ایست قلبی کوهنورد امریکایی در ماکالو؛ هشدار برای دیگران

در تاریخ ۵ مه ۲۰۲۵، خبر تلخی از رشته‌کوه هیمالیا منتشر شد: الکس پانکو، کوهنورد ۳۹ ساله آمریکایی و اهل شیکاگو، در ارتفاعات بلند کوه ماکالو جان خود را از دست داد. دلیل مرگ او، به گفته‌ی تیم “Himalayan Guides”، سکته قلبی در کمپ ۲ و در جریان آخرین دور هم‌هوایی‌اش پیش از تلاش برای صعود نهایی بود.

این حادثه، زنگ خطری جدی برای تمام کوهنوردان، ورزشکاران ماجراجو و حتی گردشگران علاقه‌مند به کوه‌های بلند است: سکته قلبی در ارتفاعات بالا نه‌تنها ممکن است، بلکه گاهی ناگهانی، خاموش و کشنده است.

ماجرای مرگ الکس پانکو در ماکالو

الکس پانکو از چهره‌های سرشناس کوهنوردی آمریکا بود. پیش‌تر موفق به فتح صعود قله مرتفع قاره‌ها (Seven Summits) شده بود، در سفرهای آخرین درجه Last Degree به هر دو قطب شمال و جنوب حضور داشت و در آلاسکا نیز چندین قله را صعود کرده بود. او در سال ۲۰۱۹، قله اورست را نیز صعود کرده بود.

در ماکالو، پنجمین قله بلند جهان با ارتفاع ۸۴۸۵ متر، او در جریان مرحله‌ی آخر هم‌هوایی خود در کمپ دوم، در ارتفاع حدود ۶۵۰۰ متری، دچار نارسایی قلبی شد. شاهدان ماجرا می‌گویند تا ارتفاع ۶۹۰۰ متری هم بالا رفته بود و در مسیر برگشت به نظر سالم، قوی و خوش‌حال می‌رسید. اما تنها چند ساعت بعد، جان خود را از دست داد.

چه چیزی باعث سکته قلبی در ارتفاعات می‌شود؟

در ارتفاعات بالا، بدن انسان تحت فشارهای شدید فیزیولوژیکی قرار می‌گیرد. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

۱. کاهش اکسیژن محیط (Hypoxia)

با افزایش ارتفاع، غلظت اکسیژن کاهش می‌یابد. این مسئله باعث:

• افزایش ضربان قلب
• افزایش فشارخون
• کاهش اشباع اکسیژن خون (SpO2)
  می‌شود که فشار بیشتری به قلب وارد می‌کند.

۲. افزایش فشار بر قلب راست

در ارتفاع، مقاومت عروق ریوی بالا می‌رود. قلب راست که خون را به ریه‌ها می‌فرستد، مجبور می‌شود سخت‌تر کار کند. در افرادی با مشکلات قلبی نهفته یا ضعف پنهان، این مسئله می‌تواند باعث سکته قلبی ناگهانی یا ایست قلبی شود.

حرکت اسکوات کوساک؛ راهنمای تمرین چالشی اما بسیار مفید

کوه پردیس؛ ضد ایدز و درمانگر سرطان یا الهه افسانه ها!؟

۳. هم‌هوایی ناقص یا ناکافی

اگرچه برنامه‌ی هم‌هوایی الکس پانکو استاندارد به نظر می‌رسید، اما واکنش هر فرد به ارتفاع متفاوت است. حتی ورزشکاران حرفه‌ای هم ممکن است در برابر فشار اکسیژن کم آسیب‌پذیر باشند، مخصوصاً اگر از شرایط فیزیولوژیک خود آگاه نباشند.

۴. خطر لخته شدن خون (ترومبوز)

ارتفاعات بالا باعث غلیظ شدن خون می‌شود (افزایش هموگلوبین و هماتوکریت). این حالت خطر ترومبوز و آریتمی‌های قلبی را بالا می‌برد.

