سنگنوردی در قرن بیستم محبوبیت زیادی پیدا کرد. در سالهای 1980 ظهور سالنهای سنگنوردی باعث علاقمندی بیشتر شد. طبق گفته های فدراسیون جهانی سنگنوردی بیش از 25 میلیون نفر در جهان به این ورزش گرایش دارند. هر روزه یک تا دو هزار نفر (قبل از دوران همه گیری) برای اولین بار تنها در امریکا وارد باشگاههای سنگنوردی می شوند. تعداد زیادی از این افراد نیز کوهنوردان فنی یا آلپینیست می باشند. در این مطلب به سفری جذاب در تاریخچه سنگنوردی جهان خواهیم پرداخت.
تاریخچه سنگنوردی جهان
مردم در طول تاریخ به دلایل مختلفی از جمله ایمنی، غذا، جنگ، منابع… از کوهها صعود کرده اند.
تاریخچه سنگنوردی در دوره باستان
در بسیاری از تمدنها و سیستم های اعتقادی اولیه، کوهها به عنوان مکانهایی مقدس در نظر گرفته میشد که افراد برای ارتباط با خدا راهی آنجا میشدند. نقاشی هایی مربوط به 400 سال پیش از میلاد مسیح مردم چین را در حال سنگنوردی نشان می دهد.
در سال 327 قبل از میلاد، سربازان اسکندر برای فتح صخره سوگدیان در ازبکستان امروزی از روشهای سنگنوردی ابتدایی استفاده کردند. این صعود با 300 نفر آغاز شده و 32 نفر جان خود را از دست دادند. نهایتا اسکندر هم با شاهزاده خانم این قلعه ازدواج کرد. که البته می توان آنرا به عنوان اولین جایزه دنیای سنگنوردی به حساب آورد!
نمونه های بسیاری از صخره نشینی در ساکنان بومی امریکا وجود دارد. آنها در میان صخره هایی خانه ساخته اند که بدون استفاده از طناب و نردبان قابل دستیابی نیست. چند نمونه از آنها در نیومکزیکو یا آریزونا یافت میشود.
در همان سالی که کریستوف کلمب به قاره امریکا رسید شخصی به نام آنتوان دو میل به درخواست چارلز هشتم به قله منت آیگویه در جنوب فرانسه صعود کرد. برج سنگی که دی ویل به همراه ده مرد با استفاده از طناب و نردبان برای صعود به آن 8 روز تلاش کردند. تا سال 1834 هیچ کسی با موفقیت نتوانست دوباره به این قله صعود کند. این صعود به تولد کوهنوردی و سنگنوردی معروف است.
مون بلان برای اولین بار در اواخر قرن هجدهم صعود شد. این دوره به عنوان شروع کوهنوردی مدرن شناخته میشود.
عصر طلایی آلپینیسم
در هر صورت سنگنوردی فرزند کوهنوردی است و تاریخچه سنگنوردی هم به خصوص در دوره های ابتدایی در دل کوهنوردی به پیش میرود.
اولین باشگاه کوهنوردی، آلپاین کلاب انگلستان در سال 1857 تاسیس شد. کاوشگران به سوی کوههای آلپ سرازیر شده و به سمت قله ها رهنمون شدند. در این دوره آنان شروع به استفاده از ابزارهایی مانند کرامپونها و کلنگهای اولیه نمودند. این کوهنوردان پس از صعود کوههای آلپ به سایر نقاط جهان گسترش یافتند. اورست در 1953 صعود شد.
بسیاری از صعودهای کوهنوردی شامل پیمایش و دست به سنگ می شد. اما به آرامی مسیرها سختتر و سختتر شدند. بعضی از مسیرهای کوهنوردی به مهارت بیشتر سنگنوردی احتیاج داشت..
چه کسی سنگنوردی را اختراع کرد؟
سنگنوردی واقعی در اواخر قرن نوزدهم در چند نقطه اروپا ظهور کرد. کوهنوردان می خواستند بدون پیمایش یک قله تکنیک های خاص را آموزش دیده و تمرین کنند. آنها شروع به سنگنوردی یا صخره نوردی در نزدیک محل زندگی خود کردند. از اینجا سنگنوردی به عنوان یک رشته جداگانه شکل گرفت. آنها به جای اینکه به قله ای بروند، مسیرها را صعود می کردند.
