راهنمای انواع پارچه‌ها در دستکش های کوهنوردی و اسکی

در میان تمام تجهیزات کوهنوردی و ورزشی، شاید کمتر وسیله‌ای به اندازه دستکش در شرایط سخت کوهستانی حیاتی باشد. سرمای شدید، بادهای یخ‌زده، تماس با سنگ، برف یا یخ، و در عین حال نیاز به انعطاف‌پذیری برای گرفتن ابزار یا باتوم، همگی دستکش را به یکی از پیچیده‌ترین پوشاک تخصصی تبدیل کرده‌اند.
اما آنچه بیش از هر چیز کیفیت یک دستکش را تعیین می‌کند، نوع پارچه و لایه‌های استفاده‌شده در آن است. در واقع، فناوری نساجی مدرن نقش اصلی را در ترکیب گرما، سبکی و دوام ایفا می‌کند. در ادامه، با مهم‌ترین انواع پارچه‌ها و مواد به‌کاررفته در دستکش‌های کوهنوردی و اسکی آشنا می‌شویم و بررسی می‌کنیم که هرکدام چه ویژگی‌هایی دارند و در چه شرایطی بهترین عملکرد را ارائه می‌دهند.

۱. پارچه‌های بیرونی (Outer Shell): اولین سپر دفاعی در برابر طبیعت

لایه بیرونی دستکش وظیفه دارد از دستان در برابر باد، رطوبت، برف و سایش محافظت کند. در کوهستان، این لایه تفاوت بین گرمای مطبوع و یخ‌زدگی را رقم می‌زند.

الف) نایلون بالستیک (Ballistic Nylon)

نایلون بالستیک یکی از مقاوم‌ترین منسوجات مصنوعی است که در دستکش‌های حرفه‌ای کوهنوردی و اسکی کاربرد زیادی دارد.
ویژگی‌ها:

• مقاومت بالا در برابر سایش و پارگی
• ضد آب در ترکیب با لایه‌های پوششی
• سبک و انعطاف‌پذیر
• دوام بسیار بالا حتی در تماس با سنگ و یخ

به همین دلیل، در دستکش‌های صعودهای فنی یا فعالیت‌هایی مثل یخ‌نوردی، نایلون بالستیک معمولاً در بخش کف یا انگشت‌ها استفاده می‌شود تا تماس با ابزار و سنگ باعث آسیب نشود.

ب) پلی‌استر تقویت‌شده (Reinforced Polyester)

پلی‌استر در حالت عادی پارچه‌ای سبک، مقاوم در برابر چین‌خوردگی و با خاصیت خشک‌شوندگی سریع است. در نسخه‌های تقویت‌شده (با بافت Ripstop یا پوشش DWR)، تبدیل به پارچه‌ای ضد آب و مقاوم در برابر باد می‌شود.
مزایا:

• وزن کم
• مقاومت در برابر باد
• خشک شدن سریع در صورت خیس شدن
• هزینه کمتر نسبت به گورتکس

دستکش‌های مخصوص تورهای زمستانی یا اسکی تفریحی معمولاً از پلی‌استرهای مقاوم برای پوسته بیرونی استفاده می‌کنند، زیرا تعادل خوبی بین قیمت و کارایی دارند.

ج) پارچه Softshell

سافت‌شل در اصل پارچه‌ای ترکیبی از الیاف کشسان (مثل اسپندکس یا الاستین) با نایلون یا پلی‌استر است که خاصیت ضدباد و ضدآب ملایم دارد.
مزایا:

چند ساعت بعد از ورزش غذا بخوریم؟ آخرین متدها و نکات

HRV چیست و چرا برای ورزشکاران استقامتی اهمیت دارد؟

• انعطاف بالا برای حرکات ظریف انگشتان
• مقاومت خوب در برابر باد
• تنفس‌پذیری بالا (خروج بخار عرق)
• حس نرمی و راحتی روی پوست

دستکش‌های سبک مخصوص فعالیت‌های پرتحرک مانند اسکیت اسکی، کوهپیمایی سریع یا دویدن در زمستان از سافت‌شل ساخته می‌شوند، چون تهویه مناسب و راحتی بالایی دارند.

