اصول ایمنی در برابر حملات موشکی و پهپادی؛ راهنمای بقا در خانه

در شرایطی که منطقه خاورمیانه بار دیگر درگیر تنش‌های نظامی شده، و حملات موشکی و پهپادی در برخی مناطق ایران به واقعیت تبدیل شده‌اند، آمادگی در سطح فردی و خانوادگی بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. شاید نتوان جلوی وقوع جنگ یا بحران را گرفت، اما می‌توان با برنامه‌ریزی و اقدامات پیشگیرانه، احتمال آسیب و تلفات را تا حد زیادی کاهش داد.

در این مقاله، با تکیه بر اصول بقا، تجربیات جهانی، و استانداردهای ایمنی، به شما آموزش می‌دهیم که در خانه خود، چگونه از جان و سلامت خانواده‌تان محافظت کنید.

چرا خانه باید آماده باشد؟

خانه‌ها در زمان صلح، محل آسایش هستند، اما در زمان بحران می‌توانند به پناهگاه‌های نجات‌دهنده یا دام‌هایی مرگبار تبدیل شوند؛ بسته به اینکه چقدر آماده شده باشند. اگر موج انفجار، ترکش یا ریزش آوار در نزدیکی‌تان رخ دهد، آمادگی و تصمیمات قبلی‌تان می‌تواند مرز بین زندگی و مرگ باشد.

«در زمان حملات موشکی یا پهپادی، امن‌ترین فضاها معمولاً در مرکز ساختمان یا زیرزمین قرار دارند؛ جایی که دیوارهای خارجی و پنجره‌ها کمترین تأثیر را دارند. فاصله گرفتن از نمای بیرونی ساختمان، به‌ویژه در آپارتمان‌ها، می‌تواند ریسک آسیب مستقیم از موج انفجار و ترکش را تا بیش از ۶۰ درصد کاهش دهد.»
— راهنمای بین‌المللی ایمنی غیرنظامیان در بحران‌های شهری، مرکز مطالعات بحران ژنو

1. فضای امن در خانه را مشخص کنید

در اولین گام باید یک «اتاق امن» برای خانواده مشخص کنید. این اتاق باید:

• پنجره نداشته باشد یا کمترین تعداد پنجره را داشته باشد.
• داخل ساختمان باشد (در مرکز خانه یا زیرزمین)
• ساختار مستحکم و دیوارهای قطور داشته باشد.
• به‌سادگی قابل دسترسی برای همه اعضای خانواده باشد.

اگر در آپارتمان زندگی می‌کنید، اتاق حمام یا سرویس بهداشتی داخلی، گزینه‌ای مناسب است.

جدول مقایسه فضاهای خانه برای انتخاب «اتاق امن»

2. محافظت از پنجره‌ها و درها

بیشترین آسیب‌ها در حملات هوایی ناشی از شکستن شیشه‌ها و پرتاب ترکش‌هاست. برای کاهش این خطر:

• چسب نواری ضخیم به شکل ضربدر یا شبکه‌ای روی شیشه بزنید تا خرد نشود.
• اگر امکان دارید، فیلم‌های ایمنی شیشه (safety films) تهیه و نصب کنید.
• در زمان هشدار، پرده‌ها را بکشید تا از پخش شیشه جلوگیری شود.
• مبادی ورودی مثل پنجره ها را با وسایل سنگین (مانند مبل یا قفسه) تقویت کنید تا از ورود ترکش‌ها و موج انفجار کم کند.

«در اغلب حملات هوایی، بیش از آنکه موج انفجار یا اصابت مستقیم جان مردم را تهدید کند، این ترکش‌های ناشی از شکستن شیشه‌ها و پرتاب اجسام سبک هستند که بیشترین آسیب را وارد می‌کنند. یک شیشه ساده می‌تواند در اثر موج، به صدها قطعه تیز و پرسرعت تبدیل شود. بنابراین، محافظت از پنجره‌ها و فاصله گرفتن از آن‌ها، یک اقدام ساده اما حیاتی برای نجات جان شماست.»
— راهنمای بقا در مناطق جنگی، انتشارات صلیب سرخ جهانی

3. شنیدن هشدارها و واکنش سریع

در شرایط فعلی، هشدارها می‌توانند از راه‌های زیر اعلام شوند:

راهنمای کامل تصفیه و ذخیره آب در شرایط اضطراری

کیف اضطراری (Go-Bag) چیست و چه چیزهایی باید داخل آن باشد؟

• پیامک‌های اضطراری
• صدای آژیرهای محلی
• اعلام از رادیو یا تلویزیون
• شبکه‌های اجتماعی معتبر (مثلاً هلال احمر)

📻 یک رادیوی کوچک دستی با باتری یا انرژی خورشیدی در خانه داشته باشید تا در صورت قطع برق هم از اخبار مطلع بمانید.

