جمله مشهوری از اسحاق نیوتن ریاضیدان و فیزیکدان شهیر تاریخ هست که می گوید”به این دلیل توانستم دوردست ها را ببینم که روی شانه غول ها ایستاده ام.” اسطوره ها و پیشکوستان در هر حوزه ای از جمله کوهنوردی حکم غول ها را برای ما دارند. فقط با ایستادن روی شانه آنهاست که می توانیم جهان را بهتر ببینیم. در این نوشته سعی می کنیم شما را با اسطوره های کوهنوردی ایران آشنا کنیم.
محمود اجل
محمود اجل در سال ۱۲۸۱ در شهر همدان متولدبود. در سن هفت سالگی در سال ۱۲۸۸همراه پدرش به قلّه الوند صعود کرد . با این صعود چنان عشق و علاقه و شوری در او پدیدار شد که مدت پنجاه و پنج سال ( تا زمانی که توان کوه رفتن داشت ) به کوهنوردی ادامه داد. زنده یاد محمود اجل اولین کوهنورد کلاسیک همدان و از اولین کوهنوردان نامی کشور بود. او کوهنوردی نوین و فنی و علمی را در ایران شروع نمودند. اساتید بزرگ کوهنوردی ایران : کاظم گیلان پور ، جلیل کتیبه ای ، کیغام میناسیان و محمود اجل پایه کوهنوردی نوین ایران را بنا نهادند. اولین صعود بر روی کوه های بزرگ کشور از جمله دماوند ، علم کوه ، اشترانکوه ، دنا ، زردکوه ، … را داشتند. با گزارشات جالب و ارزنده خود راه را برای کوهنوردان جوان آن زمان گشودند. وی در سال ۱۳۶۲ در اثر بیماری درگذشت.
جلیل کتیبه ای
نام جلیل کتیبه ای متولد بهمن ۱۳۰۰ با تاریخ کوهنوردی ایران در آمیخته است. وی از سال ۱۳۲۴ کوهنوردی را به شکل جدی آغاز نمود. از جالبترین صعودهای وی باید به اولین صعود زمستانی قله توچال در سال ۱۳۲۵ اشاره کرد. همچنین مسیری به همین نام توسط وی در ناحیه دیواره شاخک علم کوه در آن روزگار دور توسط جلیل کتیبه ای گشایش شد. از به یادماندنی ترین نگارشهای کتیبه ای می توان به تاریخ نگاری کوهنوردی ایران اشاره کرد که در فصل نامه کوه منتشر میشد. وی در سن ۱۳۸۹ به دلیل کهولت سن در کشور آلمان درگذشت.
فرخ رحمدل
فرخ رحمدل، از اسطوره های کوهنوردی ایران. متولد ۱۳۰۲، درگذشت ۱۳۹۷، تهران. رحمدل در سال ۱۳۲۰ به باشگاه کوهنوردی نیرو و راستی پیوست که مدیریت آنرا منوچهر مهران بر عهده داشت. در سال ۱۳۳۰ بود که در دوره مربی گری زیر نظر کاظم گیلانپور شرکت جست و به همراه ۹ نفر دیگر به عنوان اولین مربیان کوهنوردی کشور شناخته شدند. وی از پایه گذاران باشگاه کوهنوردی و اسکی دماوند بود. “یک قدم به پیش” تکه کلام او بود که به واسطه به گوش من خورد و بارها در ذهنم مرور شد.
محسن نوری
محسن نوری، متولد ۱۳۲۹، وفات ۱۳۹۲، تهران. وی کوهنوردی حرفه ای را از سال ۱۳۴۸ آغاز کرد. در سال ۱۳۵۴ دوره کارآموزی سنگنوردی را زیر نظر مربیان وقت فدارسیون کوهنوردی گذراند. وی همچنین در دوره بیست روزه کوهنوردی در کشور اتریش شرکت نمود. از صعودهای شاخص محسن نوری می توان به صعود زمستانی قله سن بران-اشتران کوه(۱۳۵۵)، صعود دره یخار ۱۳۶۱، صعود دیواره علم کوه مسیر لهستانی ها ۱۳۶۱، اولین صعود زمستانی قله پسندکوه (زمستان ۱۳۶۳) سه بار صعود زمستانی گرده آلمانها علم کوه و بسیاری از موارد دیگر اشاره نمود.
