قله فیالستون؛ تماشاگه زاگرس از بلندای اشترانکوه (راهنمای صعود)

وقتی در امتداد رشته‌کوه اشترانکوه قدم می‌گذاری، جایی در میان هیبت قله‌های سربه‌فلک‌کشیده و تیغه‌های نفس‌گیر، نامی بر ستیغ‌ها می‌درخشد: فیالستون. قله‌ای خاص با موقعیتی استراتژیک که هم گذرگاهی است برای صعود به قلل مرتفع‌تر، و هم مقصدی مستقل برای آنانی که به‌دنبال ترکیب هیجان و زیبایی طبیعی در یک برنامه فنی هستند.

جایگاه جغرافیایی قله فیالستون

قله فیالستون در استان لرستان، در دل رشته‌کوه اشترانکوه و در حوالی شهرستان ازنا قرار گرفته و با ارتفاع تقریبی ۳۸۹۰ تا ۳۹۰۰ متر، یکی از قلل مهم و مرتفع این رشته‌کوه محسوب می‌شود. این قله بر روی خط‌الرأس اصلی اشترانکوه واقع شده و از یک سو به قله سن‌بران (۴۱۵۰ متر) و از سوی دیگر به قلل میرزایی، مگسک‌گه، شاه‌تخت و چال‌بران می‌پیوندد.

مسیرهای دسترسی و صعود

مسیر رایج صعود به قله فیالستون از روستای تیان (یا تیون) در حوالی شهرستان ازنا آغاز می‌شود. این روستا در دامنه‌های شرقی رشته‌کوه اشترانکوه قرار دارد و به‌عنوان نقطه شروع برنامه‌های صعود به قله‌های اشترانکوه، به‌ویژه سن‌بران و فیالستون، شناخته می‌شود.

دسترسی به روستا

برای دسترسی به روستای تیون (که در برخی منابع با نام تیان نیز شناخته می‌شود)، ابتدا باید خود را به شهرستان ازنا در استان لرستان برسانید. مسیر متداول از تهران، از طریق جاده قم – اراک – شازند – ازنا طی می‌شود و حدود ۵ تا ۶ ساعت زمان می‌برد. پس از ورود به شهر ازنا، مسیر را به‌سمت جنوب‌غربی ادامه داده و با عبور از روستاهایی مانند دربند و سپس طی مسیر خاکی نسبتاً قابل عبور، به روستای تیون می‌رسید. این روستا در دامنه‌های شرقی اشترانکوه قرار دارد و یکی از اصلی‌ترین پایگاه‌های صعود به قله‌های فیالستون، سن‌بران و گل‌گل محسوب می‌شود. مسیر خاکی منتهی به تیون در شرایط عادی با خودروهای سواری قابل دسترسی است، اما در فصول بارندگی یا زمستان توصیه می‌شود با خودروی دو دیفرانسیل یا با هماهنگی محلی‌ها وارد منطقه شوید.

از روستا تا قله

از روستای تیان، مسیر از میان مزارع و دشت‌های سرسبز آغاز می‌شود و پس از حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه کوه‌پیمایی، به پناهگاه گل‌گل می‌رسد. این پناهگاه که در کنار چشمه‌ای پرآب قرار دارد، محل مناسبی برای استراحت و شب‌مانی در صورت اجرای برنامه دو روزه است. در این بخش، مسیر پاکوب اصلی به دو شاخه تقسیم می‌شود: یکی به سمت قله سن‌بران و دیگری که با شاخص لوله‌ی آب مشخص می‌شود، به سمت فیالستون می‌رود.

از این‌جا به بعد مسیر وارد منطقه‌ای با شیب تندتر می‌شود و تا محدوده موسوم به «صدچشمه» ادامه می‌یابد. از صدچشمه، مسیر کوهستانی‌تر شده و وارد مرحله‌ای فنی‌تر می‌شود که شامل تیغه‌ها، گرده‌ها، و بخش‌های سنگی با نیاز به دست‌به‌سنگ است. کوهنوردان در این بخش باید از مهارت مسیریابی خوبی برخوردار باشند، چرا که پاکوب در برخی نقاط کم‌رنگ یا چندشاخه است.