سنگنوردان اولیه با استفاده از تکنیکهای صعود مصنوعی، شروع به صعود صخره های بلند کرده بودند. استفاده از این تکنیکها مجاز و منصفانه بود. آنها بعضی اوقات از ثابت کشی و نردبان …. استفاده می کردند. هاف دام در یوسه میتی اولین بار با استفاده از تکنیک صعود مصنوعی در سال 1875 صعود شد.
والتر پری هاسکت مدتی را در منطقه لیک در انگلستان گذراند و اولین صعود فری سولوی سوزنی ناپس را در سال 1886 به انجام رساند. این صعود به عنوان تولد سنگنوردی در انگلستان به شمار میرود. هاسکت همچنین به عنوان پدر سنگنوردی در جزایر بریتانیا شناخته میشود.
سیستم های درجه بندی مختلفی با گذشت زمان در سراسر جهان به عنوان تلاش برای مقایسه سایر مسیرها ظاهر شدند. اولین سیستم که در سال 1894 ابداع گردید، از 7 به صفر شمرده میشود. این سیستم پس از افزودن 0 و 00 در سال 1923 با رشد بیشتر صعودها معکوس شد.
میخ برای سنگنوردی
در سال 1910، هانس فلیختل اتریشی یک سوراخ به میخ استاندارد اضافه کرد. این سوراخ امکان اتصال ابزارهای دیگر به میخ را ایجاد می نمود. درست در همان زمان، اتو هرتسوگ اولین کارابین فولادی را برای سنگنوردی ساخت. تا سال 1927 دریل سنگ و بولت هم اختراع شده بودند.
در دهه 1920 فنون سنگنوردی اروپا در امریکا نیز گسترش یافت. سنگنوردان درست مثل آنچه در دنیای کوهنوردی انجام میشد، شروع به تشکیل باشگاه کردند. مسیرهایی که غیرممکن به نظر میرسید به آرامی در حال صعود شدن بود.
یک ایتالیایی به نام امیلیو کومیچی به دلیل اختراعات بسیار زیاد اغلب به عنوان پدر سنگنوردی در عصر مدرن شناخته میشود. او در واقع کار خود را از غارنوردی شروع کرد و سپس به سراغ سنگنوردی رفت. وی اولین بیواک معلق را خلق کرد، پله رکاب و بسیاری از ابزارهای دیگر را نیز پیشرفت داد. کومیچی در سال 1940 به دلیل سقوط درگذشت.
بولدرینگ
بولدرینگ در قسمت نمکدان تاریخچه سنگنوردی قرار دارد! این سبک خاص در سنگنوردی در دهه پنجاه ظهور کرد. پروفسور جان گیل به عنوان پدر بولدرینگ شناخته میشود. سابقه وی در ژیمناستیک دیدگاه منحصر به فردی برای سنگنوردی فراهم کرد. وی گچ ژیمناستیک را به دنیای سنگنوردی وارد آورد.
سنگنوردی ترد(سنتی) و اسپرت(ورزشی)
در اولین دوره های سنگنوردی در عمل ورزشکاران خطر بسیار زیادی متحمل می شدند. آنها ابزاری نداشتند یا ابزارهایشان از سایر فعالیت ها به عاریه گرفته شده بودند. تکنیکهای صعود و کار با طناب هم به شکل امروزی وجود نداشت.
اوایل قرن بیستم با توسعه تجهیزاتی مانند کارابین ها و میخ ها همراه بود. طناب نایلونی درطول جنگ جهانی دوم ظهور کرد. در سال 1935، پیر آلین اولین کفش سنگنوردی با لاستیک نرم در زیرا را به کار بست. امروزه تصور سنگنوردی بدون کفش بسیار دشوار است، گرچه می توان آنرا انجام داد.
سنگنوردی در دهه 1950 به شکل واقعی تبدیل به یک فعالیت ورزشی جداگانه در امریکا شد. یکی از معروفترین صعودها در آن زمان مسیر دماغه در سال 1958 بود. یک تیم با سرپرستی وارن هاردینگ در مدت بیش از یک ماه با استفاده از تکنیک های صعود مصنوعی این دیواره را صعود کردند. در طی دهه های بعدی ال کاپتان تبدیل به خانه دیواره نوردی شد.