حسین طالبی مقدم
حسین طالبی مقدم در سال ۱۳۳۹ در همدان به دنیا آمد و از ۱۳ سالگی همراه برادر خود «محمد» برای کوهنوردی آماتور به الوند می‌رفت، و از سال ۱۳۵۷ با شرکت در کلاس کارآموزی کوهنوردی به مربیگری «فریدون اسماعیل‌زاده» در رشته سنگنوردی و دیواره نوردی به مهارت دست یافت و اقدام به گشایش مسیرهای سنگنوردی طبیعی و مصنوعی در سنگها و دیواره‌های ایران کرد. از صعودهای بی شمار وی می توان به اولین صعود سه مسیر دیواره علم کوه در یک روز، صعود یکروزه مسیر فرانسویها بدون استفاده از رکاب و بازگشت به علم چال، ۴۶ مرتبه صعود مسیرهای مختلف دیواره علم کوه، گشایش مسیر همدانی ها ۷۶ و صدها صعود دیگر اشاره کرد. وی در سال حسین ۱۳۸۵ در اثر سرطان ریه درگذشت.
فریدون اسماعیل زاده
فریدون اسماعیل زاده ۱۳۱۹ شهر همدان – وفات ۱۳۸۴. مهارت و توانمندی فریدون اسماعیل زاده در جنبه های مختلف کوهنوردی و سنگنوردی از وی یک کوهنورد تمام عیار ساخت. کوهنوردی فنی کشور مرهون زحمات اوست. از صعودهای شاخص وی می توان به اولین صعود زمستانی قزل ارسلان، اولین صعود کامل خط الراس جوپار، صعود دیواره علم کوه مسیر هری رست در سال ۱۳۵۳، صعود زمستانی گرده آلمانها در سال ۱۳۶۳، پیمایش دهها خط الراس و صدها قله اشاره کرد.
جلال رابوکی (فروزان)
جلال رابوکی (فروزان) متولد ۱۳۲۵ تهران – وفات ۱۳۸۱ کوه دماوند. وی را می توان از پایه گذاران صعودهای سرعتی در ایران دانست. جلال رابوکی همچنین از نسل اول هیمالیانوردان ایرانی است که در سال ۱۳۵۲ در برنامه شناسایی اورست از یخچال خمبو شرکت داشت. از بین بیشمار برنامه های انجام شده توسط رابوکی می توان به صعود چهارجبهه دماوند در ۲۶ ساعت و ۳۰ دقیقه و پیمایش کویر مرکزی ایران اشاره نمود.
محمد اوراز
متولد سال ۱۳۴۸ نقده، وفات ۱۳۸۲ اسلام آباد پاکستان. محمد اوراز همواره به عنوان یکی از اسطوره های کوهنوردی ایران شناخته شده است. از فعالیت های برتر وی می توان به صعود راکاپوشی، اورست، چوآیو، شیشاپانگما، ماکالو، لوتسه … نام برد. وی در اثر سقوط بهمن در گاشربروم یک آسیب جدی دید و ۲۰ روز بعد در بیمارستان شفا درگذشت.
حسن زرافشان
حسن زرافشان متولد ۱۳۴۳ قزوین. وفات ۱۳۸۲ منطقه علم کوه. تربیت صدها شاگرد و صعود صدها مسیر قسمتی از دستآوردهای اوست. از برترین صعودهای وی می توان به اولین صعود زمستانی خشچال و سیالان. صعود مسیر قزوینی ها در دیواره علم کوه و… اشاره کرد.
محمد داوودی
زنده یاد محمد داوودی متولد ۱۳۳۹ در سال ۱۳۶۲ وارد کادر فدراسیون شد و با حضورش تغییرات بنیادی و اساسی در بدنه و مدیریت فدراسیون وقت ایجاد کرد. دهها صعود در دیواره های مختلف کشور، کمیته فنی فدراسیون کوهنوردی در دهه ۱۳۶۰ و بسیاری موارد دیگر از یادگارهای اوست. وی در سال ۱۳۶۸ بر اثر عوارض مرتبط با ادم ریوی باقی مانده از قله نان کشمیر و اود کردن این عوارض در برنامه زمستانی دیواره علم کوه در گذشت.
پ.ن. این نوشته به یاد گذشتگانی نگارش شد که در بین ما نیستند. اما پیشکسوتانی در جامعه کوهنوردی حضور دارند که همچنان روشن کننده راهند. پاسداشت آنان وظیفه ماست. ضمن اینکه این نوشته قطعا کامل نیست. برای تکمیل آن ما را یاری نمایید.
مهدی جباریان