مسیر در نهایت بر روی یالی فرعی قرار می‌گیرد که به قله فیالستون منتهی می‌شود. با صعود نهایی از یال و گذر از دو برآمدگی کوچک، قله با چشم‌اندازی بی‌نظیر به دریاچه گهر، قله سن‌بران، و خط‌الرأس جنوب‌شرقی آشکار می‌شود. این مسیر به‌طور معمول در یک روز کامل (۷ تا ۹ ساعت) قابل صعود و بازگشت است، اما بسیاری ترجیح می‌دهند آن را در قالب برنامه‌ای دو روزه اجرا کنند.

بهترین کیسه خواب‌ های ۲۰۲۵ از نگاه حرفه ای ها

خیام و کوه؛ جایی که شعر به سکوت طبیعت گره می‌خورد

طبیعت وحشی؛ چالش‌برانگیز و زیبا

فیالستون بخشی از آن چهره خشن و در عین حال دل‌فریب زاگرس است که برای کوهنوردان حرفه‌ای، چالش‌برانگیز و در عین حال وسوسه‌برانگیز است. مسیرهایی با تیغه‌های باریک، صخره‌های قندیل‌مانند، دیواره‌های صاف، معبرهای فنی و صعودهای دست‌به‌سنگ، این قله را به یک گزینه ایده‌آل برای علاقمندان به برنامه‌های جدی کوهنوردی تبدیل کرده است.

دره‌های پرشیب، یخچال‌های دائمی، تونل‌های برفی و صخره‌های سرسخت، بخشی از ویژگی‌های مسیرهای طولانی‌تر خط‌الرأس فیالستون به سن‌بران یا به سمت قله میرزایی هستند. برای صعود کامل این خط‌الرأس معمولاً به دو تا سه روز زمان، تجهیزات کافی، تجربه فنی، و آمادگی بدنی بالا نیاز است.

فیالستون؛ مفصل بین دو قله مهم

از دید فنی و موقعیت جغرافیایی، فیالستون همان مفصل اتصال دو خط‌الرأس مهم است؛ یکی به‌سوی سن‌بران و دیگری به‌سوی میرزایی. در مسیر صعود به سن‌بران از فیالستون، عبور از گرده‌هایی با چالش‌های متعدد الزامی است. صخره‌هایی با معبرهای باریک، تیغه‌های لبه‌دار، و گذرهایی که نیازمند مهارت صعود هستند، مسیر را هیجان‌انگیز می‌کنند.

در مقابل، مسیر فیالستون به میرزایی گرچه کمتر شناخته‌شده است، اما یکی از بکرترین و فنی‌ترین خطوط کوهنوردی در اشترانکوه محسوب می‌شود. در این مسیر عبور از چندین قله فرعی و دره‌های صخره‌ای اجتناب‌ناپذیر است. تیم‌هایی که این مسیر را طی کرده‌اند، آن را ترکیبی از چالش‌های فنی، دیدنی‌های طبیعی بکر و مهمان‌نوازی عشایر منطقه توصیف کرده‌اند.

«در میان گرده‌های صخره‌ای و تیغه‌هایی که گویی تا بی‌نهایت ادامه دارند، ایستادن بر روی قله فیالستون حسی دارد شبیه تعادل بر مرز آسمان و زمین. از یک‌سو قله سن‌بران، با شکوه تمام قد کشیده، و از سوی دیگر دره‌هایی عمیق و بکر؛ اینجا جایی‌ست که کوه، تو را نه به مبارزه، که به درک عظمت دعوت می‌کند.»