چه کسانی در خطر بیشتری هستند؟

مطالعات نشان داده‌اند که حتی افراد سالم در ارتفاعات بالا ممکن است دچار مشکلات قلبی شوند، اما ریسک در افراد زیر به مراتب بیشتر است:

آیا ورزشکاران حرفه‌ای ایمن‌ترند؟ پاسخ: نه همیشه

اگرچه ورزشکاران حرفه‌ای مثل الکس پانکو از آمادگی بدنی بالایی برخوردارند، اما این به معنای مصونیت کامل از سکته قلبی نیست. در حقیقت، مطالعات انجام‌شده روی ورزشکاران کوه‌نوردی نشان داده است که حتی آن‌ها هم در معرض خطر “مرگ ناگهانی قلبی در ارتفاع” هستند.

از نظر فیزیولوژی، تمرینات سنگین ممکن است حتی آستانه تحریک‌پذیری قلب را بالا ببرند، مخصوصاً زمانی که با کم‌خوابی، استرس، سرما و کم‌اکسیژنی ترکیب می‌شود.

علائم هشداردهنده حمله قلبی در ارتفاع

تشخیص حمله قلبی در کوه ممکن است دشوار باشد، زیرا علائم آن با علائم عمومی ارتفاع‌زدگی (AMS) یا بیماری ارتفاع زیاد (HAPE, HACE) اشتباه گرفته شود. برخی از علائم کلیدی:

• درد در قفسه سینه (فشار، سنگینی، یا سوزش)
• تنگی نفس حتی در استراحت
• تعریق زیاد
• سرگیجه یا سیاهی رفتن چشم
• ضعف شدید ناگهانی
• تهوع و استفراغ بدون دلیل واضح

در صورت بروز هر یک از این علائم در ارتفاع، باید فوراً پایین آمد و اقدامات اورژانسی انجام شود.

پیشگیری: چگونه خطر را کم کنیم؟

۱. چکاپ کامل قلبی قبل از صعود
افراد بالای ۳۰ سال، یا کسانی که سابقه خانوادگی دارند، باید حتماً تست ورزش، نوار قلب و حتی اکوکاردیوگرافی بدهند.

۲. صعود آهسته و برنامه‌ریزی‌شده
حداکثر افزایش ارتفاع خواب در روز باید زیر ۵۰۰ متر باشد و برای هر ۱۰۰۰ متر، یک روز استراحت در نظر گرفته شود.

۳. توجه به علائم بدن
کوهنورد باید بدن خود را بشناسد و هرگونه علامت غیرعادی را جدی بگیرد.

۴. عدم مصرف داروهای محرک بدون تجویز
داروهایی مثل سودوافدرین یا قرص‌های افزایش انرژی ممکن است خطر آریتمی را بالا ببرند.

۵. اکسیژن کمکی
در افراد دارای ریسک بالا، استفاده از اکسیژن مکمل در کمپ‌های بالا می‌تواند فشار بر قلب را کاهش دهد.

6. مصرف زیاد مایعات

جمع‌بندی: کوه‌ها بخشنده نیستند

الکس پانکو، با تمام افتخارات ورزشی‌اش، قربانی شرایطی شد که هر کوهنوردی ممکن است با آن روبه‌رو شود. مرگ او نه‌تنها غم‌انگیز بلکه آموزنده است. کوه هیچ‌کس را نمی‌شناسد، مهم نیست چند قله را صعود کرده‌ای؛ آمادگی جسمی و تجربه بالا، جای بررسی پزشکی و احتیاط را نمی‌گیرد.

در هر صعود، به جای رقابت با کوه، هم‌پیمان با طبیعت باشید. قلب‌تان، حتی اگر قوی باشد، در برابر بی‌اکسیژنی و فشار ارتفاع ممکن است به سادگی از کار بیفتد.

• مضرات کوهنوردی برای قلب و راهکارهای آن

جدول: هر آنچه باید درباره ایست قلبی در کوهنوردی بدانید