهانی ضد دوپینگ (WADA) نیز محتاط‌تر هستند. از سال ۲۰۱۴، زنون در لیست مواد ممنوعه قرار گرفته و طبق نظر آن‌ها، شواهد کافی درباره ایمنی و اثربخشی آن وجود ندارد.

مسیر صعود چگونه است؟

تیم چهار نفره، پس از ۵۰۰ ساعت تمرین هیپوکسی و خوابیدن در چادرهای کم‌اکسیژن، در روز جمعه با هلیکوپتر وارد بیس‌کمپ شدند. آن‌ها در مدت چهار روز به کمپ ۴ رسیده‌اند — نقطه‌ای بحرانی که معمولاً هفته‌ها زمان می‌برد.

کانچا شرپا؛ آخرین عضو نخستین صعود اورست در 92 سالگی درگذشت

ضربان قلب یا حس تلاش؟ آیا ساعت ها دروغ می گویند؟

اما چالش فعلی آن‌ها نه اکسیژن، بلکه بادهای جت استریم است که کوه را دربر گرفته. فورتنباخ با اعتماد به پیشرفته‌ترین مدل‌های هواشناسی و تیم پشتیبانی خود، معتقد است پنجره‌ی مناسبی برای صعود باز خواهد شد.

بحث اخلاقی: نوآوری یا تقلب؟

کارولین گلایش، اسکی‌کوه‌نورد مشهور و صعودکننده اورست، با دید باز به موضوع نگاه می‌کند:

«کوه‌ها همیشه جایی برای آزمون ذهن و جسم بوده‌اند. اگر روش‌هایی جدید، ایمن و شفاف باشند، می‌توانند مرزهای جدیدی را باز کنند.»

اما دیگران مثل زاهان بیلی‌موریا دیدگاهی متفاوت دارند:

«وقتی کوه‌ها به صحنه‌ای برای رکوردشکنی سریع تبدیل می‌شوند، چیزی از تجربه‌ی واقعی گم می‌شود… راه را می‌توان میان‌بر زد، اما فرآیند رشد در مسیر است، نه فقط در قله.»

تجربه شخصی اعضای تیم

گارت میلر پیش‌تر دو بار اورست را صعود کرده؛ بار اول به شیوه سنتی در ۷۰ روز و بار دوم در سال ۲۰۲۲ طی ۲۱ روز. او معتقد است:

«زنون ما را سریع‌تر نمی‌کند، اما کمک می‌کند زودتر به ارتفاع برسیم بدون اینکه دچار AMS یا ادم مغزی شویم.»

همه‌ی اعضا کوهنوردان حرفه‌ای نیستند، اما تجربه نظامی آن‌ها در مدیریت ریسک، نظم، و فشارهای جسمی و روانی سنگین، برگ برنده‌ای برای اجرای چنین پروژه‌ای است.

مسیر آینده؟ یا یک استثنا؟

این پروژه، بی‌شک یادآور «Project Possible» نیرمال پورجا در سال ۲۰۱۹ است؛ او با استفاده از پشتیبانی لجستیکی، هلیکوپتر، اکسیژن، و مسیرهای ثابت، ۱۴ قله هشت‌هزاری را در کمتر از یک سال فتح کرد — کاری که تا آن زمان غیرممکن تلقی می‌شد.

اکنون Furtenbach در مسیر مشابهی قرار گرفته: سفر سریع، ایمن‌تر، با کمترین مواجهه با ریسک‌های ارتفاع بالا.

از نظر او، این رویکرد نسبت به آلپیسم سنتی که با خطر بالا همراه است، منطقی‌تر و انسانی‌تر است.

آیا این مسیر آینده صعودهاست؟

برخی می‌گویند این‌ها “صعودهای فرودگاهی” هستند: فرود، صعود، بازگشت — بدون تعامل فرهنگی، بدون درک تدریجی از ارتفاع، و بدون مواجهه با ناپایداری کوهستان. اما برای کوهنوردانی که خانواده، شغل و زندگی در دنیای مدرن دارند، این مسیر ممکن است تنها راه تحقق یک رؤیای دیرینه باشد.

بسیاری از مشتریان آینده‌ی صعودهای اورست — به‌ویژه آن‌هایی که دنبال نتیجه‌اند و نه تجربه‌ی کلاسیک — با دقت این پروژه را دنبال می‌کنند. موفقیت یا شکست این چهار نفر، می‌تواند آینده‌ی کوهنوردی سرعتی را تعریف کند.

و در پایان…

اگر کنجکاو هستید که این ماجراجویی پایانش چه می‌شود، نیازی نیست منتظر گزارش نهایی بمانید. کل مسیر به‌صورت زنده از طریق Twitch در سایت پروژه قابل پیگیری است.

🔻 آیا صعود اورست در هفت روز به زودی به یک “استاندارد جدید” تبدیل خواهد شد؟
یا این فقط یک نمایش گذراست که جایش در حاشیه تاریخ کوهنوردی خواهد بود؟
جوابش را شاید چند روز دیگر بدانیم.