کوه قاف کوه که در عربی به آن جبل قاف نیز گفته میشود، کوهی افسانه ای در اساطیر رایج خاورمیانه است.برخی روایات این کوه را وطن جنیان می دانند و عقیده دارند که قاف از زمرد ساخته شده است.

در داستان های ایرانی به نوعی می توان قاف را نماد ماورا دانست. جایی که در هاله ای از ابهام قرار دارد و آنسوی کوهستان های ناشناخته است.

کوه قاف در سنت های عربی کوهی اسرارآمیز است که به عنوان دورترین نقطه کره زمین شهرت دارد.

در جایی از داستانهای تاریخی از حاتم تایی بیان شده که کوه قاف از زمرد سبز تشکلی شده است که انعکاس آن رنگی لاجوردی به آسمان می بخشد.

در ادبیات عرب، قاف بلندترین رشته کوهی بود که خداوند برای حمایت از زمین ایجاد کرد و پدر و مادر تمام کوه‌های زمینی بود که با رشته‌های زیرزمینی به آن‌ها متصل بودند. این محدوده توسط اقیانوس هایی که جهان شناخته شده را احاطه کرده اند از دنیای انسان ها جدا می شود. قاف، به عنوان کوه اولیه، نمادی از کوه کیهانی است که در آن طبیعت و ماوراء طبیعه به هم می رسند و پیوند بین جهان های زمینی و آسمانی برقرار می شود. می گویند عنقا و رخ به اینجا می آید. همچنین در داستانها آمده که شهرهای جابلقا و جابلسا که از زمرد ساخته شده و در تاریکی قرار دارند، در همسایگی کوه قاف هستند.

زکریای قزوینی کتاب عجایب المخلوقات و غرائب الموجودات (عجایب خلقت، به معنای واقعی کلمه، شگفتی های خلقت و جنبه های معجزه آسای موجودات) را در قرن سیزدهم میلادی منتشر کرد. که در اوایل جامعه مدرن اسلامی تأثیرگذار بود. بر اساس کیهان شناسی قزوینی، کوه قاف آسمان را خداوند نگه می دارد تا بر زمین نیفتد. زمین مسطح شمرده می شود (متأخران علمای اسلامی معتقد بودند که گرد است) و توسط یک رشته کوه – از جمله کوه قاف – احاطه شده است که آن را مانند میخ در جای خود نگه می دارد. زمین توسط گاوی به نام Kuyuthan که بر روی باهاموت ایستاده است، حمایت می شود، ماهی غول پیکر (به عربی: بهموت) ساکن در یک اقیانوس کیهانی می باشد. اقیانوس در داخل کاسه ای است که روی پشت یک فرشته یا جن قرار گرفته است.

به گفته برخی نویسندگان، کوه قاف نسخه‌ای از روپس نیگرا است، کوهی که صعود آن – مانند صعود دانته از کوه برزخ، نشان‌دهنده پیشرفت زائر از طریق حالات معنوی به شمار می رود.

قله ناظر بزرگ: معرفی و راهنمای صعود

قوانین نانوشته کوهنوردی: آداب و رسوم در کوهستان

کوه قاف در اساطیر ایرانی

کوه قاف کوهی اساطیری در ادبیات ایران است و وجود خارجی ندارد. برخی کوه قاف را با کوه های قفقاز مرتبط می دانند که البته این فقط یک احتمال به شمار می رود. کوه قاف در ادبیات ایران کنایه از دورترین نقطه زمین است. جایی است که مردم عادی نمی توانند به آن برسند. کوهی است که تمام زمین را پوشانده است. همچنین در ادبیات عرفانی ایران کوه قاف نمادی عرفانی است. در برخی منابع آمده است که قله قاف مرتفع ترین نقطه روی زمین است که از آسمان به اندازه فقط یک انسان بلندتر است.

در قدیم اعتقاد بر این بود که خورشید شب ها در چاه پشت کوه قاف فرو می رود و صبح از چاه بیرون می آید تا جهان را روشن کند. در افسانه سیمرغ آمده است که آشیانه سیمرغ در کوه قاف قرار دارد. و سفر افسانه ای سیمرغ به قله کوه قاف بوده است.

در منابع عرفانی قله قاف اشاره و کنایه از مقام انسانیت است. رسیدن به قاف یعنی طی کردن مسیر سخت زندگی و رسیدن به مقام انسانیت.

آیا کوه قاف وجود دارد؟

کوه آرارات در سرزمین قفقاز که در افسانه‌ها تصور می‌شود کوه قاف عرفانی است.

اما تنها کوه قاف واقعی کوهی است در ناحیه خوزدر کشور پاکستان و ارتفاع آن 1340 متر است. کوه قاف در شمال شرقی ماچی واقع شده است.

کوه قاف در تاریخ طبری

این کوه را مورخ معروف طبری ذکر کرده و این حدیث را نقل می کند:
در دین اسلام نقل شده است که: خداوند کوه قاف را در اطراف زمین آفرید. به آن چوب یا میخ یا ستون زمین می گویند، چنانکه در قرآن آمده است: «وَ الْجَهُوَهُ مِنْکَهُ؟ هیچ کس نمی تواند به آنجا برسد، زیرا باید چهار ماه را در تاریکی بگذراند، در این کوه نه خورشید است، نه ماه، نه ستاره و آنقدر آبی است که رنگ لاجوردی آسمان،نتیجه درخشندگی کوه قاف است که منعکس می شود. روی آسمان، و این رنگ به نظر می رسد، اگر اینطور نبود، آسمان آبی نبود. تمام کوه هایی که در این دنیا دیده می شود از کوه قاف هستند.

منابع: mapcarta / islamqa / wikipedia / medium