منابع آب، پناهگاه و پوشش طبیعی

در مسیر صعود به فیالستون می‌توان از منابع آب صدچشمه، چشمه گل‌گل و در برخی مواقع از برف‌های آب‌شده استفاده کرد. پناهگاه گل‌گل به‌عنوان پایگاه اصلی برای استراحت شبانه یا توقف قبل از حمله نهایی به قله در نظر گرفته می‌شود.

پوشش گیاهی منطقه شامل گیاهان خودرو، علفزارها و گونه‌های متنوع دارویی است که در بهار و اوایل تابستان جلوه‌ای سبز و زنده به منطقه می‌بخشند. همچنین حیات‌وحش منطقه شامل پرندگان بومی مانند کبک، خزندگان و گاهی پستانداران کوچک کوهستانی است.

تجربه تیم‌های صعودکننده

در سال‌های اخیر، گزارش‌های متعددی از صعود به فیالستون منتشر شده‌اند. یکی از معروف‌ترین این گزارش‌ها، پیمایش کامل خط‌الرأس از گل‌گل تا کول‌جنو توسط تیمی باتجربه در خرداد ۱۴۰۰ است. آن‌ها با گذر از قللی چون گل‌گهر، سن‌بران، فیالستون، میرزایی، مهرجمال، پیاره و در نهایت کول‌جنو، در طی ۴۳.۷ کیلومتر کوهنوردی، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را ثبت کردند. این مسیر از نظر زمان و فنی، بسیار سنگین است و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تیم منسجم و تجهیزات فنی می‌باشد.

در گزارش دیگری، مسیر برگشت از فیالستون به روستای دره‌تخت با عبور از دره‌های پرشیب، یخچال‌های دائمی و رودخانه‌های خروشان توصیف شده است. در این مسیر طناب انفرادی در بعضی مقاطع ضروری بوده و عشایر منطقه با میهمان‌نوازی خاص خود، لحظاتی ناب برای کوهنوردان رقم زده‌اند.

زمان مناسب صعود

بهترین زمان صعود به قله فیالستون معمولاً اردیبهشت تا اوایل تیرماه است؛ زمانی که برف‌های زمستانی هنوز در قله‌ها باقی‌مانده‌اند اما خطر بهمن کاهش یافته و دمای هوا معتدل است. در تابستان هوا گرم‌تر می‌شود و کمبود منابع آب در برخی مسیرها می‌تواند مشکل‌ساز باشد. زمستان اما زمان مناسبی برای کوهنوردی در این منطقه نیست مگر برای تیم‌های بسیار حرفه‌ای و مجهز به تجهیزات زمستانه.

نکات ایمنی و فنی

صعود به فیالستون، به‌ویژه اگر همراه با پیمایش خط‌الرأس باشد، یک برنامه فنی محسوب می‌شود. به همین دلیل داشتن مهارت در صعود دست‌به‌سنگ، استفاده از تجهیزات ایمنی (مانند طناب، کلاه ایمنی، کارابین و …)، شناخت توپوگرافی منطقه، توان مسیریابی در شرایط مه، و آگاهی از وضعیت جوی ضروری است.

همچنین، به‌دلیل طولانی بودن مسیر، حتماً باید برای شب‌مانی در ارتفاع آمادگی داشته باشید. بهترین گزینه، کمپ بین قلل کول‌لایو و چال‌بران است که فضای نسبتاً تختی برای چادر زدن فراهم می‌کند.

سخن پایانی

فیالستون نه فقط یک قله است، بلکه گذرگاهی است میان آسمان و زمین. نقطه‌ای در قلب زاگرس که هر قدم بر خاک آن، آزمونی است برای اراده و تماشاگاهی برای چشم‌هایی که زیبایی وحشی طبیعت را قدر می‌دانند. اگر آماده‌ای برای سفری فراتر از یک صعود ساده، قله فیالستون در اشترانکوه منتظر توست.

جدول مشخصات و اطلاعات فنی قله فیالستون