د) چرم طبیعی (Leather)

چرم هنوز هم یکی از بهترین گزینه‌ها برای نواحی‌ای از دستکش است که تماس زیادی با سطوح دارد (مثل کف دست یا انگشت‌ها).
انواع متداول شامل چرم بز، گاو و گوزن است.
مزایا:

• چسبندگی عالی روی ابزار
• مقاومت بالا در برابر سایش
• حس طبیعی و انعطاف‌پذیری خوب
• دوام طولانی

ترکیب چرم با پارچه‌های مصنوعی در مدل‌های هیبریدی، امروزه رایج‌ترین نوع طراحی است. این ترکیب باعث می‌شود دستکش هم مقاوم باشد و هم سبک و گرم.

۲. لایه میانی (Insulation Layer): قلب گرمای دستکش

این لایه وظیفه دارد گرما را حفظ کرده و از خروج آن جلوگیری کند. انتخاب نوع عایق حرارتی به نوع فعالیت (ایستا یا پرتحرک)، دمای محیط و وزن مورد نیاز بستگی دارد.

الف) الیاف Thinsulate

برند Thinsulate که محصول شرکت 3M است، یکی از محبوب‌ترین عایق‌های مصنوعی دنیاست.
ویژگی‌ها:

• حفظ گرما حتی در رطوبت
• وزن بسیار سبک
• ضخامت کم ولی گرمای زیاد
• دوام بالا

این الیاف به‌صورت میکروسکوپی طراحی شده‌اند تا هوای گرم را درون خود نگه دارند. معمولاً در دستکش‌های حرفه‌ای اسکی یا کوهنوردی زمستانی استفاده می‌شود.

ب) پُر یا داون (Natural Down)

عایق طبیعی حاصل از پر زیرین اردک یا غاز است. گرمایش عالی دارد ولی به رطوبت حساس است.
مزایا:

• سبک‌ترین و گرم‌ترین عایق طبیعی
• فشرده‌پذیری بالا (به‌راحتی در کیسه جمع می‌شود)
• حس نرمی و لطافت

معایب:

• در تماس با آب عملکرد گرمایی‌اش افت می‌کند
• خشک شدن کندتر از الیاف مصنوعی

برای مقابله با این ضعف، امروزه از داون ضدآب (Hydrophobic Down) استفاده می‌شود که با پوشش سیلیکونی یا پلیمری محافظت شده است.

ج) عایق Primaloft

پرایمالافت در واقع جایگزین مدرن پر طبیعی است. عملکرد مشابهی از نظر گرما دارد، اما در برابر رطوبت مقاوم‌تر است.
ویژگی‌ها:

• سبک و گرم
• عملکرد عالی در محیط‌های مرطوب
• تنفس‌پذیر
• قابلیت شست‌وشوی آسان

دستکش‌هایی که برای برف‌کوچ، اسکی و کوهنوردی آلپی ساخته می‌شوند معمولاً از پرایمالافت بهره می‌برند.

د) الیاف Fleece (پلار)

پلار بیشتر در دستکش‌های لایه میانی یا سبک کاربرد دارد. این پارچه از پلی‌استر با بافت کرکی ساخته شده است و تهویه خوبی دارد.
مزایا:

• گرمای مطبوع برای فعالیت‌های سبک
• تنفس‌پذیر و لطیف
• خشک شدن سریع
  اما در باد یا باران به‌تنهایی محافظت کافی ندارد و معمولاً زیر دستکش ضدآب یا در مدل‌های چندلایه استفاده می‌شود.

۳. لایه درونی (Lining): تماس مستقیم با پوست

این لایه نقش راحتی و مدیریت رطوبت را دارد. چون مستقیماً با پوست در تماس است، باید لطیف، تنفس‌پذیر و ضدحساسیت باشد.

الف) میکروفلِیس (Microfleece)

بافت نرمی دارد که احساس گرما و لطافت را منتقل می‌کند. از آن در دستکش‌های زمستانی و لایه داخلی دستکش‌های چندلایه استفاده می‌شود.

ب) پشمی (Wool Blend)

ترکیب پشم طبیعی با الیاف مصنوعی، برای جذب عرق و حفظ گرما حتی در حالت مرطوب بسیار مناسب است.
ویژگی متمایز آن این است که در صورت خیس شدن، هنوز گرم می‌ماند — ویژگی‌ای که در کوهنوردی زمستانی بسیار حیاتی است.

