ذهن ما یک ماشین ساده و تکرار کننده نیست، بلکه دایما تحت تاثیر کنش ها و واکنش های محیطی، درونی، احساسی و سایر عوامل از خود عکس العمل نشان می دهد. ما در بسیاری از تصمیم گیری های خود شفاف نمی اندیشیم و درگیر خطاهای شناختی می شویم. در بسیاری از مواقع این خطاهای شناختی می تواند به سوگیری ها در تصمیمات منجر شود. یکی از این خطاهای شناختی تشدید تعهد است که در این نوشته به بررسی این خطای شناختی در ارتباط با ورزش کوهنوردی می پردازیم.
اتفاق در کوهنوردی بیشمار است اما من خطاهای خود را خواهم شمرد.
خطای تشدید تعهد یا هزینه از دست رفته چیست؟
فرض کنید که در یک کسب و کار سرمایه گذاری کرده اید. این کسب و کار هر روز و هر روز بیش از پیش ضرر می دهد و تمامی شواهد هم حاکی از عدم موفقیت می باشد. حال چه می کنید؟ شاید اولین جواب این باشد که قطعا سرمایه خود را از این کسب و کار خارج خواهیم کرد، اما در واقعیت ما اینگونه عمل نمی کنیم.
در بسیاری از موارد ما به سرمایه گذاری خود ادامه می دهیم و حتی حجم سرمایه گذاری را افزایش خواهیم داد. استدلالمان هم این خواهد بود که سرمایه گذاری بیشتر باعث تغییر سرنوشت خواهد شد. در حالی که نتیجه این سرمایه گذاری باعث از دست رفتن هزینه و وقت بیشتر می گردد.
با مثال ساده تر ادامه می دهیم. ۱۵ دقیقه است که در ایستگاه اتوبوس ایستاده اید و اتوبوس هنوز نرسیده است. چه خواهید کرد؟ احتمالا با خود فکر می کنید که چند دقیقه دیگر صبر می کنم و اتوبوس خواهد رسید. ۱۵ دقیقه دیگر صبر می کنید و اتوبوس نمیرسد. حال نیم ساعت است که منتظر رسیدن اتوبوس هستید. الان به سراغ گرفتن تاکسی می روید؟ اگر برای گرفتن تاکسی اقدام کنید به معنای آن خواهد بود که هم نیم ساعت معطل اتوبوس بوده اید و هم هزینه سوار شدن تاکسی را پرداخت کرده اید.
خطای تشدید تعهد در کوهنوردی
از مثال های فوق متوجه شدید که پرداخت هزینه های مالی، روانی، زمانی و غیره می تواند تعهد به هدف ایجاد کند. تعهد به هدفی که ممکن است به از دست دادن منابع و سرمایه های بیشتر و بیشتر ختم شود. حال بیایید این خطای شناختی را به کوهنوردی تعمیم دهیم و ببینیم چه نتایجی حاصل می شود.
فروختن خانه و رفتن به هیمالیا
فرض کنید که یک کوهنورد خانه خود را فروخته است و برای صعود یک قله هشت هزار متری مثلا اورست عازم هیمالیا می شود. هزاران دلار هزینه پرداخت شده برای هزینه های مختلف صعود، چند ماه از کار افتادگی و کاهش درآمدها…از جمله هزینه های این صعود به شمار می روند.
این کوهنورد به کمپ آخر می رسد و پیش بینی هواشناسی حاکی از احتمال بالای وقوع طوفان در قله هستند. کوهنوردی که خانه خود را فروخته، ماهها از درآمد خود را از دست داده و احتمال صعود به قله به شکل ایمن هم برای وی بسیار پایین است. این کوهنورد با خود می اندیشد” پس از بازگشت به ایران باید چه کنم؟ بدون صعود، بدون خانه، بدون شغل…” در این شرایط است که احتمال تشدید تعهد بیش از پیش مهیا می شود. شاید تنها قدری تحریک سایر عوامل کافی باشد که این کوهنورد به جای بازگشت ایمن به خانه راهی قله طوفانی شود که نتیجه آن هم به احتمال زیاد روشن خواهد بود.
دیواره علم کوه و سه بعد از ظهر
همه دیواره نوردان کشورمان عاشق دیواره علم کوه هستند. دیواره زیبای گرانیتی که میعادگاه عاشقان کوهنوردی است. دو کوهنورد برای صعود به دیواره علم کوه اقدام کرده اند. ساعت ۳ عصر است و این دو کوهنورد تنها سه طول صعود کرده اند. دهها جلسه تمرین، هزینه های مختلف رسیدن به کمپ علم چال و روزها از کار افتادگی، سرافکندگی در برابر سایر دیواره نوردان حاضر در کمپ علم چال،…همه این موارد می توانند شرایط گرفتار شدن در خطای شناختی تشدید تعهد را ایجاد کنند. رسیدن در تاریکی شب به ریزشی های قیف فرانسوی ها، خستگی بیش از حد، خطا….
زمستان تپه گوگردی و چهار عصر
دو کوهنورد در زمستان راهی صعود دماوند می شوند. این اولین صعود زمستانی دماوند آنهاست و ماهها برای آن تمرین کرده اند. خرید کفش دوپوش، کت پر، کیسه خواب پر… هزینه زیادی برای آنها داشته است. این دو کوهنورد ساعت ۴ عصر در هوایی که روبه طوفانی شدن می رود به تپه گوگردی می رسند. آنها ساعت چهار صبح از بارگاه سوم به راه افتاده و اکنون دوازده ساعت است که صعود می کنند. آیا باید ادامه دهند؟ پس این همه هزینه و تمرین چه؟… و در صورتی که ادامه دهند درگیر خطای تشدید تعهد می شوند. ادامه دادن به و سوی قله همان و افزایش تصاعدی ریسک هم همان…
درسی از سیمون مورو
من از ۱۰۰ متری قله برودپیک در زمستان در هوای خوب برگشتم. چرا؟ چون ساعت ۴ عصر بود و در زمستان ساعت ۵ هوا تاریک می شد! من می توانستم به قله برسم. و مطمئن بودم با رسیدن به آن وارد تاریخ می شوم. اما برای من مهم این بود که آیا خود من جایی در آن تاریخ دارم و آیا زنده می مانم که از آن لذت ببرم! بنابراین برگشتم و با عقلم صعود کردم و نه با قلبم.
در جمع بندی باید گفت که هیچ کسی از خطاهای شناختی از جمله خطای تشدید تعهد در امان نیست. به قولی حتی اگر ناپلئون هم باشید و اروپا در زیر سلطه تان باشد دلیل نمی شود که در زمستان به روسیه حمله نکنید. درک خطاهای شناختی به ما کمک خواهد کرد تا حد زیادی احتمال وقوع این خطاها را کاهش دهیم.
اولین مخاطب این نوشته نگارنده است.