اگرچه شکلی از هارنس از اواخر قرن نوزده وجود داشت. اما حالت مدرن آن تا دهه 1960 ظهور نکرد. ترول اولین هارنس سنگنوردی را تولید کرد و به توسعه بسیاری از ادوات دیگر نیز کمک نمود.
فرهنگ سنگنوردی
کلیشه سنگنوردان به عنوان dirtbag (شاید ترجمه مناسب آن به فارسی هپلی یا کروکثیف باشد!!در هر صورت..) در سالهای 1960 اوج گرفت. سنگنوردان زیادی در یوسه میتی زندگی می کردند و روزها و شبهایشان را به سنگنوردی، نوشیدن و مواد مخدر می گذارندند. گروهایی مانند ولگارین این رسم بد را شکستند و کمک کردند سنگنوردی به مسیر درست فرهنگی باز گردد.
هواپیمای غارت شده!
یکی از داستانهای جالب درباره یوسه میتی مربوط به یک هواپیمای مواد مخدر است که از امریکای لاتین می آمد. این هواپیما در منطقه یوسه میتی سقوط می کند. به دلیل موقعیت مکانی سنگنوردان اول از دیگران به محل سقوط رسیدند و دست به غارت هواپیما زدند. در هر صورت این دوران ضدفرهنگی از دنیای سنگنوردی عبور کرد.
در دهه های اولیه سنگنوردی، سنگنوردان توجه زیادی به آسیبهای وارده به مسیرها نداشتند. روش معمول استفاده از هر تکنیکی برای صعود از جمله میخ و بولت کوبی به تعداد زیاد بود. این روش باعث آسیب دیدن سنگها میشد.
با گذشت زمان و توسعه سنگنوردی این روند هم تغییر کرد. ایوان شیونارد و رویال رابینز از جمله سنگنوردان دهه 60 و 70 بودند که چهره این ورزش را تغییر دادند. آنها سعی کردند تا جایی که میشد از خود سنگ برای صعود استفاده کنند. این طرز فکر به مرور تبدیل به باور اصلی در کل جامعه سنگنوردی شد.
اولین کم ها (ابزار میانی) در دهه1970 روانه بازار گردید. این پیشرفت باعث شد که صعود از سنگ آسانتر شده و آسیب کمتری هم به دیواره ها وارد شود. شرکتهایی مانند تجهیزات شیونارد (درحال حاضر بلک دیاموند) در همین بازه زمانی شروع به کار کردند. آنها در کنار این ورزش رشد کرده و تا حد زیادی صنعت را با هدف توسعه پایدار و اخلاق محوری و احترام به طبیعت پیش بردند.
برخی از سنگنوردان مشهور اواسط قرن بیستم عبارتند از: وارن هاردینگ، رویال رابینز، ایوان شیونارد، کاترین دستیول، دن عثمان، جان لانگ، دین پاتر، استف دیویس، لین هیل، ولفگانگ گولیچ، و استفان گلواتز.
تاریخچه سنگنوردی سالنی
اولین دیواره های مصنوعی سنگنوردی با استفاده از سنگ و بتن ساخته شدند. به عنوان مثال دیواره شرمان در ایالت واشنگتن بخشی از پارک شهری است که به طور خاص برای آموزش سنگنوردی در دهه 1930 ساخته شد. می توان گفت که اولین دیواره مصنوعی سنگنوردی در دهه 1960 در انگلستان با استفاده از آجرهای پیش ساخته ایجاد گردید. این بنا در دانشگاه لیدز به عنوان جایی برای تمرین در فصل زمستان ایجاد شده بود.
سالنهای سنگنوردی قطعا باعث ارتقای درجه سنگنوردی در جهان شدند. اولین سالن سنگنوردی در آمریکا در سال 1987 ساخته شد. آنها سنگها را به صفحات تخته ای متصل می کردند. سپس به جای سنگ و بتن استفاده از رزین پلی اورتان آغاز شد. متولیوس در سال 1980 به عنوان اولین تولید کنندگان گیره مصنوعی پدید آمد.
از آن زمان به بعد، سالنهای سنگنوردی در سراسر جهان ظاهر شدند. فقط در ایالات متحده در سال 2018، هزار سالن سنگنوردی فعال گزارش شده است. توانایی صعود در هر نوع شرایط آب و هوایی چهره ورزش را تغییر داد و نقطه عطفی در تاریخچه سنگنوردی جهان بود. بهترین سنگنوردان در حال حاضر مدت زمان زیادی را در باشگاهها می گذرانند.