ج) پارچه‌های رطوبت‌گیر (Moisture Wicking Fabrics)

برخی برندها از پارچه‌هایی با فناوری DryFit یا Coolmax برای لایه داخلی استفاده می‌کنند که رطوبت را از پوست دور کرده و به سمت بیرون انتقال می‌دهند.
نتیجه این است که دست حتی در فعالیت‌های سنگین خشک می‌ماند و از یخ‌زدگی جلوگیری می‌شود.

۴. لایه‌های ضدآب و تنفس‌پذیر (Waterproof & Breathable Membranes)

یکی از چالش‌های طراحی دستکش‌های کوهنوردی و اسکی، حفظ گرما بدون ایجاد عرق است. اگر عرق درون دستکش بماند، در دمای پایین می‌تواند یخ بزند و باعث سرمازدگی شود. به همین دلیل از لایه‌های «غشا‌دار» استفاده می‌شود که اجازه عبور بخار آب (عرق) را می‌دهند، اما جلوی ورود آب بیرونی (برف یا باران) را می‌گیرند.

الف) Gore-Tex

شناخته‌شده‌ترین و پیشرفته‌ترین غشای ضدآب و تنفس‌پذیر دنیاست.
ویژگی‌ها:

• ۱۰۰٪ ضدآب و ضدباد
• امکان خروج بخار عرق
• دوام بالا در برابر سایش
• کارایی پایدار حتی در دمای زیر صفر

در واقع، گورتکس یک فیلم نازک از پلی‌تترافلوئورواتیلن (PTFE) است که بیش از ۹ میلیارد منفذ میکروسکوپی در هر سانتی‌متر مربع دارد — منافذی کوچک‌تر از قطره آب ولی بزرگ‌تر از بخار آب.
نتیجه؟ دستان خشک و گرم حتی در کولاک و برف شدید.

ب) eVent

فناوری مشابه گورتکس اما با ساختار بازتر است. eVent بخار را سریع‌تر به بیرون هدایت می‌کند، به همین دلیل برای فعالیت‌های پرتحرک مثل اسکی یا اسکی کوهستان مناسب‌تر است.
مزایا:

• تهویه بهتر نسبت به گورتکس
• مقاومت بالا در برابر باد و آب
• عملکرد عالی در طولانی‌مدت

ج) OutDry و DryVent

این دو فناوری متعلق به برندهای Columbia و The North Face هستند و از ساختار لمینیت یکپارچه روی پارچه بیرونی استفاده می‌کنند. این یعنی آب حتی نمی‌تواند بین لایه‌ها نفوذ کند.
نتیجه:

• وزن کمتر
• خشک شدن سریع‌تر
• چسبندگی بهتر عایق به دست

۵. فناوری‌های ترکیبی و پارچه‌های نوین

صنعت دستکش‌سازی طی دهه اخیر با ورود فناوری‌های جدید نساجی متحول شده است. تولیدکنندگان سعی کرده‌اند بین سه اصل «گرما، انعطاف و وزن کم» تعادل ایجاد کنند. در این بخش به چند نمونه از فناوری‌های برجسته اشاره می‌کنیم.

الف) Softshell + Gore-Tex Hybrid

در این طراحی، پشت دست از پارچه سافت‌شل استفاده می‌شود تا تهویه مناسب باشد، و کف دست از گورتکس یا چرم پوشانده می‌شود تا ضدآب و مقاوم باشد.
نتیجه: دستکشی چندکاره برای اسکی، کوه‌پیمایی و فعالیت‌های نیمه‌فنی.

ب) استفاده از مواد بازتابی حرارت (Reflective Lining)

برخی برندها مانند Columbia از لایه‌های بازتابنده حرارتی (مثل Omni-Heat) استفاده می‌کنند که گرمای بدن را بازتاب داده و درون دستکش نگه می‌دارند.
این فناوری بدون افزایش ضخامت، دمای داخلی را تا چند درجه افزایش می‌دهد.