⏱️ در صورت شنیدن هشدار، بلافاصله به اتاق امن بروید.

4. کیت بقا در خانه داشته باشید

این کیت‌ها نه فقط برای ترک خانه، بلکه برای ماندن در خانه در شرایط محاصره یا قطع خدمات نیز ضروری هستند. محتویات پیشنهادی:

5. مدیریت برق، آب و گاز

در حملات شدید، ممکن است نشت گاز، انفجار یا آتش‌سوزی رخ دهد. بلافاصله بعد از شنیدن آژیر هشدار:

• شیر گاز اصلی خانه را ببندید.
• پریزهای برق اضافی را قطع کنید.
• اگر در ساختمان نشتی حس می‌شود، از روشن کردن لامپ یا شعله پرهیز کنید.

«در نخستین دقایق یک بحران، خاموش کردن شیر گاز و قطع برق اضافی می‌تواند از یک حادثه بزرگ مانند آتش‌سوزی یا انفجار جلوگیری کند. ساده‌ترین اقدامات، اگر به‌موقع انجام شوند، به‌اندازه صدها تجهیزات پیشرفته ارزش دارند.»
— مهندس مارک ویلسون، متخصص ایمنی شهری در بحران‌های ترکیبی

6. پناه گرفتن صحیح در زمان انفجار

اگر در لحظه انفجار در خانه‌اید و نتوانستید به اتاق امن برسید:

• بلافاصله روی زمین دراز بکشید، صورت‌تان را به سمت پایین و از پنجره‌ها دور شوید.
• دستان‌تان را روی سر قرار دهید و با بدن خود اعضای آسیب‌پذیر خانواده (کودک یا سالمند) را بپوشانید.
• اگر صدای انفجار نزدیک بود، دهان‌تان را باز نگه دارید تا فشار هوا به گوش آسیب نزند.

7. استفاده از زمان بین حملات

در بعضی شرایط، فاصله زمانی بین هشدارها وجود دارد. در این بازه:

• گوشی‌ها را شارژ کنید.
• آب و غذا را آماده نگه دارید.
• اگر نیاز است خانه را ترک کنید، وسایل کیف Go-Bag را دم‌دست بگذارید.
• کفش مناسب، لباس گرم، ماسک، باتری یدکی و چراغ پیشانی را کنار بگذارید.

🔗 برای فهرست کامل وسایل ضروری، راهنمای جامع کیف اضطراری (Go-Bag) را در اینجا مطالعه کنید.

8. حفاظت از کودکان و سالمندان

در شرایط بحران، آرامش روانی کودکان بسیار مهم است:

• با آنها با صدایی آرام صحبت کنید.
• برایشان کتاب، اسباب‌بازی یا سرگرمی فراهم کنید.
• به آنها حس کنترل بدهید، مثل وظیفه نگهداری از چراغ‌قوه یا بطری آب.

9. چه زمانی خانه را ترک کنیم؟

در موارد زیر خانه را ترک کنید:

• آتش‌سوزی گسترده در نزدیکی ساختمان
• هشدار رسمی تخلیه از سوی نهادهای امدادی
• نشت گاز یا ریزش شدید در سازه خانه

در این صورت:

• مسیر امن از قبل مشخص‌شده را دنبال کنید.
• به محل‌های امن عمومی یا پناهگاه‌های شهری بروید.
• Go-Bag و کیت اضطراری را همراه ببرید.

10. حفظ آرامش و همبستگی

حتی در تاریک‌ترین لحظات، همبستگی اجتماعی می‌تواند قدرت نجات‌بخش داشته باشد. با همسایه‌ها در ارتباط باشید، به سالمندان و خانواده‌های تنها کمک کنید و اطلاعات معتبر را بین هم رد و بدل کنید.

سخن پایانی

در برابر تهدیدهای موشکی و پهپادی، شاید نتوان همیشه از آسیب جلوگیری کرد، اما می‌توان با آماده‌سازی خانه و ذهن، احتمال زنده‌ماندن، سلامت روان، و ایمنی خانواده را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داد. این آمادگی نه نشانه ترس، بلکه نشانه آگاهی، عقلانیت و مسئولیت‌پذیری است.

خانه‌ای که آماده شده، قوی‌ترین سنگر ماست.

🧷 چک‌لیست ایمنی در برابر حملات موشکی و پهپادی