یتی یا همان پا گنده از جالب ترین داستان های هیمالیا و اورست است که برای هزاران سال از دوران اسکندر مقدونی تا سر ادموند هیلاری، اولین فاتح اورست را به سوی خود جذب کرد. اما آیا پا گنده حقیقت دارد؟

در زبان تبتی کلمه “یتی” به معنای موجود جادوییست. اعتقاد بر این است که این موجودی عظیم الجثه، مودار و شبیه یک میمون غول پیکر است که بسیار خجالتی بوده، اما صدایی بلند و فریاد مانند دارد. جالب آنجاست که داستان ها و افسانه های یتی از 6000 سال پیش نیز نقل شده است.

یتی معمولا با پاگنده آمریکای شمالی مقایسه می شود، زیرا این دو اغلب توصیفات فیزیکی مشابهی دارند. مردم نپال عقیده دارند که یتی موجودی شب بیدار است. سوت می کشد و غرش می کند. سنگ های بزرگ را بر میدارد تا غذا پیدا کند و آنقدر قوی است که می تواند با یک مشت یک انسان را بکشد. آنها اینطور فکر می کنند که یتی در هنگام حمله راست می ایستد. حیوانات را می کشد اما برای انسان لزوما خطرناک نیست.

البته برخی داستان های وحشتناک نیز درباره پاگنده کوه اورست نقل شده است. یکی از اینها نیز پیرامون یک دختر شرپا هست که توسط موجودی میمون مانند با موهای قهوه ای تیره کشیده می شود. افسانه های دیگری هم درباره خوبی های این موجود خبر می دهد. در یکی از این موارد نقل می شود که در سال 1938 یک مرد توسط یک یتی نجات پیدا کرد.

اولین گزارش عمومی

اولین گزارش عمومی از مشاهده یتی توسط یک عکاس آلمانی در سال 1925 ارایه شد، البته بسیاری از مردم هم می گویند که یتی را دیده اند. کوهنوردان هم در یک طرف دیگر داستان مرموز یتی درباره ردپاهای بسیار بزرگ گزارش هایی منتشر کردند. برخی از دانشمندان کنجکاو هم به بررسی عکس ها پرداختند اما نتوانستند این تصاویر را با هیچ موجود شناخته شده ای انطباق دهند.

در سال 1951، اریک شیپتون کوهنورد و کاشف بریتانیایی به دنبال مسیری جایگزین برای صعود اورست بود که یک ردپای بزرگ یافت و از ان عکس گرفت. این ردپا شبیه به رد انسان بود اما بسیار بزرگتر از پای یک انسان و این تصویر یکی از تصاویر آنروزهای دنیای اکتشاف تبدیل شد.

پس از آن هم نوبت به سر ادموند هیلاری رسید. در سال 1953 بود که هیلاری در جریان اولین صعود اورست به همراه تنزینگ نورگی، موهای غیرعادی از حیوانات پیدا کرد. کارشناسان نتوانستند این موها را با هیچ موجود شناخته شده ای انطباق دهند.

این داستان در آن زمان آنقدر داغ بود که حتی برخی خبرگزاری های مشهور مانند دیلی میل اقدام به ارسال خبرنگار و گزارشگر و بازکردن دفتر در نپال کردند. این برنامه برای دیلی میل حدود 1.5 میلیون دلار آب خورد!

با توجه به شرایط گویا ادموند هیلاری هم از این جنجال خوشش آمده بود و در سال 1960 تیمی برای جستجوی یتی به راه انداخت. حتی دولت نپال قوانینی برای جستجوی یتی تصویب کرد که این اکتشاف را بدون مجوز رسمی ممنوع کرده بود!

نهایتا وی و تیمش چیزی به جز پلنگ های برفی که قبلا هم کشف شده بودند نیافتند. البته در آن سال ادموند هیلاری با یک پوست سر قرضی از صومعه ای در خومجونگ بازگشت. با این حال آزمایش نشان داد که این کلاه خود از یک سرو، حیوانی شبیه به بز به دست آمده است. یک دست هم به همراه این کلاه خود برده بودند که آزمایشی در سال 2011 ثابت کرد این دست یک انسان بوده است.

قوانین برای شکار یتی!!

در سال 1959، سفارت ایالات متحده در کاتماندو تا آنجا پیش رفت که یادداشتی به وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی در مورد گروه های شکارچی یتی که به هیمالیا سرازیر شده بودند، صادر کرد. «مقررات حاکم بر اکسپدیشن‌های کوهنوردی در نپال – مربوط به یتی» شامل سه قانون برای هرکسی است که می‌خواهد سفر کند. اولی بیان کرد که باید 5000 روپیه به دولت نپال برای مجوز جستجوی این موجود پرداخت شود. در آیین‌نامه دوم آمده است: «در صورت ردیابی «یتی» می‌توان از آن عکس‌برداری کرد یا زنده گرفت، اما نباید کشته یا به سوی آن شلیک کرد مگر در مواقع اضطراری که به دلیل دفاع شخصی ایجاد می‌شود.» در ادامه آمده است که هر عکسی باید به مقامات تسلیم شود، در حالی که آیین‌نامه سوم تضمین می‌کند که هرگونه «اخبار و گزارشی که وجود واقعی موجود را روشن می‌کند» باید به طور مشابه تحویل داده شود. همانطور که تا به امروز باقی مانده است، گردشگری یتی به معنای تجارت بزرگ برای نپال بود.

هیچ کس بدش نمی آمد!

شرایط طوری شده بود که کسی بدش نمی آمد داستان سرگرم کننده یتی ادامه پیدا کند. در سال 1986، آنتونی وولدریج، فیزیکدان انگلیسی که در یک دویدن خیریه در هیمالیا شرکت کرده بود ادعا کرد که یک یتی را در فاصل 150 متری خود دیده است و توانسته از آن عکس بگیرد.

در همان سال رینهولد مسنر هم به غوغای پاگنده هیمالیا پیوست و ادعا کرد که او هم با یتی برخورد داشته است. مسنر حتی سالها تلاش کرد که یک یتی دیگر پیدا کند اما گویی تیرش به سنگ خورد.

حتی دانشمندان نیز دوست نداشتند این افسانه پایان یابد

مانند بسیاری از افسانه ها، علم جواب روشنی برای افسانه یتی داشت که به لطف آزمایش DNA و سایر روش ها به نتیجه رسید. البته حتی خود دانشمندانی که در این زمینه کار کردند نیز اذعان کرده بودند که دوست ندارند به افسانه یتی پایان دهند. لیندکویست، یکی از دانشمندانی که در این مورد بررسی کرده بود حتی گفت که ما به دنبال از بین بردن افسانه نبودیم و فقط می خواستیم یاد بگیریم. آنها از بررسی توالی دی ان ای نمونه های یافت شده به این نتیجه رسیدند که به احتمال زیاد آنچه که به عنوان یتی شناخته می شد در شبیه ترین موارد خرس قهوه ای هیمالیاست که به شدت در معرض خطر انقراض است. برخی از موارد نیز مرتبط با سایر جانوران بود که ربطی به داستان یتی نداشت.

هر چند علم چیز دیگر می گوید اما ما دوست داریم افسانه یتی را مانند بسیاری از افسانه های شیرین در ذهنمان زنده نگه داریم و تا زمانی که این ذهن رویا پرداز کار می کند یتی هم در هیمالیا به بالا و پایین رفتن از اورست و آناپورنا ادامه خواهد داد!