ج) پارچه‌های گرافن‌دار و نانوفایبر

جدیدترین نسل پارچه‌ها از الیاف گرافن و نانوساختارها برای انتقال یکنواخت گرما استفاده می‌کنند.
ویژگی‌ها:

• تنظیم حرارت هوشمند (در سرما گرم، در گرما خنک)
• مقاومت بالا در برابر پارگی
• وزن فوق‌العاده سبک

این نوع پارچه‌ها هنوز در مرحله نیمه‌تجاری هستند ولی به‌زودی در دستکش‌های کوهنوردی نسل جدید رایج خواهند شد.

۶. ساختار کلی دستکش‌های کوهنوردی و اسکی

هر دستکش حرفه‌ای معمولاً از سه لایه اصلی تشکیل شده است:
۱. پوسته بیرونی (Outer Shell): مقاوم در برابر باد و سایش
۲. عایق حرارتی (Insulation): نگهدارنده گرما
۳. آستر داخلی (Liner): جذب رطوبت و نرمی روی پوست

اما بسته به نوع فعالیت، طراحی‌ها متفاوت‌اند:

الف) دستکش سبک (Lightweight Gloves)

• معمولاً از پارچه‌های سافت‌شل یا پلار ساخته می‌شوند.
• مناسب برای هوای سرد ملایم، کوهپیمایی سریع، یا استفاده زیر دستکش اصلی.
• تنفس‌پذیر، انعطاف‌پذیر و سبک.

ب) دستکش نیمه‌سنگین (Midweight Gloves)

• دارای عایق Thinsulate یا Primaloft.
• لایه بیرونی از پلی‌استر یا نایلون مقاوم.
• مناسب برای دمای بین منفی ۵ تا منفی ۱۵ درجه سانتی‌گراد.
• گزینه‌ای همه‌کاره برای بیشتر فعالیت‌های زمستانی.

ج) دستکش سنگین (Expedition Gloves)

• ترکیب چندلایه با گورتکس، چرم و داون.
• مخصوص صعودهای ارتفاع بالا یا دماهای زیر منفی ۲۰.
• گاهی با دستکش داخلی جداگانه (Liner Removable) عرضه می‌شود تا خشک‌کردن آسان‌تر باشد.

۷. نکات انتخاب بهترین ترکیب پارچه برای شرایط مختلف

۸. نگهداری و افزایش عمر دستکش‌های پارچه‌ای

حتی بهترین پارچه‌ها اگر درست نگهداری نشوند، خاصیت خود را از دست می‌دهند.
چند نکته کاربردی:

1. شست‌وشوی ملایم: از شوینده‌های بدون آنزیم و بدون نرم‌کننده استفاده کنید تا پوشش DWR آسیب نبیند.
2. خشک‌کردن طبیعی: از خشک‌کن داغ استفاده نکنید؛ گرمای زیاد می‌تواند غشاهای ضدآب را تخریب کند.
3. احیای پوشش ضدآب (DWR): با اسپری‌های مخصوص می‌توان مقاومت پارچه در برابر آب را پس از مدتی بازگرداند.
4. نگهداری در جای خشک: رطوبت مداوم باعث کپک و بوی ناخوشایند می‌شود.
5. استفاده از آستر داخلی جداگانه: باعث افزایش طول عمر لایه داخلی اصلی می‌شود و تمیز کردن را راحت‌تر می‌کند.

جمع‌بندی

دستکش کوهنوردی یا اسکی، صرفاً یک پوشش ساده نیست؛ بلکه ترکیبی از مهندسی پارچه، عایق حرارتی و طراحی ارگونومیک است. انتخاب صحیح پارچه بسته به نوع فعالیت می‌تواند تفاوت بین راحتی و خطر سرمازدگی باشد.

اگر بخواهیم خلاصه کنیم:

• نایلون بالستیک و چرم برای مقاومت و دوام،
• گورتکس یا eVent برای ضدآب بودن،
• Thinsulate و Primaloft برای گرما،
• و پلار یا سافت‌شل برای راحتی و تهویه،
  چهار ستون اصلی در ساخت دستکش‌های حرفه‌ای محسوب می‌شوند.

در نهایت، انتخاب بین آن‌ها باید براساس دما، نوع فعالیت و میزان تعریق دست شما انجام شود. یک دستکش گران‌قیمت همیشه بهترین گزینه نیست؛ بلکه ترکیب درست پارچه‌هاست که عملکرد واقعی را رقم می‌زند — ترکیبی که در سرمای برف و باد، گرمای دستان شما را حفظ کند.