تاریخچه مسابقات سنگنوردی
سنگنوردی ذاتا رقابتی است، اگرچه اکثریت سنگنوردان فقط با خودشان رقابت می کنند. البته که رقابت دوستانه همیشه وجود داشته است. اولین مسابقات رسمی سنگنوردی در دهه 1940 در اتحاد جماهیر شوروی روی داد. انجام مسابقات در فضای آزاد آسان نبود، چرا که مسیرها مشخص بودند و قابلیت تغییر نداشت. توسعه سالنهای سنگنوردی باعث شد که رقابت های سنگنوردی شکل امروزی خودشان را بگیرند.
بر اساس اسناد فدارسیون بی المللی سنگنوردی ورزشی اولین مسابقه مدرن سنگنوردی سرطناب در صخره های واقعی و در ایتالیا انجام شد. سنگنورد آلمانی استفان گلوواکز Stefan Glowacz در رده مردان و کاترین دستیول فرانسوی در دسته زنان قهرمان شدند. این مسابقات با عنوان اسپرت روکیا “SportRoccia” به مدت 4 سال ادامه داشت و سرانجام در سال 1988 به دیواره های مصنوعی انتقال پیدا کرد. متعاقبا فدارسیون بین المللی کوهنوردی و سنگنوردی نیز در سال 1989 این رقابت ها به رسمیت شناخت.
مسابقات سرعت و بولدرینگ
سنگنوردی سرعت، البته نه به شکل امروزی آن در سال 1989 به مسابقات اضافه شد. با گذشت زمان، مسیر کاملا استاندارد شده است تا سنگنوردان بتوانند از هر منطقه ای رقابت کنند. بولدرینگ از سال 1998 به مدار مسابقات پیوست. اتحادیه جهانی کوهنوردی تا سال 2007 که فدراسیون سنگنوردی تشکیل شد، این رقابت ها را اداره می کرد.
مانند هر ورزشی، مسابقات مختلفی در جهان برگزار میشود. در نهایت سنگنوردی برای اولین بار در المپیک 2020 توکیو قرار است در جمع سایر ورزشها قرار گیرد.(این مسابقات به دلیل پاندمی کرونا در تابستان 2021 برگزار خواهند شد.) مدال المپیک به ورزشکار قهرمان اورال(سرطناب، سرعت و بولدر) اهدا می گردد.
سنگنوردی مدرن
درجه سختی مسیرها به تدریج در حال افزایش است. از سالهای 1930 که اولین مسیرهای 5.10 صعود شدند، حدودا هر 15 سال یک درجه به سختی مسیر اضافه شده است. امروزه بهترین سنگنوردان جهان در مرز 5.15d صعود می کنند.
مسیرهای چند طوله که در گذشته در طول روزها صعود میشدند اکنون در چند ساعت تاپ میشوند. در سال 1993، لین هیل اولین کسی بود که توانست مسیر نوز در ال کاپتان را به صورت کاملا طبیعی صعود کند. در سال 2015 تامی کالدول و کوین جورجسون پروژه 8 ساله کالدول برای صعود دیواره طلوع در یوسه میتی به شکل طبیعی به پایان رساندند. مستندی به نام داون وال در این خصوص تولید شده است.
آلکس هانولد در سال 2017 مسیر فری رایدر در ال کاپتان را به صورت فری سولو صعود کرد. صعود وی تبدیل به فیلمی مستند با عنوان “فری سولو” شد که توانست برنده اسکار بهترین مستند شود. این نشانه ای از علاقمندی عمومی به سنگنوردی و رشد این رشته بود.
برخی از مشهورترین چهره های سنگنوردی جهان در دوران مدرن عبارتند از: آدام اوندرا، آلکس هانولد، مارگو هیز، تامی کالدول، بث رودن، آشیما شیرایشی، کریس شارما. در حال حاضر اکثر سنگنوردان نخبه پس از طی دوران جوانی به سراغ صعود در طبیعت و دیواره نوردی یا آلپینیسم میروند.
منبع: scoutorama
ترجمه و ویرایش: موج کوه
