جزیره‌ای عجیب در دریای خزر که ظاهر و ناپدید می‌شود

در سال 1863، یک دیرینه‌شناس و مهندس معدن روسی به نام هرمان ویلگلموویچ آبیک در حال بررسی لایه‌های زمین‌شناسی عصر ائوسن در منطقه قفقاز بود که به سواحل دریای خزر رسید. گزارش‌هایی از وجود جزایر اسرارآمیز و شعله‌های آتش بر فراز آب‌های این دریا توجه او را جلب کرده بود. در همان زمان، جزیره‌ای کوچک به اندازه یک زمین بسکتبال در نزدیکی سواحل آذربایجان دیده می‌شد که ارتفاع آن به 3.6 متر از سطح آب می‌رسید. اما در نقشه‌های سال گذشته، این جزیره با نام کومانی، حدود 2.4 متر پایین‌تر از سطح فعلی آب بود.

این تغییر غیرمنتظره باعث شد که آبیک به دنبال علت آن باشد. آیا این موضوع به شعله‌های دائمی دیده‌شده در جزیره نزدیک به نام داشلی مرتبط بود؟

جزیره‌ای که بازگشت

دو قرن بعد، دانشمندان ناسا با مرور تصاویر ماهواره‌ای دریای خزر با همان سوالات مواجه شدند. در سال 2023، ماهواره‌های لندست 8 و 9 که برای بررسی زمین‌شناسی طراحی شده‌اند، ظهور دوباره جزیره کومانی را ثبت کردند. این جزیره که پیشتر فقط آب در محل آن دیده می‌شد، به همراه یک زبانه شنی کم‌عمق به سطح آب آمد. اما تا سال 2024، این جزیره دوباره تقریباً ناپدید شد.

این ظهور و ناپدید شدن کومانی درست یک سال پس از وقوع انفجاری بزرگ در جزیره داشلی بود. کارگران دکل‌های نفتی در سال 2021 شعله‌های عظیم و انفجار را ثبت کردند. این حادثه توجه جهانیان را جلب کرد، زیرا دریای خزر به دلیل موقعیت استراتژیک خود اهمیت بسیاری دارد.

راز جزیره‌های اسرارآمیز دریای خزر

هرمان آبیک، با بررسی دقیق این جزایر، موفق شد راز آن‌ها را کشف کند. او دریافت که این جزایر ناشی از آتش‌فشان‌های گل هستند. این پدیده شامل فوران گل، گاز طبیعی و آب به دلیل اصطکاک در لایه‌های زیرزمینی است. آتش‌فشان‌های گل نه تنها باعث ایجاد جزایر موقت می‌شوند، بلکه شعله‌های آتش‌مانند دیده‌شده در برخی مناطق نیز از این پدیده ناشی می‌شوند.

آبیک همچنین متوجه شد که این آتش‌فشان‌ها عمدتاً در امتداد خطوط گسل‌های زمین‌شناسی زیر آب قرار دارند. این فرآیندها در آذربایجان بسیار رایج هستند، به‌طوری‌که بیش از نیمی از آتش‌فشان‌های گل جهان در این کشور قرار دارند.

پتانسیل آتش‌فشان‌های گل در سیارات دیگر

این پدیده جذاب فقط مختص زمین نیست. دانشمندان معتقدند که آتش‌فشان‌های گل ممکن است در سیاره‌هایی مانند مریخ نیز وجود داشته باشند. تپه‌های گلی در مناطق شمالی مریخ شباهت زیادی به آتش‌فشان‌های گل زمینی دارند. اگر این تپه‌ها واقعاً ناشی از آتش‌فشان‌های گل باشند، می‌توانند مواد زیرسطحی مریخ را به سطح بیاورند.

بلندترین قلل روسیه؛ از البروس تا آتشفشان‌های کامچاتکا!

قله شاه علمدار؛ راهنمای صعود به جادوی کلاردشت

این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا سطح مریخ تاکنون خالی از حیات به نظر می‌رسد و اعماق زیرزمینی یکی از آخرین مناطقی است که ممکن است نشانه‌هایی از حیات میکروبی گذشته یا حال در آن وجود داشته باشد.

نتیجه‌گیری

جزیره کومانی در دریای خزر نمادی از پویایی زمین‌شناسی این منطقه و قدرت طبیعت است. این پدیده نشان‌دهنده تعامل پیچیده بین گسل‌های زمین‌شناسی، منابع زیرزمینی گاز طبیعی و شرایط سطحی است. همچنین، آتش‌فشان‌های گل علاوه بر جذابیت زمین‌شناسی، می‌توانند سرنخ‌هایی از حیات در سیارات دیگر به ما بدهند و افق‌های جدیدی برای تحقیقات فضایی باز کنند.

این داستان نه تنها از اهمیت زمین‌شناسی منطقه خزر خبر می‌دهد، بلکه ما را با ظرفیت‌های بی‌پایان تحقیق و کشف طبیعت شگفت‌انگیز آشنا می‌کند.